PUNKT WYJŚCIA

UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTEGO JÓZEFA • ŚWIĘTO NIENAKAZANE • KOLOR SZAT: biały • KOLEKTA: Modlimy się, abyśmy nieustannie się troszczyli o zbawienie świata • CZYTANIA: Druga Księga Samuela 7,4–5a.12–14a.16 • Psalm 89,2–5.27 i 29 • List do Rzymian 4,13.16–18.22 • Ewangelia wg św. Mateusza 1,16.18–21. 24a albo Ewangelia wg św. Łukasza 2,41–52

STO SŁÓW

Liturgia Słowa podpowiada nam trzy perspektywy odczytania postaci Józefa.

Pierwsza to zadanie. Mateusz pokazuje Józefa jako potomka Dawida. Wielu było mężczyzn wśród potomków Dawida, ale to właśnie Józef został wybrany, jakby specjalnie wyposażony do podjęcia misji. To do niego Bóg zwraca się z zadaniem. Józef z pewnością znał proroctwo Natana, iż potomek Dawida utwierdzi królewski tron (PIERWSZE CZYTANIE). Ale nie spodziewał się z pewnością, że stanie się to za jego sprawą.

Druga to decyzja. Dzięki niej, Boży plan zbawienia ludzkości będzie się realizował. Dzięki swej wierze i sprawiedliwości Józef potrafił odpowiedzieć na łaskę – a ta odpowiedź wymagała heroicznej decyzji i wiary (EWANGELIA), uwierzenia nadziei wbrew nadziei. Ten rys heroiczności decyzji Józefa pokazuje podobna sytuacja, w jakiej znalazł się Abraham (DRUGIE CZYTANIE).

W końcu perspektywa trzecia. Nie wystarczy zadanie, nie wystarczy samo tylko podjęcie, by okazać się wiernym współpracownikiem Bożej łaski. Historia zagubienia Jezusa w Świątyni pokazuje, z jakimi realiami mierzył się Józef, gdy swe specjalne zadanie realizował w codzienności. Był dla Jezusa w pełni ojcem, ze świadomością, jakiego Syna na wychowanie powierzył mu Bóg.

Te trzy perspektywy kreślą nie tylko sylwetkę Józefa. W nich lepiej poznamy i zrozumiemy siebie. Wybrani przez Boga, podjęliśmy propozycję. Czy wiernie wypełniamy Boże zadanie?

---

Czytanie z Drugiej Księgi Samuela

Pan skierował do Natana następujące słowa: «Idź i powiedz mojemu słudze, Dawidowi: To mówi Pan: „Kiedy wypełnią się twoje dni i spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu memu, a Ja utwierdzę tron jego królestwa na wieki. Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem.

Przede Mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki. Twój tron będzie utwierdzony na wieki”».

Oto słowo Boże.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Zapowiedź • 2 Sm 7,4–5a.12–14a.16

Choć zabrzmiała symbolicznie, wypełni się literalnie, słowo w słowo. Oto zapowiedź, jaką usłyszał Dawid, a którą Bóg zrealizuje za sprawą Józefa.

DRUGA KSIĘGA SAMUELA • AUTOR: Deuteronomista (szkoła historyczna) • CZAS POWSTANIA: VII/VI w. przed Chr. • KATEGORIA: wydarzenie • CZAS AKCJI: I poł. X w. przed Chr. • MIEJSCE AKCJI: Jerozolima • BOHATEROWIE: Natan, Dawid

---

KSIĘGI SAMUELA • Druga Księga Samuela to kontynuacja Pierwszej Księgi Samuela. W Biblii hebrajskiej obie księgi były ze sobą połączone. Nazwa ksiąg może sugerować, jakoby ich autorem był Samuel, czyli ostatni izraelski sędzia. Jednak opisane w księdze wydarzenia – od początków królestwa, aż do końca panowania króla Dawida – z pewnością wykraczają poza okres życia Samuela. Stąd też autorstwo księgi przypisuje się zwykle anonimowemu autorowi określanemu mianem Deuteronomisty • Za imieniem tym stoi szkoła historyczna, aktywna od VIII do VI w. przed Chr., w Królestwie Południowym i na wygnaniu. Spod jej ręki wyszedł cały blok ksiąg o charakterze historycznym, określany mianem Dzieła Deuteronomicznego. W jego skład wchodzą: Księga Jozuego, Księga Sędziów, Księgi Samuela i Księgi Królewskie.

