Wielki Piątek. Przygotuj się do Liturgii Męki Pańskiej

PUNKT WYJŚCIA

---

WIELKI PIĄTEK • LITURGIA MĘKI PAŃSKIEJ • KOLOR SZAT: czerwony • KOLEKTA • Będziemy prosić Boga, abyśmy wszczepieni w Chrystusa i uświęceni przez łaskę nosili w sobie podobieństwo do Niego • CZYTANIA: Księga Izajasza 52, 13 – 53, 12 • Księga Psalmów 31, 2 i 6. 12ab i 13. 15-16. 17 i 25 • List św. Pawła do Hebrajczyków 4, 14-16; 5, 7-9 • Ewangelia wg św. Jana 18, 1-19, 42

CHMURA SŁOWA

---

Zaktualizowana i rozszerzona treść poniższej analizy znajduje się w książce “Jutro Święto” dostępnej TUTAJ oraz w wersji EBOOK.

---

(Iz 52, 13–53, 12)

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Oto się powiedzie mojemu Słudze, wybije się, wywyższy i bardzo wyrośnie. Jak wielu osłupiało na Jego widok – tak nieludzko został oszpecony Jego wygląd i postać Jego była niepodobna do ludzi – tak mnogie narody się zdumieją, królowie zamkną przed Nim usta, bo ujrzą coś, czego im nigdy nie opowiadano, i pojmą coś niesłychanego. Któż uwierzy temu, co usłyszeliśmy? Komu się ramię Pańskie objawiło?

On wyrósł przed nami jak młode drzewo i jakby korzeń z wyschniętej ziemi. Nie miał On wdzięku ani też blasku, aby chciano na Niego popatrzeć, ani wyglądu, by się nam podobał. Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi, Mąż boleści, oswojony z cierpieniem, jak ktoś, przed kim się twarz zakrywa, wzgardzony tak, iż mieliśmy Go za nic.

Lecz On się obarczył naszym cierpieniem, On dźwigał nasze boleści, a my uznaliśmy Go za skazańca, chłostanego przez Boga i zdeptanego. Lecz On był przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Spadła na Niego chłosta zbawienna dla nas, a w Jego ranach jest nasze uzdrowienie.

Wszyscy pobłądziliśmy jak owce, każdy z nas się zwrócił ku własnej drodze, a Pan obarczył Go winami nas wszystkich. Dręczono Go, lecz sam pozwolił się gnębić, nawet nie otworzył ust swoich. Jak baranek na rzeź prowadzony, jak owca niema wobec strzygących ją, tak On nie otworzył ust swoich.

Po udręce i sądzie został usunięty; a kto się przejmuje Jego losem? Tak! Zgładzono Go z krainy żyjących; za grzechy mego ludu został zbity na śmierć. Grób Mu wyznaczono między bezbożnymi, i w śmierci swej był na równi z bogaczem, chociaż nikomu nie wyrządził krzywdy

i w Jego ustach kłamstwo nie postało.

Spodobało się Panu zmiażdżyć Go cierpieniem. Jeśli On wyda swe życie na ofiarę za grzechy, ujrzy potomstwo, dni swe przedłuży, a wola Pańska spełni się przez Niego. Po udrękach swej duszy ujrzy światło i nim się nasyci. Sprawiedliwy mój Sługa usprawiedliwi wielu, ich nieprawości On sam dźwigać będzie.

Dlatego w nagrodę przydzielę Mu tłumy, i posiądzie możnych jako zdobycz za to, że siebie na śmierć ofiarował i policzony został pomiędzy przestępców. A On poniósł grzechy wielu i oręduje za przestępcami.

Oto słowo Boże.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Czwarta pieśń Sługi • Iz 52, 13–53, 12

Czwarta Pieśń Sługi – utwór, który powstał kilka wieków przed narodzeniem Jezusa – opisuje mękę Mesjasza.

KSIĘGA: Izajasza • AUTOR: Deutero-Izajasz • CZAS POWSTANIA: okres wygnania (586-538 r. przed Chr.) • KATEGORIA: pieśń

---

PIEŚNI SŁUGI JAHWE • Druga część, zwana Księgą Pocieszenia, zawiera cztery Pieśni Sługi Jahwe. Ukazują one tajemniczą osobę – zbawiciela, który swoim cierpieniem gładzi grzechy ludu • Bóg ustanawia go przymierzem dla ludów i światłością narodów (Pierwsza pieśń: Iz 42,1-9); tym, który • ma zanieść jego zbawienie aż po krańce ziemi (Druga pieśń: Iz 49,1-7) • Trzecia (Iz 50,4-9) i Czwarta pieśń (Iz 52,13 – 53,12) opisują ogrom cierpień, jakie wybrany musi znieść, aby spełnił się plan Boży • Żydzi widzieli w jego losie historię Jeremiasza lub swego narodu, a chrześcijanie dostrzegli zapowiedź Chrystusa 

PRZEPOWIEDZIANA MĘKA • Niezwykle wymowne są Trzecia i Czwarta pieśń Sługi Jahwe, zawierające niektóre szczegóły dotyczące męki Jezusa. Pieśń, która zostanie odczytana, dzieli się na trzy części: • Pierwsza wyrocznia Jahwe (52,13-15) • Lamentacja zbiorowa (53,1-10) • Druga wyrocznia Jahwe 53,11-12

ŚMIERĆ TO NIE WSZYSTKO • Usłyszymy w całości Czwartą Pieśń opisującą cierpienia tajemniczego Sługi, utworu szczegółowo zapowiadającego mękę Chrystusa. W postaci tej Bóg dokonuje rzeczy, które tchną absolutną nowością. Zauważmy, że pomimo doznanej śmierci – Sługa będzie żył • W opisie doświadczenia cierpienia odnajdziemy • ideę ofiary życia za grzech oraz właśnie • zapowiedź zmartwychwstania. Te dwie nowości były dotąd nieznane w tradycji żydowskiej (PATRZ: BIBLIJNY INSIDER).

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Wszyscy pobłądziliśmy jak owce, każdy z nas się zwrócił ku własnej drodze, a Pan obarczył Go winami nas wszystkich.

Jak baranek na rzeź prowadzony, jak owca niema wobec strzygących ją, tak On nie otworzył ust swoich.

