Jutro Niedziela – II po Narodzeniu Pańskim A

PUNKT WYJŚCIA

---

DRUGA NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM • KOLOR SZAT: biały • KOLEKTA: Modlimy się, aby Wszechmogący Bóg napełnił cały świat swoją chwałą i ukazał się wszystkim narodom w blasku swojej prawdy • CZYTANIA: Mądrość Syracha 24, 1 –2. 8 –12 • Psalm 147b, 12 –13. 14 –15. 19 –20 • List św. Pawła do Efezjan 1, 3 –6. 15 –18 • Ewangelia wg św. Jana 1, 1 –18

CHMURA SŁOWA

---

 

STO SŁÓW

---

Historię każdego człowieka rozpoczynają jego narodziny. Przyzwyczajeni do takiej perspektywy słuchaliśmy o początkach życia Jezusa w noc Bożego Narodzenia opisanych przez Łukasza.

Jan tę perspektywę zmienia (EWANGELIA): historia Syna Bożego wykracza poza ramy ludzkiego życia, ba, poza ramy czasu i miejsca. Istniejący przed wiekami (DRUGIE CZYTANIE) wkroczył w ludzką historię i stał się człowiekiem. Na ziemię zstąpiła Wcielona Boża Mądrość, przyszło do nas Odwieczne Słowo Boże (PIERWSZE CZYTANIE).

Ten moment w historii, gdzie krzyżuje się niebo z ziemią, a ludzki wymiar historii spotyka się z tym pionowym, kosmicznym, boskim, pokazuje coś jeszcze: tajemnicę początku. Przecież czekając na święta, sięgamy myślą do czasów dzieciństwa, z tęsknotą wracamy do naszych początków. Szukamy korzeni. Liturgia robi to samo: w Boże Narodzenie zaprosiła nas do Betlejem, a dziś wskazuje początek wcześniejszy, prawdziwszy, gdzie Słowo ma swoje źródło: u Boga.

To jest cel naszej drogi i tęsknoty.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Mądrość zstępuje na ziemię • Syr 24, 1–2. 8–12

Ten starotestamentalny utwór okazał się proroctwem: opisuje, jak odwieczna Mądrość weszła w ludzką historię. Zadziwiająco podobnie później zrobi to Jan.

KSIĘGA: Mądrość Syracha (Syracydesa) • AUTOR: Jezus, syn Syracha • CZAS POWSTANIA: ok. 180 r. przed Chr. (wersja herbrajska), 132 –117 r. przed Chr. (wersja grecka) • KATEGORIA: mowa pochwalna upersonifikowanej Mądrości

---

Z KSIĘGI SYRACYDESA • Mądrość Syracha bądź Księga Syracydesa to jedna z ksiąg mądrościowych. Liczy 51 rozdziałów. Nie zawiera narracji, lecz luźny zbiór zasad, zapis doktryny, innymi słowy: prawdziwą mądrość, której źródłem, natchnieniem jest Bóg • Autorem jest mędrzec, który ok. 180 r. przed Chrystusem prawdopodobnie prowadził szkołę w Jerozolimie. Adresatami jego nauczania są uczniowie jego szkoły, wszyscy, którzy chcą pogłębić swoją więź z Panem za pośrednictwem Prawa, oraz ci, którzy żyjąc na obczyźnie, do Prawa chcą dostosować swoje obyczaje. Księgi nie ma w kanonie hebrajskim.

SAMO-CHWAŁA? • Zwróćmy uwagę, że Mądrość wygłasza mowę pochwalną na własną cześć. Taką mowę w starożytności nazywano „periautologią”. To ryzykowna mowa, ponieważ może urazić słuchaczy, którzy czują się w ten sposób manipulowani i niechętnie słuchają tych, którzy chwalą samych siebie. Starożytni dopuszczali jednak taką mowę w sytuacji, kiedy słuchacze byli zagrożeni złym wpływem i trzeba było ukazać im właściwą drogę życia. Mądrość to właśnie czyni • Adresaci Księgi Syracha żyją w pogańskim grecko-rzymskim świecie, który sugeruje, że Boże Prawo należy zastąpić czymś bardziej atrakcyjnym, filozofiami, które afirmują życie i używanie i pozwalają nazwać się obywatelami świata. Mądrość, chwaląc samą siebie, ukazuje im, że to fałszywa droga. Boże Prawo przewyższa mądrością greckie szkoły filozoficzne i jest najpewniejszą drogą do szczęśliwego życia.

