PUNKT WYJŚCIA

UROCZYSTOŚĆ OBJAWIENIA PAŃSKIEGO • ŚWIĘTO NAKAZANE • KOLOR SZAT: biały • KOLEKTA: Prosimy Boga, abyśmy zostali doprowadzeni do oglądania twarzą w twarz blasku Jego majestatu • CZYTANIA: Księga Izajasza 60,1–6 • Psalm 72 (71), 1b-2. 7-8. 10-11. 12-13 • List do Efezjan 3,2–3a.5–6 • Ewangelia według św. Mateusza 2,1–12

STO SŁÓW

Mateusz o żadnych królach czy monarchach, ani też o ich liczbie, nie wspomina. Żadnych imion, narodowości, koloru skóry, ani nawet miejscu, skąd przybyli „mędrcy ze Wschodu” (EWANGELIA). O tym, iż byli to królowie, sugerują proroctwa (PIERWSZE CZYTANIE, PSALM), które obraz sceny wzbogaciły o wielbłądy, dromadery oraz dary: złoto i kadzidło.

Bo tu chodzi trochę o coś innego. Liturgia Słowa pięknie ukazuje prawdę o Objawieniu, a może bardziej o ważności ludzkiej odpowiedzi na nie. Mówi, że drogi do poznania Boga wiodą nie tylko poprzez „fides”, ale i „ratio”. Podkreśla niezwykłą uczciwość Mędrców, którzy widząc gwiazdę na niebie, znak sugerujący narodzenie Króla Żydowskiego, rozpoczynają poszukiwania, nie odrzucając z góry faktu z powodu własnych silniejszych przesądów.

Obyśmy zawsze, jak Mędrcy ze Wschodu, byli w stanie poznać Pana. Poznać – nie znaczy tylko rozpoznać, ale też ruszyć w drogę, szukać, nie poddawać się, wypytywać kolejnych osób, tak jak mędrcy wypytywali żydowskich uczonych, aż dojdziemy do celu, aż zobaczymy Go „twarzą w twarz”.

Ktoś, kto poznaje Pana, choć jeszcze jest w drodze, choć jeszcze idzie za gwiazdą, albo już za Słowem – Jezusa czyni Panem swej historii.

---

---

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Powstań! Świeć, Jeruzalem, bo przyszło twe światło i chwała Pańska rozbłyska nad tobą. Bo oto ciemność okrywa ziemię i gęsty mrok spowija ludy, a ponad tobą jaśnieje Pan, i Jego chwała jawi się nad tobą.

I pójdą narody do twojego światła, królowie do blasku twojego wschodu. Rzuć okiem dokoła i zobacz: Ci wszyscy zebrani zdążają do ciebie. Twoi synowie przychodzą z daleka, na rękach niesione są twe córki.

Wtedy zobaczysz i promienieć będziesz, a serce twe zadrży i rozszerzy się, bo do ciebie napłyną bogactwa zamorskie, zasoby narodów przyjdą ku tobie. Zaleje cię mnogość wielbłądów – dromadery z Madianu i z Efy. Wszyscy oni przybędą z Saby, zaofiarują złoto i kadzidło, nucąc radośnie hymny na cześć Pana.

Oto słowo Boże.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Orszak króli • Iz 60,1–6

Oto dlaczego Mędrcy ze Wschodu bywają czasem nazywani królami. Orszak króli na wielbłądach i dromaderach przynoszących złoto i kadzidło opisało proroctwo Izajasza.

KSIĘGA IZAJASZA • AUTOR: Trito-Izajasz • CZAS POWSTANIA: II poł. VI w. – I poł. V w. przed Chr. (po wygnaniu babilońskim) • KATEGORIA: mowa prorocka.

---

TRZECI IZAJASZ • Przed nami fragment ostatniej, trzeciej części księgi (rozdziały 56 66). Autor to anonimowy prorok, umownie: Trito-Izajasz, mający związek z myślą Izajasza. Działał w Palestynie w czasie powrotu z wygnania. W swoim dziele podkreśla świętość Boga i Jerozolimy oraz rysuje wizję czasów ostatecznych, w których zbawienie ma objąć wszystkie narody • Trito-Izajasz mówi do Izraelitów powracających z niewoli babilońskiej. Żyją w swoim kraju trochę jak obcy, otoczeni przez cudzoziemców i tych, którzy osiedlili się tu podczas ich nieobecności. To rodzi pytania i wątpliwości. Co oznacza obecność pogan w Ziemi Obiecanej? Czyżby Bóg wybrał i pobłogosławił narody pogańskie w miejsce niewiernego Izraela? Jaki jest więc dalszy sens bycia Izraelitą i zachowywania Prawa?