Sprawiedliwy mój Sługa usprawiedliwi wielu, ich nieprawości On sam dźwigać będzie.

TRANSLATOR

---

• Oto się powiedzie mojemu Słudze, wybije się, wywyższy i wyrośnie bardzo (Iz 52,13) • Dosłownie: zrealizuje misję (hebrajskie skl) (PATRZ: Joz 1,8; Jer 10, 21) • Wywyższenie (hebr rwm; nsa) u Izajasza odnosi się jedynie do Boga (PATRZ: Iz 6,1; 33,10; 57,11).

• Któż uwierzy temu, cośmy usłyszeli? na kimże się ramię Pańskie objawiło? (Iz 53,1) • Ramię Pańskie to charakterystyczne określenie obecności Boga dla Pięcioksięgu (PATRZ: Wj 15,16; Pwt 4,34; 5,15). W historii Sługi objawia się Bóg Exodusu 

• On wyrósł przed nami jak młode drzewo i jakby korzeń z wyschniętej ziemi (Iz 53,2) • Pieśń Sługi Jahwe to część Księgi Pocieszenia powstałej na wygnaniu, tymczasem te określenia przywołują proroctwa mesjańskie zawarte w pierwszej części Księgi Izajasza, powstałej wcześniej, przed wygnaniem (Iz 11,1-10) • Sługa Jahwe to figura mesjańska, król pokoju zapowiadany przez Pierwszego Izajasza. 

• Lecz On się obarczył naszym cierpieniem, On dźwigał nasze boleści… (Iz 53,4) • Sługa dosłownie bierze na siebie (hebr. nasa) cierpienia ludu, tak jak zwierzęta ofiarne biorą na siebie ludzki grzech. Język, który się tu pojawia to język kultyczny (PATRZ Kpł 5,1.17;10,17; 16,22; 17,16; 20,19) • Sługa Jahwe bierze na siebie ciężary innych. Cierpi nie z ludem, ale za lud 

• …a myśmy Go za skazańca uznali, chłostanego przez Boga i zdeptanego (Iz 53,4) • Hebrajskie słowo nāgûaʿ odnosi się do czatrądu (PATRZ: Kpł 13,3.9.20), dlatego w opisie zeszpeconego cierpieniem ciała Sługi dopatrywano się choroby trądu, którym Bóg go uderzył (Kpł 13:8). Dlatego Niektórzy kojarzyli postać z królem  Azariaszem (PATRZ: 2 Kor 15,5) • Ale słowem tym opisuje się także spadające niespodzianie cierpienia, jak plagi (PATRZ Rdz 12,17).

• Lecz On był przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Spadła Nań chłosta zbawienna dla nas, a w Jego ranach jest nasze zdrowie • Przebity – mehulal – pojawia się u Izajasza w kontekście  śmierci (22,2; 51,9; 66,16). Zdruzgotany – medukka – dosł. połamany lub obrócony w proch (Hi 22,9; Jr 44,10; Ps 90,3) • Chłosta – musar – dosł. kara (Hi 5,17; Prz 22,15).

• Spodobało się Panu zmiażdżyć Go cierpieniem. Jeśli On wyda swe życie na ofiarę za grzechy, ujrzy potomstwo, dni swe przedłuży, a wola Pańska spełni się przez Niego • Cierpienie Sługi wiąże się przede wszystkim z grzechem, który wkłada na niego Bóg. Sługa gładzi grzechy narodu, staje się podobny do ofiary przebłagalnej z Jom Kippur (Kpł 16,21). Staje się ofiarą za grzechy (53,10) ʾāšām, zastępuje baranka bez skazy. 

BIBLIJNY INSIDER

---

W postaci sługi Bóg odsłania przed oczyma Izraelitów kilka nowości, nieznanych dotąd w tradycji żydowskiej

Pierwsza nowość • Jeśli wyda swe życie na ofiarę za grzechy, ujrzy potomstwo, dni swe przedłuży

• Tradycja żydowska nie znała do tej pory ofiary z życia, która gładziłaby jakiekolwiek grzechy. Tymczasem Sługa gładzi grzechy narodu, staje się podobny do ofiary przebłagalnej przepisanej w Księdze Kapłańskiej: • Aaron położy obie ręce na głowę żywego kozła, wyzna nad nim wszystkie winy Izraelitów, wszystkie ich przestępstwa dotyczące wszelkich ich grzechów, włoży je na głowę kozła i każe człowiekowi do tego przeznaczonemu wypędzić go na pustynię (Kpł 16,21)

• Złamane życie Sługi staje się ofiarą wynagradzającą za grzechy jego ludu (hebr. aszam) • Proroctwo to wypełniło się w ofierze krzyża Jezusa Chrystusa

Druga nowość • Po udrękach swej duszy ujrzy światło i nim się nasyci

• Obiecane życie w obfitości nie jest już zwykłym ziemskim życiem • Obfitość światła oznacza uwielbienie, życie wieczne (PATRZ Dn 12,3). Sługa uczestniczy w życiu samego Boga. To zapowiedź zmartwychwstania. Niezwykłe, bo idea zmartwychwstania nie jest wówczas jeszcze znana w biblijnym Izraelu.

CZY WIESZ, ŻE…

---

Sługa to tajemnicza postać, która prezentuje rys nieznany dotychczas literaturze biblijnej. Jego cierpienie przynosi zbawienie i jest ofiarą przebłagalną za grzechy Izraela i całej ludzkości. Nic dziwnego zatem, że Jezus odniesie do siebie obraz cierpiącego Sługi z Deutero-Izajasza:

• Jego śmierć między złoczyńcami przypomina śmierć Sługi (Łk 22,37 – Iz 53,12)

• Cierpią te same obelgi i oplucie (Łk 24,26-27 – Iz 50,6)

• Cechuje ich ta sama łagodność i pokora (Mt 12,18 – Iz 42,2-4)

• Obaj są światłością pogan (Łk 2,32 – Iz 49,6)

Nadzwyczajny rys uniwersalnego zbawcy, który swym cierpieniem gładzi grzech świata, pozwala dopatrywać się w Jezusie wypełnienia proroctwa o Słudze.