ZADZIWIAJĄCE PODOBIEŃSTWO • Usłyszymy fragment księgi, w którym autor opisuje, jak w pewnym momencie historii Stwórca rozkazał Mądrości, by rozbiła swój namiot w Jakubie. W zadziwiająco podobnych słowach św. Jan będzie opisywał przyjście Jezusa na świat.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Przed wiekami, na samym początku mię stworzył i już nigdy istnieć nie przestanę
«W Jakubie rozbij namiot i w Izraelu obejmij dziedzictwo!»

BIBLIJNY INSIDER

---

• Szczyt mądrości • Syrach jest pierwszym spośród autorów ksiąg mądrościowych, który na taką skalę i tak wyraźnie utożsamia Mądrość Bożą z Torą, Prawem. Ono jest dla autora szczytem Mądrości. Zostało objawione przez Boga Izraelowi. Utożasamienie Prawa z Mądrością będzie charakterystyczne dla życia religijnego Izraela w okresie po wygnaniu babilońskim (po 538 r. przed Chr.). O okresie osłabienia i zanikania klasycznych form prorockich Tora staje się najwyższą Mądrością i słowem natchnionym, które prowadzi człowieka w życiu. Podobne idee znajdujemy u autorów czasowo bliskich Syrachowi, we wspólnocie qumrańskiej oraz u żyjącego nieco później Filona Aleksandryjskiego.

• Mądrość, która mieszka • Mądrość na wiele sposobów podkreśla zamieszkiwanie w Izraelu, w przybytku Pana, na Jego świętej górze, Syjonie, w Jeruzalem, w jego dziale. W poszukiwaniu mądrości Izrael nie musi udawać się do Egiptu czy Grecji, mieszka ona wśród nich.

• Mądrość ucieleśniona • To zbliżenie Boga do człowieka przyjmie jeszcze głębszy wymiar w Nowym Testamencie. Syn, Słowo Boże, istniejąc odwiecznie, w pewnym momencie historii przybierze ludzkie ciało i rozbije namiot wśród nas (gr. skenoo, hebr. szakan w J 1, 14) • W Nim w nasz ludzki świat wkracza ucieleśniona mądrość Boża w swojej zachwycającej pełni. Mądrość Boża nie jest przywiązana do Syjonu i nie musi się już ukrywać za kamiennymi tablicami Tory. Przychodzi do wszystkich w ludzkim ciele, w żywym Słowie, w Chrystusie, który jest Mądrością i mocą Bożą (1 Kor 1, 24).

LINKI

---

• Ten, co mnie stworzył, wyznaczył mi mieszkanie i rzekł: W Jakubie rozbij namiot i w Izraelu obejmij dziedzictwo! (Syr 24, 8)

J 1, 14 (Ewangelia): A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas (dosłownie: rozbiło namiot między nami).

• Przed wiekami, na samym początku mię stworzył i już nigdy istnieć nie przestanę (Syr 24, 9)

J 1, 1: Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo.

•

PSALM

Oznajmił swoje Słowo • Ps 147b, 12–13. 14–15. 19–20

Kiedy Bóg posyła swoje Słowo, zwykle rozumiemy, że „mówi”. Tym razem to coś więcej. Posyła na świat Jezusa, Słowo Wcielone.

PSALM 147 • AUTOR: anonimowy • CZAS POWSTANIA: powygnaniowy, po 538 r. przed Chr.