DAWID, MIASTO DAWIDOWE, ARKA • Druga Księga Samuela rozpoczyna się od informacji o śmierci króla Saula (👁 2 Sm 1,1). Dalej opisuje wydarzenia, które można byłoby podzielić na trzy grupy: • walka o królestwo po śmierci Saula (rozdziały 1–8), • panowanie Dawida (rozdziały 9–20), • dodatkowe informacje, pominięte we wcześniejszych częściach (rozdziały 21–24). W Księdze znajdziemy dzieje Dawida, króla, który zbudował potęgę Izraela, zdobył Jebus (to pierwotna nazwa Jerozolimy) (👁 2 Sm 4,6–9) i tam przeniósł z Hebronu stolicę państwa • Dawid zatroszczył się także o Arkę Przymierza, która w ślad za ustanowieniem nowej stolicy została przeniesiona do Jerozolimy, Miasta Dawidowego (👁 2 Sm 6,1–19).

DOM DAWIDOWY • Usłyszymy dialog proroka Natana z królem Dawidem, podczas którego Bóg udziela słynnej obietnicy. Dawid podejmie kwestię Arki Przymierza – usytuowana w namiocie, miejscu nietrwałym, powinna znaleźć godną i trwałą siedzibę: dom dla Pana. Zwróćmy uwagę, że Bóg odwodzi Dawida od tego pomysłu – to On chce zbudować Dawidowi dom. Dom dla Arki Przymierza, Świątynię, wybuduje dopiero syn Dawida, Salomon • W dialogu Natana z Dawidem pojawi się jeden z najważniejszych tekstów Starego Testamentu, przymierze z Dawidem, proroctwo, które wypełniło się w Jezusie Chrystusie.

---

Refren: Jego potomstwo będzie trwało wiecznie.

O łaskach Pana będę śpiewał na wieki, † 

Twą wierność będę głosił moimi ustami * 

przez wszystkie pokolenia.

Albowiem powiedziałeś: † 

«Na wieki ugruntowana jest łaska», * 

utrwaliłeś swą wierność w niebiosach.

«Zawarłem przymierze z moim wybrańcem, * 

przysiągłem mojemu słudze, Dawidowi:

Twoje potomstwo utrwalę na wieki * 

i tron twój umocnię na wszystkie pokolenia».

«On będzie wołał do Mnie: † 

„Ty jesteś moim Ojcem, * 

moim Bogiem, Opoką mojego zbawienia”.

Na wieki zachowam dla niego łaskę * 

i trwałe z nim będzie moje przymierze»

•

PSALM

Utwierdzę twój tron • Ps 89,2–5.27.29

Psalm 89 wyraźnie nawiązuje do obietnicy złożonej przez Boga Dawidowi. Powstał w czasach po niewoli babilońskiej, gdy ta obietnica była dla Izraela szczególnym źródłem nadziei.

PSALM 89 • AUTOR: Etan (Ezrachita) / autor anonimowy • CZAS POWSTANIA: schyłek monarchii, czasy wygnania i po nim (VI–V w. przed Chr.)

---

POUCZENIE • Psalm 89 należy do grupy dwunastu psalmów rozpoczynających się od słowa pouczenie. Psalmy te wpisują się w mądrościową tradycję Izraela jako rodzaj nauki o charakterze duchowym. Zalicza się go także do gatunku lamentacji zbiorowej czy modlitwy błagalnej. Tworzy część tzw. małej kolekcji jahwistycznej (Psalmy 84–89) i zamyka trzecią część Psałterza • W utworze można wyróżnić kilka części: • wyrocznię związaną z przymierzem Dawidowym (wersety 4–5) • hymn na cześć Jahwe (wersety 6–19) • historię przymierza Dawidowego (wersety 20–38) • skargę na los, jaki spotkał Izraela (wersety 39–52) • formułę błogosławieństwa (werset 53).