PAN POWRÓCI • Od 60 do 62 rozdziału Księga Izajasza opisuje przyszłą chwałę Jerozolimy, do której wracają wygnańcy z Judy i która przyjmuje w swe mury także pogan z wszystkich krain i narodów (👁 Iz 60,1–18). Do swego miasta powróci także Pan, opromieniając je swoim światłem (👁 Iz 60,19–22) • W rozdziale 61 Bóg zwraca się do proroka, którego imię pozostaje zakryte, a który ma nieść miastu Dobrą
Nowinę. Zapowiada odbudowę oraz wywyższenie miasta. Jerozolima na powrót zostanie poślubiona Panu (👁 Iz 62).

KRÓLOWIE, KADZIDŁO i ZŁOTO • Słuchając starotestamentalnego proroctwa, zwróćmy uwagę na liczne, obecne w tekście szczegóły tworzące zwyczajowe wyobrażenie pokłonu króli zdążających na wielbłądach i dromaderach, przynoszących dary złota i kadzidła • Zauważmy, że prorok podkreśla też inny aspekt, należący do istoty uroczystości Objawienia Pańskiego: objawienie Boga wobec pogan, innych narodów.

---

Refren: Uwielbią Pana wszystkie ludy ziemi.

Boże, przekaż Twój sąd królowi, * 

a Twoją sprawiedliwość synowi królewskiemu.

Aby Twoim ludem rządził sprawiedliwie * 

i ubogimi według prawa.

Za dni jego zakwitnie sprawiedliwość * 

i wielki pokój, zanim księżyc zgaśnie.

Będzie panował od morza do morza, * 

od Rzeki aż po krańce ziemi.

Królowie Tarszisz i wysp przyniosą dary, * 

królowie Szeby i Saby złożą daninę.

I oddadzą mu pokłon wszyscy królowie, * 

wszystkie narody będą mu służyły.

Wyzwoli bowiem biedaka, który go wzywa, * 

i ubogiego, który nie ma opieki.

Zmiłuje się nad biednym i ubogim, * 

nędzarza ocali od śmierci.

•

PSALM

Zapowiedź Króla • Ps 72, 1b-2. 7-8. 10-11. 12-13

Psalm zapowiada króla, któremu Bóg przekaże władzę. Będzie to król potężny, a jednocześnie sprawiedliwy. Władca idealny.

PSALM 72 • AUTOR: anonimowy • CZAS POWSTANIA: po powrocie z niewoli, po 538 r. przed Chr.

---

PSALM KRÓLEWSKI • Tytuł sugeruje, że jest to Psalm Salomonowy (podobnie jak Psalm 127), jednak nie możemy być tego pewni. Być może jest to późniejsze przypisanie do tego obrazu idealnego władcy Izraela • Możemy natomiast śmiało powiedzieć, że na pewno pochodzi on z jakiegoś obrzędu liturgicznego lub powstał na inną okazję historyczną, związaną z izraelską monarchią. Być może był skomponowany właśnie dla Salomona na dzień jego intronizacji.

PSALM MESJAŃSKI • Specyficzne miejsce, jakie zajmował król we wszystkich kulturach starożytnego Bliskiego Wschodu, w relacjach pomiędzy ludem a bóstwem, sprawiło, że psalm bardzo szybko doczekał się interpretacji mesjańskiej, zarówno w tradycji judaizmu, jak dla chrześcijaństwa. Choć nie jest wprost cytowany w Nowym Testamencie, możemy powiedzieć, że jego echa brzmią w opowiadaniu o Mędrcach (👁 EWANGELIA) i w szeroko pojętej teologii mesjańskiej.

ODDADZĄ POKŁON • To dlatego psalm ten słyszymy w uroczystość Objawienia Pańskiego. Tym bardziej że – jak usłyszymy – pobrzmiewają w nim bardzo wyraźne nawiązania, zapowiedzi pokłonu króli, którzy przybędą oddać Największemu spośród króli cześć • Zwróćmy uwagę, że to również ten psalm, podobnie jak pierwsze czytanie, stoi za tradycyjną nazwą uroczystości – Trzech Króli – która sugeruje, jakoby to królowie, a nie magowie, przybyli z darami do Jezusa.

---

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Efezjan

Bracia:

Słyszeliście przecież o udzieleniu przez Boga łaski danej mi dla was, że mianowicie przez objawienie oznajmiona mi została ta tajemnica. Nie była ona oznajmiona synom ludzkim w poprzednich pokoleniach, tak jak teraz została objawiona przez Ducha świętym Jego apostołom i prorokom, to znaczy, że poganie już są współdziedzicami i współczłonkami Ciała, i współuczestnikami obietnicy w Chrystusie Jezusie przez Ewangelię.

Oto słowo Boże.

•

DRUGIE CZYTANIE

Objawiona tajemnica • Ef 3,2–3a.5–6

Uroczystość Objawienia Pańskiego tłumaczy, że tajemnica Wcielenia dana została również poganom. Wyjaśnia to św. Paweł.