---

HALLELE • Wśród psalmów wyróżniamy Hallele: trzynaście modlitw przewidzianych na określone święta i inne okazje życia społecznego i religijnego. Ich nazwa pochodzi od powtarzającego się w nich wezwania: Hallelu-Jah!, to znaczy: „Chwalcie Pana!”. Najbardziej znane są Hallele egipskie, inaczej Mały Hallel (Psalmy 113 –118), śpiewane podczas Święta Paschy. Wielki Hallel to z kolei Psalm 136, odmawiany również raz w roku podczas Paschy, zaraz po Małym Hallelu. Poza nimi istnieje trzecia grupa Hallelów: Psalmy 145 –150.

HYMN UWIELBIENIA • Psalm 147 należy do trzeciej grupy psalmów, do pięciu psalmów zamykających Psałterz. Ich cechą charakterystyczną jest wezwanie Alleluja, które pada na zakończenie utworu. Psalm ma cechy hymnu, bezinteresownej pieśni uwielbienia, wykonywanej przez wspólnotę zebraną na liturgii w Świątyni Jerozolimskiej • Teologią nawiązuje do Deutero-Izajasza, ukazując Boga Zbawcę i Stwórcę, troskliwego Ojca który zbiera wygnańców i odbudowuje Jeruzalem, a równocześnie okrywa niebo chmurami i nadaje imiona gwiazdom. Izrael powrócił z wygnania i w morzu pogan dziękuje Bogu za nieustanną troskę i dar jego Słowa, które kreuje historię i podtrzymuje życie narodu wybranego.

SŁOWO WCIELONE • Usłyszymy fragmenty Psalmu 147 wysławiające Boga, który posyła na ziemię swoje Słowo. To łączy go z Ewangelią, która opisuje Jezusa, żywe Słowo Boga zstępujące na ziemię • Zwróćmy uwagę, że w Słowie Boga, podtrzymującym świat w istnieniu i pełniącym Jego wolę, chrześcijanie mogą odczytać obraz Syna Bożego. On jest budowniczym nowej Jerozolimy, czyli Kościoła, bramą owiec i dawcą życia. On uzdrawia złamanych na duchu i przynosi nam trwały pokój.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Wysławiaj swego Boga

Oznajmił swoje słowo Jakubowi

•

DRUGIE CZYTANIE

Przed założeniem świata • Ef 1, 3–6. 15–18
Historia istnienia Jezusa nie rozpoczęła się wraz z Jego narodzeniem. Tłumaczy, że w Jezusie Bóg „wybrał nas przed założeniem świata”.

KSIĘGA: List do Efezjan • NADAWCA: św. Paweł (lub uczeń z jego szkoły) • ADRESACI: chrześcijanie w Efezie oraz inne wspólnoty w Azji Mniejszej • CZAS POWSTANIA: 58 –62 r. lub po śmierci Pawła • MIEJSCE POWSTANIA: Rzym (bądź inne nieznane miejsce)

---

SZCZYTY TEOLOGII • W tym liście teologia św. Pawła osiąga szczyt rozwoju. Paweł podejmuje i rozwija tematy z Listu do Kolosan. Ukazuje Kościół uniwersalny i kosmiczny, w którym znajduje swoje miejsce Izrael i wszystkie narody • List dzieli się na dwie części: pierwsze trzy rozdziały prezentują teologię, której tematem jest misterium Chrystusa w Kościele. Ostatnie trzy rozdziały to wnioski praktyczne • List do Efezjan według tradycji wyszedł spod ręki samego apostoła w końcowym okresie jego życia, podczas pierwszego uwięzienia w Rzymie. Alternatywna interpretacja mówi, że został skomponowany przez ucznia z Pawłowej szkoły, który rozwija myśl apostoła. Świadczyłby o tym styl listu czy też nieco odmienna od tzw. niekwestionowanych listów Pawła teologia.