PSALM ETANA EZRACHITY? • Autor Psalmu 89 wymieniony w tytule to Etan Ezrachita, będący zapewne rozpoznawalnym wśród współczesnych mędrcem kananejskim, tworzącym ok. X w. przed Chr. Wspomina się go w Pierwszej Księdze Królewskiej (👁 1 Krl 5,11), we fragmencie, w którym jest powiedziane, że Salomon pobił go swą mądrością. Samo porównanie Etana z jednym z najwybitniejszych izraelskich królów świadczy o jego nieprzeciętnych zdolnościach • Jednak autorstwo zostało przypisane Etanowi później, zgodnie z regułami, w których wybitnym postaciom przypisywano utwory literackie (zjawisko pseudoepigrafii). W rzeczywistości autorem psalmu może być pobożny Izraelita, czerpiący z myśli Etana swoje natchnienie, przedstawiciel środowiska mądrościowego skupionego wokół dworu i świątyni. Żyje on w czasach schyłku monarchii judzkiej lub – co bardziej prawdopodobne – po wygnaniu.

UTWIERDZĘ TRON • Fragment psalmu, który usłyszymy, pochodzi z pierwszej – pochwalnej – części utworu. Zwróćmy uwagę, że psalmista wyraźnie odwołuje się do obietnicy i proroctwa, które słyszeliśmy w pierwszym czytaniu • W czasach po wygnaniu babilońskim, w których żyje autor psalmu, wyrocznia Natana i Boże obietnice złożone Dawidowi są źródłem nadziei dla Izraela, walczącego o odbudowę i trwanie swojego narodowego bytu.

---

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:

Nie od wypełniania Prawa została uzależniona obietnica dana Abrahamowi i jego potomstwu, że będzie dziedzicem świata, ale od sprawiedliwości uzyskanej przez wiarę. Dlatego dziedzictwo przypada dzięki wierze, aby było z łaski i aby w ten sposób obietnica pozostała niewzruszona dla całego potomstwa, nie tylko dla potomstwa opierającego się na Prawie, ale i dla tego, które żyje dzięki wierze Abrahama. On to jest Ojcem nas wszystkich – jak jest napisane: «Uczyniłem cię ojcem wielu narodów» – przed obliczem Boga. Jemu on uwierzył jako Temu, który ożywia umarłych i powołuje do istnienia to, co nie istnieje.

On to wbrew nadziei uwierzył nadziei, że stanie się «ojcem wielu narodów», zgodnie z tym, co było powiedziane: «Takie będzie Twoje potomstwo». Dlatego też policzono mu to za sprawiedliwość.

Oto słowo Boże.

•

DRUGIE CZYTANIE

Nadzieja wbrew nadziei • Rz 4,13.16–18.22

Święty Paweł pokazuje Abrahama i wskazuje na jego heroiczny akt wiary – gdy zawierzył Bogu wbrew ludzkiej nadziei. Takiego aktu zawierzenia dokonał też św. Józef.

LIST DO RZYMIAN • NADAWCA: św. Paweł • ADRESACI: wspólnota chrześcijańska w Rzymie • CZAS POWSTANIA: 55/56 r. • MIEJSCE POWSTANIA: Korynt

---

LIST DO STOLICY • List do Rzymian to jedno z najdojrzalszych pism Pawła. Pragmatycznym celem listu było zapewnienie sobie wsparcia ze strony wspólnoty w planowanej przez Pawła podróży misyjnej do Hiszpanii. Jednak zakres treści poruszonych w liście jest szerszy • Święty Paweł pisze do wspólnoty znajdującej się w stolicy imperium, w sercu antycznego świata, prezentując jej Ewangelię o usprawiedliwieniu z wiary w Chrystusa i o tym, że Chrystus jest drogą zbawienia i dla Żydów, i dla pogan.

USPRAWIEDLIWIENIE Z WIARY • Rozdział 4 Listu do Rzymian to zwieńczenie argumentacji na temat usprawiedliwienia przez wiarę w Chrystusa • W tezie wcześniej postawionej przez Pawła (👁 Rz 1,16–17) słyszymy, że Boży plan zbawienia zawsze wychodził od wiary i ku wierze prowadził. Potwierdza to historia Abrahama, ojca wszystkich wierzących • Mamy zatem do czynienia z reinterpretacją tradycji żydowskiej, która widziała w Abrahamie przykład usprawiedliwienia przez uczynki. Tymczasem Paweł stawia inną tezę – usprawiedliwienie płynie przez wiarę. Paweł ilustruje koncepcję usprawiedliwienia przykładem Abrahama.