LIST DO EFEZJAN • NADAWCA: św. Paweł (lub uczeń z jego szkoły) • ADRESACI: chrześcijanie w Efezie oraz inne wspólnoty w Azji Mniejszej • CZAS POWSTANIA: 58–62 r. lub po śmierci Pawła • MIEJSCE POWSTANIA: Rzym (bądź inne nieznane miejsce)

---

LIST WIĘZIENNY • List do Efezjan to dość krótki, składający się z sześciu rozdziałów, list. Tradycja uznaje go za jeden z czterech listów więziennych św. Pawła, pisanych z więzienia w Rzymie. Niektórzy badacze uważają, że list został skomponowany przez ucznia z jego szkoły. Świadczyć miałby o tym styl pisma i odmienna od tzw. niekwestionowanych listów Pawła teologia. Jednak większość badaczy skłania się dziś ku uznaniu Listu do Efezjan jako napisany bezpośrednio przez Pawła.

SZCZYTY TEOLOGII • W tym liście teologia św. Pawła osiąga szczyt rozwoju. Paweł podejmuje i rozwija tematy z Listu do Kolosan. Ukazuje Kościół uniwersalny i kosmiczny, w którym znajduje swoje miejsce Izrael i wszystkie narody • List dzieli się na dwie części: pierwsze trzy rozdziały prezentują teologię, której tematem jest misterium Chrystusa w Kościele. Ostatnie trzy rozdziały to wnioski praktyczne.

OBJAWIENIE O POGANACH • Wysłuchamy fragmentu z trzeciego rozdziału Listu • Zwróćmy uwagę na dwa kluczowe stwierdzenia, wyjaśniające obecność czytania w Liturgii Słowa uroczystości Objawienia Pańskiego. Pierwsze z nich to „objawienie”, tajemnica objawiona przez Ducha Świętego. Drugie – że również poganie są współuczestnikami obietnicy Chrystusa.

---

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon».

Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz.

Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, bo tak zostało napisane przez Proroka: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela».

Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam i wypytajcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon». Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę.

A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; padli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę.

A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się z powrotem do swojego kraju.

Oto słowo Pańskie.

•

EWANGELIA

Pokłon trzech mędrców • Mt 2, 1–12

Nie tyle gwiazda, co Słowo Boże zaprowadziło ich wprost do Betlejem, wprost do zapowiedzianego Władcy, nowo narodzonego Jezusa.

EWANGELISTA: św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: 70–80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • CZAS AKCJI: ok. 1 r. (datacja tradycyjna) • MIEJSCE AKCJI: Betlejem • BOHATEROWIE: Józef, Maryja, Jezus, Mędrcy • WERSJE: brak

---

EWANGELIA I JEJ AUTOR • Autor Ewangelii wg św. Mateusza ani razu nie zdradza się w tekście księgi. Tradycyjnie autorstwo przypisuje się jednak Mateuszowi – jednemu z Dwunastu • Księga powstała w pierwszym stuleciu, najprawdopodobniej w latach osiemdziesiątych, zapewne w Antiochii Syryjskiej. Adresatem Ewangelii jest wspólnota składająca się w znacznej mierze z judeochrześcijan, choć znajdują się w niej również nawróceni poganie. Wpływa to na charakter księgi, która ma zabarwienie judaistyczne • Kompozycja Ewangelii jest bardzo ciekawa: jej układ (poza początkowymi rozdziałami i opisem Męki Pańskiej) nawiązuje do budowy Pięcioksięgu, a każda z pięciu ksiąg dzieli się na część narracyjną i dydaktyczną.

NARODZENIE JEZUSA WEDŁUG MATEUSZA • Tylko dwie Ewangelie opisują narodzenie Jezusa, a także sceny sprzed Jego narodzenia oraz Jego dzieciństwo: św. Łukasza i św. Mateusza. Każdy z nich opisuje początki życia Jezusa inaczej, dotyczy to też samego Bożego Narodzenia • Święty Mateusz krótko, zaledwie jednym wersetem, wspomina o narodzeniu Jezusa (👁 Mt 2, 1). Skupia się natomiast na historii mędrców ze Wschodu. Nie wspominają o tym inni ewangeliści, podobnie jak o ucieczce Świętej Rodziny do Egiptu.

CO PROWADZI MĘDRCÓW • Usłyszymy piękną Ewangelię opowiadającą o Magach ze Wschodu, którzy szukając miejsca narodzenia króla żydowskiego przybywają do Betlejem oddać pokłon Jezusowi. To poganie, którym została objawiona prawda o Wcieleniu • Zauważmy, że – wbrew obiegowej opinii – to nie gwiazda ostatecznie doprowadziła Mędrców do Jezusa, lecz Słowo Boże.

---

Szersza analiza czytań, psalmu oraz Ewangelii dostępna jest w książce “Jutro Święto” dostępnej TUTAJ oraz w wersji EBOOK.

---