JEZUS OD ZAWSZE • Usłyszymy otwierające list błogosławieństwo. Dlaczego w II niedzielę po Narodzeniu czytamy właśnie ten fragment? Zwróćmy uwagę na słowa św. Pawła wskazujące, że historia istnienia Jezusa nie rozpoczęła się wraz z Jego narodzeniem. Istniał On już w chwili założenia świata. To jest właśnie biblijne świadectwo o tym, że Jezus to odwieczny Syn Boga, który wszedł w historię ludzką i stał się człowiekiem.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym
W Nim bowiem wybrał nas przed założeniem świata
Niech da wam światłe oczy serca tak, byście wiedzieli, czym jest nadzieja waszego powołania

BIBLIJNY INSIDER

---

• On napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym na wyżynach niebieskich – w Chrystusie (Ef 1,3) • Wyżyny niebieskie (gr. epourania) to niebo jako fenomen astronomiczny, ale także obszar należący do sfery boskiej, siedziba istot duchowych i skarbiec Bożych tajemnic. Tam właśnie jeszcze przed założeniem świata Bóg rozpoczyna realizacjęswego planu wobec nas.

• W Nim bowiem wybrał nas przez założeniem świata, abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem (Ef 1,4) • Dosłownie: święci (gr. hagioi), bez skazy (gr. amomoi). Przed stworzeniem kosmosu Bóg wybrał nas do świętości, czyli do uczestniczenia w swojej naturze i do bycia bez skazy. Terminy te wyraźnie nawiązują do kultu Starego Testamentu i do tego, że jako chrześcijanie jesteśmy szczególną Bożą własnością i chwałą. Bóg kocha nas i myśli o nas, i wyznaczył nam misję, zanim jeszcze powstał materialny świat.

• Z miłości przeznaczył nas dla siebie jako przybranych synów przez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli (Ef 1,4-5) • Ponadczasowy plan Boga wobec nas jest dalej opisywany jako „przeznaczenie” (gr. prooridzo) do bycia synami Bożymi • Przeznaczenie nie ma tu nic wspólnego z greckim fatum. Działającym jest nie ślepy los, lecz kochający Bóg i jego Syn. Determinacja ludzkiego życia jest bardzo ogólna i zdecydowanie pozytywna. Dotyczy uczynienia nas dziećmi Bożymi i uwielbienia Jezusa, Umiłowanego, przez którego spływa na nas cały ogrom Bożej łaski (ww. 5 i 6).

•

EWANGELIA

Prolog św. Jana • J 1, 1–18

Łukasz i Mateusz opisują przyjście na świat Jezusa Chrystusa w perspektywie ludzkiej, historycznej. Święty Jan wychodzi natomiast poza ramy czasu i miejsca.

EWANGELISTA: św. Jan • CZAS POWSTANIA: 80 –90 r. • KATEGORIA: hymn • WERSJE: brak

---

JAN I JEGO DZIEŁA • Po raz pierwszy w tym roku liturgicznym usłyszymy w niedzielę Ewangelię według św. Jana. W II niedzielę po Narodzeniu Pańskim zawsze jest bowiem czytany Prolog św. Jana. Najmłodszy z apostołów oprócz Ewangelii napisał również Apokalipsę i trzy listy • Tradycja Janowa, której źródłem i historycznym rdzeniem jest doświadczenie apostoła, przechodziła potem proces redakcji w skupionych wokół Jana kręgach jego uczniów. Jego owocem jest Ewangelia, która różni się od Ewangelii trzech pozostałych apostołów. Jan wyróżnia się poetyckim stylem, widocznym szczególnie w mowach, udramatyzowaną narracją, posługuje się częściej symbolem i alegorią. Synoptycy kładą nacisk na kompletne i spójne przedstawienie życia Jezusa, dla Jana tymczasem najważniejsze jest ukazanie misterium osoby Pana, w świetle którego apostoł interpretuje całość Jego misji. Nie znaczy to, że Ewangelia Janowa nie interesuje się historią. We współczesnych badaniach idzie się raczej za jej chronologią, dając jej pierwszeństwo przed synoptykami.