WIARA… JÓZEFA • Choć fragment listu św. Pawła dotyczy Abrahama, znaczną część czytania możemy odnieść do św. Józefa • Zwróćmy uwagę na to podobieństwo, gdy Paweł wskazuje na wiarę Abrahama jako tego, który uwierzył Bogu „wbrew nadziei”, wbrew ludzkim kalkulacjom postawił na obietnicę Bożą.

---

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jakub był ojcem Józefa, męża Maryi, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem.

Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. 

Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego. Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie.

Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów».

Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański.

Oto słowo Pańskie.

Albo:

EWANGELIA Łk 2, 41–51a

Ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Rodzice Jezusa chodzili co roku do Jeruzalem na Święto Paschy. Gdy miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, został młody Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Rodzice. Przypuszczając, że jest wśród pątników, uszli dzień drogi i szukali Go między krewnymi i znajomymi. Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jeruzalem, szukając Go.

Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania. Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami.

Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: «Synu, czemu nam to uczyniłeś? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie».

Lecz On im odpowiedział: «Czemu Mnie szukaliście? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?» Oni jednak nie zrozumieli tego, co im powiedział.

Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu; i był im poddany.

Oto słowo Pańskie.

•

EWANGELIA

Wiara i siła • Mt 1,16.18–21. 24a albo Łk 2,41–52

O Józefie Ewangelie piszą zaledwie w kilku fragmentach. Nie wypowiada w nich ani jednego słowa. A jednak pokazują jego heroiczną wiarę i wpływ na wychowanie Jezusa.

EWANGELISTA: Św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: 70–80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • CZAS AKCJI: 1 r. (datacja tradycyjna) • MIEJSCE AKCJI: Nazaret • BOHATEROWIE: Józef, Anioł Pański • WERSJE: brak

albo

EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE AKCJI: Jerozolima • CZAS AKCJI: ok. 12 r. (datacja tradycyjna) • BOHATEROWIE: Jezus, Maryja i Józef, krewni, nauczyciele Prawa • WERSJE: brak

---

JÓZEF: OJCIEC I OPIEKUN • Ksiądz ma do wyboru dwa fragmenty Ewangelii: jeden opowiada o narodzeniu Jezusa wg św. Mateusza, drugi o odnalezieniu Jezusa w świątyni. Oba ukazują szczególną obecność Józefa w życiu Jezusa • Choć nie był Jego ojcem biologicznym (podkreśla to dobitnie św. Mateusz), to jednak był ojcem prawdziwym: tak go nazywała wobec dwunastoletniego Jezusa Maryja (wskazuje na to Łukasz), tak postrzegali go inni.

ZWIASTOWANIE JÓZEFOWI • Tylko dwie Ewangelie wspominają św. Józefa: Ewangelia św. Łukasza i św. Mateusza. Szczególnie ta druga Ewangelia jest ciekawa: w pierwszych rozdziałach opowiadających o okolicznościach przyjścia na świat Jezusa Chrystusa głównym bohaterem jest św. Józef. To do niego doprowadza przeprowadzona przez Mateusza genealogia. O ile u Łukasza to od decyzji Maryi Bóg uzależnił swój plan zbawienia, o tyle u św. Mateusza to Józef ma wybór w swoich rękach. Zwróćmy na to uwagę, jeśli usłyszymy fragment o zwiastowaniu Józefowi.

DOM I SZKOŁA • Święty Łukasz tymczasem koncentruje się w Ewangelii wokół „fiat” Maryi, ale to z kolei on najbardziej szczegółowo opisał dzieciństwo Jezusa. Jeśli ksiądz wybierze Ewangelię św. Łukasza, usłyszymy ostatni fragment ewangelii dzieciństwa, o pielgrzymce dwunastoletniego Jezusa i Jego rodziców na święto Paschy do Jerozolimy, zagubieniu Go i – po kilku dniach – odnalezieniu w Świątyni Jerozolimskiej • To jeden z niewielu fragmentów, które pokazują codzienność życia niezwykłej Świętej Rodziny. Zwróćmy uwagę na szczególną rolę, jaką Józef i Maryja odgrywają w procesie wychowania Syna Bożego.

---

Szersza analiza czytań, psalmu oraz Ewangelii dostępna jest w książce “Jutro Święto” dostępnej TUTAJ oraz w wersji EBOOK.

---