Sam tytuł “sługa” łączy tę postać z tradycjami patriarchów (Rdz 26,24), Mojżeszem (Wj 14,31), Jozuem (24,29), Dawidem  (2 Sm 3,18), kapłanami, prorokami, Mesjaszem (Ez 34,23), Zorobabelem (Ag 2,23) oraz z narodem izraelskim (Iz 41,8; 42,19; 43,10). Sługa skupia w sobie wielkie tradycje duchowe Izraela: od Abrahama przez Mojżesza, Jeremiasza aż po Hioba. Identyfikowano go z Ozjaszem, Sedecjaszem, Cyrusem, Deutero-Izajaszem, Zorobabelem i Jojakinem. Tradycja żydowska widziała w nim zapowiedź Mesjasza.

LINKI

---

Oto się powiedzie mojemu Słudze, wybije się, wywyższy i bardzo wyrośnie (Iz 52,13)

Łk 24,5: “Zmartwychwstał!”

J 3,14: A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak trzeba, by wywyższono Syna Człowieczego

Jak wielu osłupiało na Jego widok – tak nieludzko został oszpecony Jego wygląd i postać Jego była niepodobna do ludzi… (Iz 52,14)

Mt 27,29: Uplótłszy wieniec z ciernia, włożyli Mu na głowę, a do prawej ręki dalu Mu trzcinę. Potem przyklękali przed Nim i szydzili z Niego mówiąc “Witaj, Królu żydowski”. Przy tym pluli na Niego, brali trzcinę i bili Go po głowie.

J 19,5: Jezus więc wyszedł na zewnątrz w koronie cierniowej i płaszczu purpurowym. Piłat rzekł do nich: “Oto Człowiek”

…ujrzą coś, czego im nigdy nie opowiadano, i pojmą coś niesłychanego (Iz 52,15)

Łk 23,47-48: Na widok tego, co się działo, setnik oddał chwałę Bogu mówiąc: “Istotnie, ten człowiek był sprawiedliwy”. Wszystkie też tłumy, które zbiegły się na to widowsiko, gdy zobaczyły, co się działo, powracały, bijąc się piersi.

Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi, Mąż boleści, oswojony z cierpieniem, jak ktoś, przed kim się twarz zakrywa, wzgardzony tak, iż mieliśmy Go za nic (Iz 53,3)

Łk 23,11: Wówczas wzgardził Nim Herod wraz ze swoją strażą; na pośmiewisko kazał Go ubrać w lśniący płaszcz…

Mt 26,67-68: Zaczęli pluć Mu w twarz i bić Go pięściami, a inni policzkowali Go i szydzili: “Prorokuj nam, Mesjaszu, kto Cię uderzył?”

Mt 27,1: Wszyscy arcykapłani i starsi ludu powzięli uchwałę przeciw Jezusowi, żeby Go zgładzić. 

J 18, 39-40: “Czy zatem chcecie, abym wam uwolnił Króla żydowskiego?” Oni zaś powtórnie zawołali: “Nie tego, lecz Barabasza!”

J 19,15: A oni krzyczeli: “Precz! Precz! Ukrzyżuj Go!”

Lecz On się obarczył naszym cierpieniem, On dźwigał nasze boleści, a my uznaliśmy Go za skazańca, chłostanego przez Boga i zdeptanego (Iz 53,4)

Sprawiedliwy mój Sługa usprawiedliwi wielu, ich nieprawości On sam dźwigać będzie (Iz 53,11)

Mt 8,17: Z nastaniem wieczora przyprowadzono Mu wielu opętanych. On słowem wypędził złe duchy i wszystkich chorych uzdrowił. Tak oto spełniło się słowo proroka Izajasza: “On przyjął nasze słabości i dźwigał nasze choroby”

J 19,17: A On sam, dźwigając krzyż…

Lecz On był przebity za nasze grzechy…  (Iz 53,5)

J 19,33: Gdy podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie łamali Mu goleni, tylko jeden z żołnierzy włócznią przebił Mu bok, a natychmiast wypłynęła krew i woda

Był przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Spadła na Niego chłosta zbawienna dla nas, a w Jego ranach jest nasze uzdrowienie (Iz 53,5)

Tak! Zgładzono Go z krainy żyjących; za grzechy mego ludu został zbity na śmierć (Iz 53,8)

Rz 5,25: On to został wydany za nasze grzechy i wskrzeszony z martwych dla naszego usprawiedliwienia

Ga 3,13: Chrystus nas wykupił – stawszy się za nas przekleństwem

…w śmierci swej był na równi z bogaczem, chociaż nikomu nie wyrządził krzywdy i w Jego ustach kłamstwo nie postało (Iz 53,9)

Łk 23,41: Lecz drugi, karcąc go, rzekł: “Ty nawet Boga się nie boisz, chociaż tę samą karę ponosisz? My przecież – sprawiedliwie, odbieramy bowiem słuszną karę za nasze uczynki, ale On nic złego nie uczynił”

Spodobało się Panu zmiażdżyć Go cierpieniem (Iz 53,10)

2Kor 5, 21: [Bóg] dla nas grzechem uczynił Tego, który nie znał grzechu, abyśmy się stali w Nim sprawiedliwością Bożą.

Hbr 2,10: Przystało bowiem Temu, dla którego wszystko i przez którego wszystko… aby przewodnika ich zbawienia udoskonalił przez cierpienia

…policzony został pomiędzy przestępców (Iz 53,12)

Łk 23,33: Gdy przyszli na miejsce zwane “Czaszką”, ukrzyżowali tam Jego i złoczyńców, jednego po prawej, drugiego po lewej Jego stronie. 

A On poniósł grzechy wielu i oręduje za przestępcami (Iz 53,12)

Łk 23, 39-43: Jeden ze złoczyńców, których powieszono, urągał Mu: “Czyż ty nie jesteś Mesjaszem? Wybaw więc siebie i nas”. Lecz drugi, karcąc go, rzekł: “Ty nawet Boga się nie boisz, chociaż tę samą karę ponosisz? My przecież – sprawiedliwie, odbieramy bowiem słuszną karę za nasze uczynki, ale On nic złego nie uczynił”. I dodał: “Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa”. Jezus mu odpowiedział: “Zaprawdę, powiadam ci: Dziś będziesz ze Mną w raju”

---

Refren: Ojcze, w Twe ręce składam ducha mego.

Panie, do Ciebie się uciekam, †  
niech nigdy nie doznam zawodu, *  
wybaw mnie w sprawiedliwości Twojej! 
W ręce Twoje powierzam ducha mego, * 
Ty mnie odkupisz, Panie, wierny Boże. 
Stałem się przykładem hańby † 
dla wszystkich mych wrogów, * 
dla sąsiadów przedmiotem odrazy. 
Zapomnieli o mnie w sercach jak o zmarłym, * 
stałem się jak wyrzucone naczynie. 
Ja zaś pokładam ufność w Tobie, Panie, *
i mówię: «Ty jesteś moim Bogiem». 
W Twoim ręku są moje losy, * 
wyrwij mnie z rąk wrogów i prześladowców. 
Niech Twoje oblicze zajaśnieje nad Twym sługą, * 
wybaw mnie w swoim miłosierdziu. 
Bądźcie dzielni i mężnego serca, *
wszyscy, którzy ufacie Panu.

•

PSALM

W ręce Twoje… • Ps 31 (30), 2 i 6. 12ab i 13. 15-16. 17 i 25
Psalm człowieka, który oddaje swe losy w ręce Boga. W poszczególnych wersetach widać więcej – widać rysy umęczonego Chrystusa.

PSALM 31 • AUTOR: anonimowy lewita • CZAS POWSTANIA: przedwygnaniowy, czasy monarchii

---

KOLEKCJA DAWIDOWA • Psalm 31 należy do pierwszej części Psałterza, kolekcji zwanej także jahwistyczna lub Dawidową. W tytule pojawia się imię sławnego króla Izraela, co jednak nie znaczy, że jest on jego autorem • Psalm mógł być zarówno modlitwą indywidualnego wierzącego proszącego o wybawienie z rąk wrogów i przeciwników, jak i całej zagrożonej wspólnoty, gromadzącej się na modlitwie w świątyni. Takie modlitwy były także częścią wielkich rytuałów postu i pokuty, w których proszono o odwrócenie zagrażających narodowi nieszczęść. 

O PSALMIE • Psalm opisuje doświadczenie niebezpieczeństwa i zagrożenia życia, które zbliża go do doświadczeń wiernego Panu i prześladowanego króla Izraela. Dawid, jego przeżycia i wiara, mogą być inspiracją dla pobożnego Izraelity. Psalm zalicza się do gatunku lamentacji indywidualnej lub ogólniej modlitwy błagalnej (tefillah). Wybrzmiewa w nim prośba o wybawienie, ale równocześnie ufność, dziękczynienie oraz wiara proszącego. 

MĘKA CHRYSTUSA • Usłyszymy początkowy fragment psalmu oraz wybrane wersety z dalszej części. Zwróćmy uwagę, że w słowach psalmu –podobnie jak w Czwartej Pieśni Sługi – pobrzmiewa cierpienie i odrzucenie, które stanie się udziałem Chrystusa.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Panie, do Ciebie się uciekam

kieruj mną i prowadź

(Hbr 4, 14–16; 5, 7–9)

Czytanie z Listu do Hebrajczyków

Mając arcykapłana wielkiego, który przeszedł przez niebiosa, Jezusa, Syna Bożego, trwajmy mocno w wyznawaniu wiary. Nie takiego bowiem mamy arcykapłana, który by nie mógł współczuć naszym słabościom, lecz poddanego próbie pod każdym względem podobnie jak my – z wyjątkiem grzechu. Przybliżmy się więc z ufnością do tronu łaski, abyśmy doznali miłosierdzia i znaleźli łaskę pomocy w stosownej chwili.

Chrystus bowiem z głośnym wołaniem i płaczem za swych dni doczesnych zanosił gorące prośby i błagania do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci, i został wysłuchany dzięki swej uległości.

I chociaż był Synem, nauczył się posłuszeństwa przez to, co wycierpiał. A gdy wszystko wykonał, stał się sprawcą zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają.

Oto słowo Boże.

•

DRUGIE CZYTANIE

Sens Krzyża • Hbr 4, 14–16; 5, 7–9

Dlaczego Jezus musiał tak okrutnie cierpieć? Dlaczego musiał ponieść śmierć? Zbawienny sens Krzyża Chrystusa wyjaśnia autor Listu do Hebrajczyków

List do Hebrajczyków • AUTOR: anonimowy • CZAS POWSTANIA: 70-95 r. • SKĄD: nie wiemy • DO KOGO: chrześcijanie w Azji Mniejszej

---

JEZUS – OSOBA I DZIEŁO • List do Hebrajczyków to jedyny spośród listów, który w nazwie nie zawiera autora. Przez wieki przypisywany był Pawłowi, ale różnice w stylu i tematach teologicznych wskazują na  innego, nieznanego bliżej autora. Podejrzewano, że mogli nim być: Łukasz, Apollos, Barnaba, Klemens Rzymski bądź inny uczeń Pawła. Autor to prawdopodobnie Żyd ze środowiska aleksandryjskiego, należący do drugiego pokolenia uczniów Jezusa. Swoje pismo kieruje do chrześcijan pochodzenia żydowskiego i pogańskiego w Azji Mniejszej • Głównym tematem listu jest osoba i dzieło Jezusa, Arcykapłana i Ofiary Nowego Przymierza, które wypełnia i przewyższa Przymierze Mojżeszowe.

ARCYKAPŁAN • Dzisiejsze czytanie należy do drugiej części Listu do Hebrajczyków, opisującej Chrystusa Arcykapłana (4,14-7,28). Jest naszym bratem, ale równocześnie Synem Bożym (4,14-5,10). Następnie autor wzywa tych, którzy uwierzyli w Syna, aby nie porzucali swej wiary, ale trwali mocno zakotwiczeni w nadziei zbawienia (5,11-6,20). Dalej rozpoczyna się wizja Chrystusa Arcykapłana na wzór Melchizedeka, który wszedł poza zasłonę, którą próbuje przeniknąć chrześcijańska wiara i nadzieja (7,1-28).