WCIELENIE WEDŁUG JANA • Ewangelię św. Jana rozpoczyna słynny Prolog, Hymn o Logosie. Opisuje on misję przychodzącego z wysoka Chrystusa, Bożego Słowa. Na jego przykładzie widać, czym w stylu różni się Ewangelia Jana od pozostałych. O ile Łukasz (jego opis narodzenia słyszeliśmy w pierwsze święto) i Mateusz sytuują ją w historii powszechnej, podając szczegóły wędrówki Maryi i Józefa do ziemi judzkiej, o tyle Jan przenosi ją w perspektywę kosmiczną, opisuje z perspektywy nieba. U synoptyków droga ziemskiego życia Jezusa jest opisana w wymiarze pionowym, rozpoczyna się wraz z poczęciem i narodzeniem, u Jana – w poziomym – rozpoczyna się przed ziemskim czasem • Opisuje dzieje przyjścia na świat Bożego Słowa.

SŁOWO I GŁOS • Pierwsza część Ewangelii św. Jana to >> hymn o Logosie, wczesnochrześcijański utwór opisujący misję przychodzącego z wysoka Chrystusa, Bożego Słowa. Charakteryzuje się szczególnymi obrazami i poetyckim charakterem • Druga część to >> narracja o Janie Chrzcicielu (J 1, 19 –34). Jan wskazuje nadchodzącego Mesjasza (J 1, 29) i sprawia, że idą za Nim jego dotychczasowi uczniowie (J 1, 35–37) • Zwróćmy uwagę, że Jezus to Słowo Boże zstępujące z nieba; Jan jest głosem, który Je zapowiada.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Na początku było Słowo
Bogiem było Słowo
Słowo ciałem się stało i zamieszkało między nami

TRANSLATOR

---

• Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo (J 1, 1) • Greckie en arche przywodzi na myśl pierwsze słowa Księgi Rodzaju: Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię (Rdz 1,1). Oznacza nie chronologiczny, ale absolutny początek, zasadę wszystkiego, a raczej osobę, od której wszystko się zaczyna. Syn Boży, który rodzi się jako człowiek w Betlejem, to ten sam Bóg, który jest racją i zasadą istnienia świata, który wydobył go z chaosu i niebytu.

• Ono było na początku u Boga (J 1,2) • Raczej: było zwrócone twarzą ku Bogu (pros ton theon), było Jego Słowem, byli sobie bliscy jak Syn i Ojciec.

• A Słowo stało się ciałem… (J 1,14) • Greckie sarx to dosłownie mięso, określenie bardzo konkretne, niepozostawiające wątpliwości, czy ciało Jezusa było prawdziwe i realne.

• …i zamieszkało wśród nas (J 1,14) • Dosłownie: rozbiło namiot u nas, wśród nas, w nas.

 

BIBLIJNY INSIDER

---

Trzy pierwsze wersety tego hymnu-prologu odsłaniają nam trzy prawdy Wcielenia:

• Prawda o Ojcu i Synu, czyli zbawia nas miłość • Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga […]. Ono było na początku u Boga.

Syn, który żyje z Ojcem w przestrzeni nieba, jest u siebie, u Boga, zwrócony nieustannie twarzą ku Niemu (patrz: TRANSLATOR). W ten sposób Ewangelista podkreśla, że to właśnie miłość – nie wszechmoc ani boski geniusz – są charakterystyczne dla Syna Bożego. Przyjdzie On na świat odarty z wszechmocy, a bogaty tylko w Miłość. Boża miłość jako jedyna ma moc zbawić człowieka.

• Prawda o nas, czyli zależni od Boga • Wszystko przez Nie [Słowo Boże] się stało, bez Niego nic się nie stało, co się stało.

Nie ma rozwodu pomiędzy niebem i ziemią, światem materialnym i duchowym. Są jak dwa płuca, dwie komory serca stworzone przez tego samego Boga, który troszczy się o swoje stworzenie. Jeśli rozdzielamy te dwa światy, ziemski jest skazany na obumieranie. Bóg Stwórca jest także Bogiem Zbawcą.