OPRÓCZ GRZECHU • Usłyszymy początek drugiej części Listu do Hebrajczyków. Autor zachęca, aby mając w Chrystusie arcykapłana, który przeszedł przez niebiosa, trwać mocno w wyznawanej wierze. Ten Arcykapłan rozumie nas i jest do nas podobny we wszystkim oprócz grzechu. Jego wstawiennictwo pozwala nam bez lęku zbliżać się do tronu Boga i prosić o potrzebne łaski.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Mamy arcykapłana (…) poddanego próbie pod każdym względem podobnie jak my – z wyjątkiem grzechu. 

Chrystus bowiem z głośnym wołaniem i płaczem za swych dni doczesnych zanosił gorące prośby i błagania do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci, i został wysłuchany 

A gdy wszystko wykonał, stał się sprawcą zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają

TRANSLATOR

---

Mając więc arcykapłana wielkiego, który przeszedł przez niebiosa, Jezusa, Syna Bożego, trwajmy mocno w wyznawaniu wiary. Dosłownie w tekście greckim “trzymajmy mocno”, “strzeżmy” naszego wyznania wiary (gr. homologia)

Nie takiego bowiem mamy arcykapłana, który by nie mógł współczuć naszym słabościom. Chrystus współodczuwa gr. sympateo) z nami nasze słabości, jako prawdziwy człowiek zna ich smak.

BIBLIJNY INSIDER

---

Krzyż to szczególna droga, przez którą Jezus uczy nas na czym polega stawanie się dziećmi Bożymi. 

• Jedyny kapłan • W drugiej części Listu do Hebrajczyków (4,14-10,18), której fragment usłyszeliśmy, jego autor opisuje wielkość kapłaństwa i ofiary Chrystusa. O tyle przewyższa ono kapłaństwo Starego Testamentu, że Jezus jest Synem Bożym, obdarzonym wiecznym kapłaństwem, które zapowiadał Melchizedek (Hbr 5,1-10). Wraz z jego przyjściem kończy swą funkcję kapłaństwo lewitów (Hbr 7,11-28). Jezus przez swoją Ofiarę, która jako jedyna jest skuteczna i trwa na wieki, oczyszcza ludzkość z grzechu, ustanawia Nowe Przymierze, wchodzi do świątyni niebiańskiej i znosi ofiary Starego Testamentu (Hbr 8,1-10,18).

• Droga Syna • Równocześnie przez swą drogę Krzyża, uczy nas On co znaczy być dziećmi Boga. Właśnie po to stał się prawdziwym człowiekiem i poznał kruchość naszego ludzkiego życia, włącznie z bólem śmierci. Podobnie jak my modlimy się o wybawienie od śmierci i cierpienia, On modlił się w Ogrójcu, jak opisuje to autor listu: Chrystus głośnym wołaniem i płaczem za dni ciała swego zanosił gorące prośby do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci, i został wysłuchany dzięki swej uległości (Hbr 5, 7) • Zaskakująca może wydawać się ta interpretacja modlitwy Jezusa, który prosi o to, aby Bóg oddalił od Niego śmierć krzyżową. W jakim sensie modlitwa ta została wysłuchana? Czyż Bóg nie pozostał głuchy na wołania swojego Syna, posyłając Go jednak na Krzyż?

• Wysłuchana modlitwa • Bóg słuchał uważnie modlitwy Jezusa. Oprócz prośby oddal ode mnie ten kielich są tam przecież jeszcze słowa lecz nie moja ale twoja wola niech się stanie (Łk 22,42). Chrystus prosił przede wszystkim o to, aby Ojciec pomógł mu wypełnić do końca Jego wolę. Jako człowiek godził się na nią i błagał, aby Bóg doprowadził do końca dzieło, które w Nim rozpoczął • Wola Boża wymaga posłuszeństwa, którego Jezus uczy się cierpiąc: Chrystus będąc Synem, nauczył się posłuszeństwa przez to, co wycierpiał (Hbr 5, 8). Nasze zbawienie to owoc jego posłusznego oddaniu się woli Ojca.

• Zbawieni przez posłuszeństwo • Przez posłuszeństwo Krzyża Chrystus okazuje się być wiernym Synem swojego Ojca. Stawia Jego wolę i miłość przed własną wolą. W ten sposób staje się wzorem dla wszystkich synów i córek Boga. Od nas Bóg być może nie będzie wymagał aż takiej ofiary. Oczekuje jednak, że będziemy się stawać jego dziećmi przez to, że pełnimy Jego wolę • Drogą do tego jest nasze powołanie, małżeństwo, rodzina, misja, służba drugiemu, którą nam powierza. To nasza życiowa droga Krzyża nie w sensie samozagłady i cierpienia, ale służby i rezygnowania z własnej tylko woli i planów. Przez dźwiganie naszych  życiowych krzyży, przez wierność naszemu powołaniu i naszym bliskim aż do końca, stajemy się córkami i synami Boga. Chrystus jest sprawcą zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają (Hbr 5, 9). Zbawiamy się, kiedy naśladujemy posłuszeństwo Chrystusa, które najpełniej objawiło się w Krzyżu.

(J 18, 1–19, 42)

Męka naszego Pana Jezusa Chrystusa

według Świętego Jana

Kliknij, aby przeczytać Mękę Pańską

•

EWANGELIA
Pasja według św. Jana • J 18, 1–19, 42

W dramatycznym opisie męki Jezusa Chrystusa Jan po mistrzowsku ukrywa aluzje Jego zwycięstwa.

EWANGELISTA: św. Jan • CZAS POWSTANIA: 80-90 r. • KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: Jerozolima • CZAS: ok 33 r. • BOHATEROWIE: Jezus, uczniowie, Maryja, faryzeusze, Piłat, żołnierze, tłum

---

MĘKA I ŚMIERĆ • Wszyscy czterej ewangeliści opisali mękę i śmierć Jezusa Chrystusa. Relacje Mateusza, Marka i Łukasza odczytujemy w Niedzielę Palmową, w cyklu A, B, C. Natomiast Mękę naszego Pana według św. Jana słyszymy co roku w Wielki Piątek, podczas nabożeństwa Męki Pańskiej • To jednocześnie dwa szczególne dni, kiedy Ewangelia jest odczytywana w sposób uroczysty, doniosły, na role.

PASJA WEDŁUG ŚW. JANA • Ewangelia św. Jana zdecydowanie różni się od pozostałych Ewangelii. Jezus, opisując swoją misję, używa formuły JA JESTEM, a to nawiązuje do objawienia Boga w Księdze Wyjścia (PATRZ: Wj 3,14). Różnice te szczególnie uwydatnia właśnie opis Męki Pańskiej • O ile u synoptyków dominuje realistyczna, oparta na faktach, relacja z wydarzeń męki, ukrzyżowania i śmierci, o tyle u św. Jana mamy raczej do czynienia z przepełnioną symbolami i aluzjami treścią. 

KRZYŻ TO TRON • Wsłuchując się w opis męki i śmierci Jezusa, zwróćmy uwagę na sposób, w jaki św. Jan pokazuje dramatyczne wydarzenia: Jezus wstępuje na krzyż jak na tron. Śmierć to Jego moment chwały • Ukryte jest to w przeróżnych momentach opowiadania, na przykład: •Tytuł winy, który Piłat kazał umieścić na krzyżu: Jezus Nazarejczyk, Król żydowski •Śmierć, oddana słowami oddał Ducha.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Tak, jestem królem. Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie.

Piłat rzekł do nich: Oto Człowiek. Gdy Go ujrzeli arcykapłani i słudzy, zawołali:Ukrzyżuj! Ukrzyżuj!

Wtedy więc wydał Go im, aby Go ukrzyżowano.

A On sam, dźwigając krzyż, wyszedł na miejsce zwane Miejscem Czaszki, które po hebrajsku nazywa się Golgota. Tam Go ukrzyżowano

Dokonało się! I skłoniwszy głowę, oddał ducha.

BIBLIJNY INSIDER

---

• Droga do życia • Ewangelia Jana, którą czytamy w Wielki Piątek w wielu miejscach daje nam do zrozumienia, że dla swojego cierpiącego Syna Bóg przygotowywał już miejsce u swego boku. Droga Krzyża, który człowiek niesie razem z Chrystusem, zawsze prowadzi do zmartwychwstania. Krzyż nie jest nigdy ostatnim słowem kochającego Boga. Ostatnim słowem jest zawsze życie • Sługa Jahwe po swoich cierpieniach (PATRZ PIERWSZE CZYTANIE) widzi światło i zanurza się w nim, doświadcza pełni życia w Bogu. Jezus nie mógł pozostać na Krzyżu zwyciężony przez śmierć. Wiara, z jaką w ostatniej chwili swojego życia oddaje się w ręce Ojca, nie mogła pozostać bez odpowiedzi. 

• Proces Jezusa • Jezus nie ucieka przed swoim Krzyżem. Chce wypić kielich, który przygotował Ojciec, czyli wypełnić jego wolę do końca (J 18,11). Nie wycofuje się ze swe nauki i nie zapiera się tego, kim jest, ani przed arcykapłanami, ani przed władzą rzymską • Już w ogrodzie daje się rozpoznać Judaszowi i prowadzonym przez niego żołnierzom wypowiadając proste ale niezwykle mocne JA JESTEM (J 18,5). To imię własne Boga, który objawia się Mojżeszowi w krzewie gorejącym (Wj 3,14). Na dźwięk tego imienia strażnicy padają na twarz. Jezus nie ugina się i nie wycofuje swojej nauki przed arcykapłanem (J 18,19-23). Także przed Piłatem przyznaje się do swojej królewskiej godności i do Ojca, od którego ją otrzymał (J 18,37). Tak ściągnie na siebie śmierć wymierzoną ręką rzymskiego gubernatora. Piłat dojrzy w nim zagrożenie dla władzy boskiego cezara.  

• Proces Piotra • Paralelnie do procesu Jezusa w Ewangelii Jana toczy się proces jego pierwszego ucznia, Piotra (J 18,15-27). Kiedy Jezus odważnie przyznaje się do Ojca i do swojej misji, Piotr zapiera się Mistrza. Jak refren powtarza nie jestem jego uczniem • W tym jednym Piotr jest szczery. Nie chce być uczniem słabego i zdradzonego Mesjasza. Wciąż tęskni do Zbawcy, Króla, który objawiał się przez cuda. Piotr wyrzeka się Mesjasza uniżonego. 

• Piłat • Proces Jezusa przed Piłatem w Ewangelii Jana jest dłuższy i znacznie bardziej udramatyzowany niż u synoptyków (J 18,19 – 19,16). Także Piłat wyrasta tu na znacznie ciekawszą postać. Prowadzi z Jezusem dialog, prawdopodobnie po grecku. Pyta o królestwo Jezusa, cynicznie czy też szczerze pyta cóż to jest prawda? • Dramat Piłata polega na tym, że nie rozpoznaje Prawdy, która przed nim stoi, a którą według Jana jest Jezus.

• Spektakl Poncjusza • Czy Piłat chce Jezusa rzeczywiście uwolnić? Proponuje Żydom, że zwolni go w ramach prawa łaski na święto Paschy. Równocześnie daje im wybór między Jezusem i Barabaszem, który był lestes, jak mówi Jan, partyzantem, prawdopodobnie przywódcą zbrojnej rebelii przeciwko Rzymowi. To oczywiste, że tłum wybierze patriotę Barabasza, nie Jezusa. Ubiczowanie i Ecce homo to tylko okrutny spektakl • Ostatecznie Piłat zdradza sprawiedliwość, wydając Jezusa na ukrzyżowanie. Robi to z wygody, koniunkturalnie, ze strachu o swoją pozycję, zagrożoną wcześniejszymi okrutnymi poczynaniami i ciągłymi rozruchami. Żydzi nienawidzą rzymskiego gubernatora. Lepiej będzie zaspokoić ich żądania. Wszyscy rozejdą się spokojnie do domów, o sprawie za jakiś czas się zapomni. 

• Pragnienie • W opisie śmierci Jezusa zbiegają się i znajdują swoją kulminację wielkie tematy Ewangelii Jana. Jednym z nich jest temat wody, źródła życia. Zaczął się w rozdziale czwartym, przy źródle Jakuba, kiedy Jezus rozmawiał z Samarytanką. Prosił ją wówczas o to, aby ugasiła jego pragnienie. Nie chodziło tylko o pragnienie fizyczne, jak doskonale odgadł to komentujący ten rozdział św. Augustyn. Chodziło mu o nią samą, o jej życie, jej wiarę w Syna Bożego • Teraz na krzyżu umiera wcielona miłość, z pragnienia wysycha źródło wody żywej. Pragnę, które Jezus wypowiada z Krzyża, oznacza nie tylko fizyczne pragnienie, które wówczas cierpi. To przejmujące pragnienie wypełnienia do końca woli swojego Ojca. Dlatego właśnie po słowach tych, umierając zdoła jeszcze wyszeptać dokonało się. 

• Ogród • Wbrew zwyczajowi, który nakazywał zrzucenie ciał skazańców do wspólnego dołu, ciało Jezusa zostało ułożone w nowym grobie, gdzie nikt jeszcze nie spoczywał • Jan zaczął opis męki Jezusa w ogrodzie i kończy wzmianką, że grób Jezusa znajdował się w ogrodzie, czyniąc aluzję do historii zmartwychwstania • Ogród przywodzi na myśl opis stworzenia pierwszego człowieka umieszczonego w Edenie (Rdz 1–2). To miejsce i szczęście Boga i człowieka zostało zniszczone przez grzech. Chrystus wraca tam, aby je odbudować i sprowadzić do raju nas wszystkich. Pamiętamy, że wkrótce w ogrodzie zmartwychwstałego Jezusa – myśląc, że to ogrodnik – spotka Maria Magdalena.

ZWRÓĆ UWAGĘ

---

TECHNIKI LITERACKIE ŚW. JANA • Aby unaocznić geniusz pisarski św. Jana, bibliści pokazują kilka szczególnych technik, które stosuje w swojej Ewangelii

• Dwuznaczność • Niektóre fragmenty są dwuznaczne: pisane w taki sposób, że poza oczywistym sensem opisywanych zdarzeń – opowiadania historii – istnieje jeszcze wtórny, który czyni tę historię inną, głębszą, zaskakującą. Prześledźmy dialog Jezusa z kohortą oraz strażnikami w ogrodzie Getsemani:

– Kogo szukacie? 

– Jezusa z Nazaretu.

– Ja jestem.

Narrator dopowiada: Skoro więc Jezus rzekł do nich: Ja jestem, cofnęli się i upadli na ziemię. 

Pierwszy poziom opisywanej historii to po prostu zwykła i naturalna odpowiedź “to ja”, “ja jestem”. Dziwić może tylko fakt, że rozmówcy upadli na ziemię. Jednak czytelnik patrzący zbawczą perspektywą zobaczy więcej: Ja jestem to imię Boga (PATRZ: LINKI). Jezus objawia się im tak, jak Bóg ukazał się Mojżeszowi. W takiej sytuacji to naturalne, że cofnęli się i upadli na ziemię.

• Jan przypomina, że to właśnie Kajfasz poradził Żydom, że lepiej jest, aby jeden człowiek zginął za naród. W pierwszym znaczeniu to zwykły, powszechny w historii świata, zabieg przywódców, by wyznaczyć kozła ofiarnego dla dobra ogółu, dla rozwiązania trudnej sytuacji. W perspektywie zbawczej, w której Jezus zostaje za nas ukrzyżowany, słowa Kajfasza okazują się zaskakująco prawdziwe.

• Ironia • W technice ironii, często używanej przez św. Jana, bohaterowie ironicznie wyrażają jakąś myśl, chcąc Jezusa ośmieszyć lub ironicznie coś skomentować. W rzeczywistości, ironiczna myśl jest prawdziwa. Najdobitniejszy przykład pochodzi z Męki Pańskiej:

Wypisał też Piłat tytuł winy i kazał go umieścić na krzyżu. A było napisane: Jezus Nazarejczyk, Król żydowski.

Ironia Piłata, czyli oskarżenie, za które Jezus został skazany, okazuje się prawdą, Jan podkreśla dodając, że napis czytało wielu Żydów, ponieważ miejsce, gdzie ukrzyżowano Jezusa, było blisko miasta oraz odnotowuje sprzeciw arcykapłanów, którzy wychwytują niezamierzony efekt. 

• Podobną technikę wychwytujemy, gdy żołnierze ironicznie wołali do Jezusa Witaj, Królu żydowski i zakładali na głowę koronę z cierni. Choć w ich przekonaniu była to ironia, w rzeczywistości paradoksalnie ich słowa i gesty wyrażały prawdę.

• Nieporozumienie • Technika nieporozumienia polega na tym, że Jezus posługuje się obrazem, metaforą, bądź jakimś znaczeniem, podczas gdy rozmówca zauważa i rozumie tylko sens dosłowny. Oto fragment rozmowy Jezusa z Piłatem:

– Czy Ty jesteś Królem żydowskim? 

– Czy to mówisz od siebie, czy też inni powiedzieli ci o Mnie? 

– Czy ja jestem Żydem? Naród Twój i arcykapłani wydali mi Ciebie. Co uczyniłeś? 

– Królestwo moje nie jest z tego świata. Gdyby królestwo moje było z tego świata, słudzy moi biliby się, abym nie został wydany Żydom. Teraz zaś królestwo moje nie jest stąd.

– A więc jesteś królem? 

– Tak, jestem królem. 

• Zdumiewająco – za pomocą tej techniki – św. Jan opisuje ostatnie chwile życia ziemskiego Jezusa: Potem Jezus, świadom, że już wszystko się dokonało, aby się wypełniło Pismo, rzekł: “Pragnę”. Stało tam naczynie pełne octu. Nałożono więc na hizop gąbkę nasączoną octem i do ust Mu podano.

UKRYTY SENS • Wszystkie te techniki pozwalają Janowi na ukazanie dwóch poziomów znaczeń. Pierwszy to opis, relacja pojmania, męki i śmierci Jezusa. Tymi samymi słowami pokazuje jednak drugi, mniej dostrzegalny, choć równie prawdziwy sens:

• Król, nie skazaniec • Jezus nie zostaje pojmany, ale pozwala się pojmać, wcześniej manifestując swoją boskość, władzę i moc. Jest Królem. Sąd Piłata nad Jezusem paradoksalnie staje się sądem Jezusa nad Piłatem. Jego królewskość potwierdzają podkreślający majestat płaszcz purpurowy, korona i okrzyki Witaj, Królu!. Jezus sam bierze krzyż i wychodzi na Golgotę • Jan podkreśla, że Golgota to Miejsce Czaszki. Jezus, Król, zasiada tam na tronie, zwycięża śmierć. A Jego królewskość potwierdza napis To jest król • Droga krzyżowa to u św. Jana królewski orszak i objęcie tronu.

• Baranek • Jest jeszcze jeden sens. Łatwiej będzie go nam zrozumieć, gdy wrócimy do czytań z Mszy Wieczerzy Pańskiej: opisu uczty paschalnej i przygotowania baranka do spożycia (pierwsze czytanie) oraz Ewangelii, gdzie św. Jan dobitnie pokazuje Jezusa jako Baranka Paschalnego  (PATRZ: JUTRO WIELKI CZWARTEK) • W przeciwieństwie do synoptyków, u Jana Jezus umiera w dzień przygotowania Paschy – wtedy właśnie, gdy przygotowywano ucztę paschalną i zabijano baranka, zgodnie z zasadami podanymi w Księdze Wyjścia • Tylko Jan spośród Ewangelistów pisze, że Jezus został związany. Dlaczego? Związany jak baranek spętany do ofiary paschalnej. Po śmierci z Jego boku przebitego włócznią wypływa zbawienna Krew, a golenie nie zostały złamane • W dzień przygotowania, kiedy Żydzi zabijali baranka na wieczerzę paschalną, zostaje rzeczywiście złożona ofiara – z Baranka, raz na zawsze. Jezus świadomie przyjmuje śmierć, bierze karę za grzechy przeznaczoną dla ludzi, za nich, zamiast ich. Kajfasz zresztą to potwierdza: lepiej jest, aby jeden człowiek zginął za naród. 

• Jego śmierć to zwycięstwo • W ten sposób św. Jan uwydatnia, że śmierć to nie porażka, ale triumf Jezusa Chrystusa, który w ten sposób zbawił świat. Dokonało się – oto Jego ostatnie słowa. A śmierć św. Jan określa znów dwuznacznym określeniem oddał Ducha – co tradycja nazywa Małym Zesłaniem Ducha Świętego.

LINKI

---

Jezus… wyszedł naprzeciw i rzekł do nich: Kogo szukacie? Odpowiedzieli Mu: Jezusa z Nazaretu. Rzekł do nich Jezus: Ja jestem… Skoro więc Jezus rzekł do nich: Ja jestem, cofnęli się i upadli na ziemię (…) (J 18, 4-6)

Wj (13, 6.13-14): Powiedział jeszcze Pan: «Jestem Bogiem ojca twego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba»… Mojżesz zaś rzekł Bogu: «Oto pójdę do Izraelitów i powiem im: Bóg ojców naszych posłał mnie do was. Lecz gdy oni mnie zapytają, jakie jest Jego imię, cóż im mam powiedzieć?» Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: «Jestem, który jestem». I dodał: «Tak powiesz synom Izraela: Jestem posłał mnie do was».

A gdy Jezus skosztował octu, rzekł:  Dokonało się! (J 19, 30)

Hbr (5, 9) (DRUGIE CZYTANIE): A gdy wszystko wykonał, stał się sprawcą zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają.

WERSJE

---

Mękę Pańską wg św. Jana czytamy zawsze w Wielki Piątek, natomiast pozostałych ewangelistów – naprzemiennie w Niedzielę Palmową. Mimo że każdy z Ewangelistów relacjonuje to samo wydarzenie i nie ma istotnych różnic, w szczegółach każdy z nich ma swój własny sposób opowiadania. Najbardziej wyróżnia się właśnie Jan. Tu wymieniamy tylko niektóre różnice

• W porównaniu z pozostałymi wersjami, u św. Jana przesłuchanie u Piłata jest dość długie. U synoptyków brak słynnego: Cóż to jest prawda? czy Oto człowiek. U Jana Piłat ogłasza zresztą niewinność Jezusa (PATRZ: Biblijny Insider) • Według Jana, Piłata przestraszyły najpierw groźby arcykapłanów, potem szantaż tłumu: Jeżeli go uwolnisz, nie jesteś przyjacielem Cezara. Każdy, kto czyni siebie królem, sprzeciwia się cezarowi • Inaczej jest u synoptyków: Piłat raczej chciał tłumowi dać satysfakcję.

• Jan szczegółowo opisuje dyskusję faryzeuszy z Piłatem o napisie umieszczonym na krzyżu oraz podział między żołnierzami szat Jezusa i losowanie tuniki (J 19, 19‒24).

• Tylko Jan przedstawia rozmowę Jezusa z Matką i umiłowanym uczniem, tak zwany Testament z Krzyża (J 19, 25–27).

• Po śmierci Jezusa tylko u Jana – obok Józefa z Arymatei – pojawia się Nikodem, znany z 3 rozdziału jego Ewangelii. 

STO SŁÓW

---

Św. Jan, mistrz słowa, potrafił tak opisać mękę swojego Mistrza, że w słowach, i między nimi, wyrażających cierpienie, okrucieństwo, mękę i śmierć, ukrył zwycięstwo, zbawienie i zmartwychwstanie. 

W rzeczywistości, taka jest właśnie treść Liturgii Słowa Wielkiego Piątku. Widzimy cierpienie i śmierć Jezusa (EWANGELIA), najpierw przeczuwane w Czwartej Pieśni Sługi Jahwe (PIERWSZE CZYTANIE). To tylko pozór, że historia życia Boga-Człowieka urywa się wraz z dramatem śmierci. 

A jednak ta śmierć była po coś. To była śmierć, którą przyjął Ktoś zamiast mnie (PIERWSZE CZYTANIE, DRUGIE CZYTANIE). To była śmierć Kogoś, kto nadal żyje, co więcej, dzięki której i ja będę żył.

Liturgia Słowa w Wielki Piątek, choć mówi o śmierci, zwiastuje Życie. Przekonamy się o tym wkrótce.