• Prawda o Chrystusie, czyli więcej niż dziecko • Centrum i absolutne serce pierwszych trzech wersetów to słowa Bogiem było Słowo (aby to podkreślić, Jan zmienia nawet szyk wyrazów).

Ten, który przychodzi na świat jako człowiek, to nie Cudotwórca ani Nauczyciel; małe dziecko to Wcielony Bóg. Przychodzi walczyć z zaciskającą się wokół człowieka pętlą ciemności, grzechu i śmierci (J 1, 4–5). Przynosi nam zwycięską Światłość, wygrywa dla nas życie wieczne (J 1, 5). Nie zapominajmy o tym, świętując Boże Narodzenie.

ZWRÓĆ UWAGĘ

---

Prolog Jana przedstawia historię Wcielenia inaczej, niż to robią Łukasz czy Mateusz, przenosi ją w perspektywę kosmiczną. Droga Jednorodzonego rozpoczyna się przed ziemskim czasem, w przestrzeni nieba, o której mówi DRUGIE CZYTANIE (J 1, 3; Hbr 1, 2).

LINKI

---

• Na początku było Słowo (J 1, 1) • Pierwsze wersety przypominają początek Księgi Rodzaju (opis stworzenia świata) oraz tradycje o Mądrości towarzyszącej Bogu w dziele stworzenia

Rdz 1, 1: Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię.

Syr 24, 9: Przed wiekami, na samym początku mię stworzył i już nigdy istnieć nie przestanę.

Mdr 7, 25: [Mądrość] Jest bowiem tchnieniem mocy Bożej i przeczystym wypływem chwały Wszechmocnego.

Prz 8, 22 –30: Pan mnie zrodził jako początek swej mocy, przed dziełami swymi, od pradawna. Od wieków zostałam ustanowiona, od początku, przed pradziejami ziemi. Przed oceanem zostałam zrodzona, przed źródłami pełnymi wód. Zanim góry zostały założone, przed pagórkami zostałam zrodzona. […] Gdy niebo umacniał, z Nim byłam, gdy kreślił sklepienie wód, gdy w górze utwierdzał obłoki, gdy źródła wielkiej Otchłani umacniał, gdy morzu ustawiał granice, by wody z brzegów nie wystąpiły, gdy ustalił fundamenty ziemi i byłam przy Nim mistrzynią, rozkoszą Jego dzień po dniu, cały czas.

• Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego (J 1,12)

Ga 3, 26: Wszyscy bowiem dzięki tej wierze jesteście synami Bożymi w Chrystusie Jezusie.

1 J 3, 1: Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas Ojciec: zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi: i rzeczywiście nimi jesteśmy. Świat zaś dlatego nas nie zna, że nie poznał Jego.

Rz 8, 14: Albowiem wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi.

Ef 1, 5: Przeznaczył nas dla siebie jako przybranych synów przez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli.

J 7, 38: Jak rzekło Pismo: Strumienie wody żywej popłyną z jego wnętrza.

• A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas [dosłownie: rozbiło namiot między nami] (J 1, 14)

Syr 24, 8 (PIERWSZE CZYTANIE): Wtedy przykazał mi Stwórca wszystkiego, Ten, co mnie stworzył, wyznaczył mi mieszkanie i rzekł: W Jakubie rozbij namiot i w Izraelu obejmij dziedzictwo!

Hbr 2, 14: Ponieważ zaś dzieci uczestniczą we krwi i ciele, dlatego i On także bez żadnej różnicy stał się ich uczestnikiem, aby przez śmierć pokonać tego, który dzierżył władzę nad śmiercią, to jest diabła.

1 J 1, 1: To wam oznajmiamy, co było od początku, cośmy usłyszeli o Słowie życia, co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce.

Ap 21, 3: I usłyszałem donośny głos mówiący od tronu: „Oto przybytek [dosłownie: namiot] Boga z ludźmi: i zamieszka wraz z nimi, i będą oni Jego ludem, a On będzie «BOGIEM Z NIMI»”.

• I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy (J 1, 14)

J 2, 11: Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie.