PUNKT WYJŚCIA

ŚWIĘTO NARODZENIA ŚWIĘTEGO JANA CHRZCICIELA • Msza w dzień • ŚWIĘTO NIENAKAZANE • KOLOR SZAT: biały • KOLEKTA: Prosimy Boga, aby skierował dusze wszystkich wiernych na drogę zbawienia i pokoju • CZYTANIA: Księga Izajasza 49,1–6 • Psalm 139,1–3.13–15 • Dzieje Apostolskie 13,22–26 • Ewangelia wg św. Łukasza 1,57–66.80

STO SŁÓW

Ukształtowany od urodzenia, powołany już z łona matki (PIERWSZE CZYTANIE), tak cudownie stworzony (PSALM), Kimże będzie to dziecię? (EWANGELIA) – w ten niezwykły sposób, przez pryzmat czułości Boga i wyjątkowości wybraństwa, Liturgia Słowa ukazuje św. Jana Chrzciciela. Z tym sugestywnie opisanym powołaniem kontrastuje drugi rys obecny w biblijnym obrazie św. Jana, zasygnalizowany przez św. Pawła: rys drugorzędności, służby. Po mnie przyjdzie Ten, któremu nie jestem godny rozwiązać sandałów u nogach (DRUGIE CZYTANIE).

W czasach, gdy w każdy chce być „pierwszy”, Kościół pokazuje kogoś, kto wie, że jest drugi. Jan stawia się na drugim miejscu, bo odkrywa swoją tożsamość: ustępuje miejsca Bogu, Jemu podporządkowuje swoje życie i działalność.

Kto się stawia na pierwszym miejscu, tak naprawdę nie wie, kim jest, i nigdy się o tym nie dowie. Dzięki temu, że wiedział, kim nie jest, Jan doskonale wiedział, kim jest.

---

Rozszerzona treść poniższej analizy znajduje się w książce “Jutro Święto” dostępnej TUTAJ oraz w wersji EBOOK.

---

Iz 49, 1-6

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Posłuchajcie mnie, wyspy! Ludy najdalsze, uważajcie! Powołał mnie Pan już z łona mej matki, od jej wnętrzności wspomniał moje imię. Ostrym mieczem uczynił me usta, w cieniu swej ręki mnie ukrył. Uczynił ze mnie strzałę zaostrzoną, utaił mnie w swoim kołczanie.

I rzekł mi: «Ty jesteś Sługą moim, Izraelu, w tobie się rozsławię». Ja zaś mówiłem: «Próżno się trudziłem, na darmo i na nic zużyłem me siły. Lecz moje prawo jest u Pana i moja nagroda u Boga mego». Wsławiłem się w oczach Pana, Bóg mój stał się moją siłą.

A teraz przemówił Pan, który mnie ukształtował od urodzenia na swego Sługę, bym nawrócił do Niego Jakuba i zgromadził Mu Izraela. A mówił: «To zbyt mało, iż jesteś Mi Sługą dla podźwignięcia pokoleń Jakuba i sprowadzenia ocalałych z Izraela! Ustanowię cię światłością dla pogan, aby moje zbawienie dotarło aż do krańców ziemi».

Oto słowo Boże.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Druga pieśń Sługi Jahwe • Iz 49,1–6

Tajemniczy Sługa przedstawiany przez proroka będzie miał wielką misję: być „światłością”, szerzyć zbawienie nie tylko w Izraelu, ale aż po krańce ziemi.

KSIĘGA IZAJASZA • AUTOR: Deutero-Izajasz • CZAS POWSTANIA: okres wygnania (587–538 r. przed Chr.) • KATEGORIA: pieśń

---

Z KSIĘGI POCIESZENIA • Pierwsze czytanie pochodzi ze środkowej części Księgi Izajasza zwanej Księgą Pocieszenia (rozdziały 40–55). Autorem jest Deutero-Izajasz, jeden z uczniów wielkiego Izajasza. O ile proroctwa samego Izajasza mają charakter przestrogi (były kierowane przecież do niewiernego Bogu Izraela przed dramatem niewoli babilońskiej), o tyle u Deutero-Izajasza – adresującego księgę do Izraelitów, którzy doświadczyli klęski wygnania i zburzenia Świątyni – znajdujemy już słowa otuchy, pocieszenia i zapowiedzi uwolnienia • Księga Pocieszenia zawiera m.in. cztery Pieśni Sługi Jahwe. Ukazują one tajemniczą osobę, w której Żydzi widzieli historię Jeremiasza lub swego narodu, a chrześcijanie dostrzegli zapowiedź Chrystusa.

PIEŚNI TAJEMNICZEGO SŁUGI • Oto druga spośród Pieśni Sługi Jahwe. Cztery pieśni Sługi Jahwe przedstawiają sprawiedliwego, który ponosi niezasłużoną karę i przez to gładzi grzechy innych. W całości to rodzaj dramatu, który osiąga punkt kulminacyjny w momencie śmierci i uwielbienia Sługi • Wszystkie pieśni znajdują się w drugiej części Księgi Izajasza – powstałej podczas niewoli babilońskiej, której autorem jest Deutero-Izajasz • W pierwszej pieśni Bóg ustanawia Sługę przymierzem dla ludów i światłością narodów (powołanie i misja, (👁 Iz 42,1–9) • w drugiej Sługa przedstawia trudności, na jakie natrafia (👁 Iz 49,1–7) • w trzeciej Sługa mówi o swojej gorliwości, trudnościach i nadziei pokładanej w Panu (👁 Iz 50,4–9) • w czwartej pieśni (👁 Iz 52,13–53,20) opisany jest ogrom cierpień i śmierć, jakie musi znieść wybrany • Niezwykle wymowne są trzecia i czwarta pieśń Sługi Jahwe, zawierające niektóre szczegóły męki Jezusa.

---

Ps 139 (138), 1b-3. 13-14b. 14c-15 (R.: por. 14a)

Ref. Sławię Cię, Panie, Boga, Stwórcę swego.

Przenikasz i znasz mnie, Panie, *
Ty wiesz, kiedy siedzę i wstaję. 
Z daleka spostrzegasz moje myśli, †
przyglądasz się, jak spoczywam i chodzę, * 
i znasz wszystkie moje drogi.

Ty bowiem stworzyłeś moje wnętrze * 
i utkałeś mnie w łonie mej matki.
Sławię Cię, że mnie tak cudownie stworzyłeś, * 
godne podziwu są Twoje dzieła.

I duszę moją znasz do głębi. *
Nie byłem dla Ciebie tajemnicą, 
kiedy w ukryciu nabierałem kształtów, * 
utkany we wnętrzu ziemi.

•

PSALM

Przenikasz mnie, Panie • Ps 139,1–3.13–15

Jeden z najpiękniejszych psalmów. Mówi o Bogu, który „utkał” człowieka w łonie jego matki i nie jest on dla Niego żadną tajemnicą.

PSALM 139 • AUTOR: anonimowy Izraelita • CZAS POWSTANIA: trudny do określenia, być może czasy powygnaniowe, po 538 r. przed Chr.

---

JEDEN Z NAJPIĘKNIEJSZYCH • Psalm 139 śmiało postawić można wśród najpiękniejszych i najgłębszych utworów Psałterza. Otwierająca go fraza Przenikasz i znasz mnie, Panie znana jest wszystkim, którzy modlą się psalmami • Jego forma i treść nastręczają jednak biblistom wielu problemów. Utwór trudno zakwalifikować do jednego gatunku literackiego. W pierwszej części przypomina modlitwę ufności i dziękczynienia (wersety 1–18), w drugiej zaś modlitwę błagalną (wersety 139,19–24). W związku z tym zakwalifikowano go jako indywidualne błaganie – lamentację, w której wierny wyznaje swoją niewinność – albo określano go jako modlitwę oskarżonego, w której szuka on azylu w sanktuarium i oddaje się na Bożą służbę. Dopatrywano się w nim także cech literatury mądrościowej, opisując jako poemat dydaktyczny, w którym wierzący Izraelita wielbi Bożą wszechwiedzę i moc, wyrzeka się dróg grzeszników i wyznaje swoją wierność Panu.

PSALM DAWIDA? • Psalm należy do zbioru Dawidowego, ale jego autorem nie jest Dawid. Czas powstania psalmu również pozostaje zagadką. Utwór może odwoływać się do życia króla, często niesprawiedliwie sądzonego i prześladowanego, którego serce pozostawało jednak zawsze blisko Boga • Arameizmy pozwalają przypisać psalm do okresu monarchicznego, choć inni uważają, że powstał w czasach po wygnaniu – wynika to z podobieństwa do literatury mądrościowej i Księgi Hioba • Ten utwór wymyka się prostym kategoriom opisowym. Pozostaje za to perłą poezji modlitewnej, ułożoną przez wierzącego Izraelitę, którego życie upływa w nieustannej Bożej obecności i który prosi, aby Stwórca prowadził go do końca swoją drogą odwieczną.

TAK CUDOWNIE MNIE STWORZYŁEŚ • Usłyszymy fragmenty Psalmu 139. Zwróćmy uwagę, z jak niezwykłą poetycką wrażliwością psalm opisuje czułość Boga wobe człowieka: Jego rodzicielską opiekę, troskę i miłość. Jednocześnie słowa psalmu oddają wdzięczność człowieka za Bożą obecność • Zauważmy, że wyrażona w psalmie twórcza obecność Boga od stworzenia człowieka nawiązuje do obrazu powołania zawartego w Drugiej Pieśni Sługi Jahwe.

---

Dz 13, 22-26

Czytanie z Dziejów Apostolskich

Gdy Paweł przybył do Antiochii Pizydyjskiej, przemówił w synagodze:

«Bóg dał ojcom naszym Dawida na ich króla, o którym też dał świadectwo w słowach: „Znalazłem Dawida, syna Jessego, człowieka po mojej myśli, który we wszystkim wypełni moją wolę”.

Z jego to potomstwa, stosownie do obietnicy, wywiódł Bóg Izraelowi Zbawiciela Jezusa. Przed Jego przyjściem Jan głosił chrzest nawrócenia całemu ludowi izraelskiemu. A pod koniec swojej działalności Jan mówił: „Ja nie jestem tym, za kogo mnie uważacie. Po mnie przyjdzie Ten, któremu nie jestem godny rozwiązać sandałów na nogach”.

Bracia, synowie rodu Abrahama, i ci spośród was, którzy się boją Boga! Nam została przekazana nauka o tym zbawieniu».

Oto słowo Boże.

•

DRUGIE CZYTANIE

Numer dwa • Dz 13,22–26

Paweł ukazuje Jana jako poprzednika Mesjasza i cytuje go, gdy Chrzciciel tłumaczył, że nie jest tym, za kogo uważają go ludzie.

DZIEJE APOSTOLSKIE • AUTOR: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: Antiochia Pizydyjska, synagoga • BOHATEROWIE: Paweł, Barnaba, mieszkańcy Antiochii (Żydzi i poganie)

---

MISJA PAWŁA • Dzieje Apostolskie opisują rozwój młodego Kościoła, który rodzi się ze śmierci i zmartwychwstania Chrystusa oraz z zesłania Ducha Świętego. Autorem jest św. Łukasz, autor dwóch ksiąg (oprócz Dziejów napisał Ewangelię) • Pierwszych dwanaście rozdziałów jest poświęconych historii Kościoła w Jerozolimie oraz misji Piotra. Od rozdziału 13 uwaga św. Łukasza skupia się na św. Pawle, który staje się ewangelizatorem świata pogańskiego.

ANTIOCHIA PIZYDYJSKA • Przed nami fragment z 13 rozdziału, a to oznacza, że dotyczy już misji św. Pawła (jego powołanie opisane jest w rozdziale 9). To początek misyjnej drogi św. Pawła, pierwsza podróż misyjna (lata 45–46, 👁 Dz 13–14). Wcześniej, wraz z towarzyszami, odwiedził on Seleucję i Cypr (👁Dz 13,4–12), teraz znajduje się w Antiochii Pizydyjskiej • Łukasz opisuje nabożeństwo w tamtejszej synagodze (👁Dz 13,13–42), podczas którego Paweł przemawia, głosząc Ewangelię o Chrystusie. Ostatecznie Paweł wraz z Barnabą spotkają się z prześladowaniami ze strony Żydów i zostaną wyrzuceni z Antiochii.

NAUCZANIE W SYNAGODZE • Usłyszymy fragment przepowiadania św. Pawła w synagodze w Antiochii Pizydyjskiej. To ta część nauczania o posłaniu przez Boga Jezusa Chrystusa, w której apostoł wspomina o Janie Chrzcicielu • Paweł opisuje św. Jana jako poprzednika Jezusa, proroka przełomu, który – zapowiedziany w proroctwach – zapowiada oczyszczenie z grzechów.

---

Łk 1, 57-66. 80

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Dla Elżbiety nadszedł czas rozwiązania i urodziła syna. Gdy jej sąsiedzi i krewni usłyszeli, że Pan okazał jej tak wielkie miłosierdzie, cieszyli się z nią razem.

Ósmego dnia przyszli, aby obrzezać dziecię, i chcieli mu dać imię ojca jego, Zachariasza. Ale matka jego odpowiedziała: «Nie, natomiast ma otrzymać imię Jan».

Odrzekli jej: «Nie ma nikogo w twoim rodzie, kto by nosił to imię».

Pytali więc na migi jego ojca, jak by chciał go nazwać. On zażądał tabliczki i napisał: «Jan będzie mu na imię». I zdumieli się wszyscy.

A natychmiast otworzyły się jego usta i rozwiązał się jego język, i mówił, błogosławiąc Boga.

Wtedy strach padł na wszystkich ich sąsiadów. W całej górskiej krainie Judei rozpowiadano o tym wszystkim, co się zdarzyło. A wszyscy, którzy o tym słyszeli, brali to sobie do serca i pytali: «Kimże będzie to dziecię?» Bo istotnie ręka Pańska była z nim.

Chłopiec zaś wzrastał i umacniał się na duchu, a żył na pustkowiu aż do dnia ukazania się przed Izraelem.

Oto słowo Pańskie.

•

EWANGELIA

Narodzenie Jana Chrzciciela • Łk 1,57-66.80

W Ewangelii Dzieciństwa św. Łukasz nie koncentruje się wyłącznie na narodzeniu Jezusa i wydarzeniach poprzedzających je. Pokazuje również narodzenie św. Jana.

EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: 70–80 r. • KATEGORIA: wydarzenie MIEJSCE: En Kerem • CZAS: 1 r. przed Chr. (datacja tradycyjna) • BOHATEROWIE: Jan Chrzciciel, Elżbieta, Zachariasz • WERSJE: brak

---

PIERWSZE DZIEŁO ŁUKASZA • Oto pierwsza księga autorstwa św. Łukasza: Ewangelia. Z prologu, który rozpoczyna jego dzieło, dowiadujemy się, że dokładnie przebadał dzieje Jezusa z Nazaretu, aby dać wiarygodne argumenty adresatowi swego dzieła, Teofilowi, mające przekonać go do wiary w Jezusa (👁 Łk 1,1–4). W ten sposób Łukasz dowodzi, że Jezus to fakt historyczny, mocno osadzony w ludzkim czasie, a równocześnie przekraczający go • Łukasz najbardziej ze wszystkich czterech
Ewangelistów troszczy się o precyzję faktów dotyczących pochodzenia Jezusa.

JAN POPRZEDZA MESJASZA • Chodzi o Ewangelię Dzieciństwa (rozdziały 1–3), gdzie przedstawione są paralelne opowiadania o zapowiedzi narodzenia i samym narodzeniu Jana i Jezusa. Św. Łukasz wyraźnie zestawia św. Jana Chrzciciela i Jezusa. Zwiastowanie Zachariaszowi, ojcu Jana (👁 Łk 1,5–25), poprzedza zwiastowanie Maryi. Matka Jezusa wyśpiewuje „Magnificat”, podczas gdy Zachariasz – hymn uwielbienia „Benedictus” (👁 Łk 1,67–79). W międzyczasie następuje spotkanie Maryi i Elżbiety, a zarazem Jana i Jezusa w łonach ich matek (👁 Łk 1,39–56). W ten sposób Łukasz ukazuje wyjątkowość Jana Chrzciciela • Już jako dorosły, Jan Chrzciciel zapowiadał Mesjasza na pustyni judzkiej, głosząc nawrócenie i chrzcząc. Poprzedzi też Jezusa swoją śmiercią – trzeci rozdział kończy się informacją o uwięzieniu Jana.

NARODZENIE JANA • Zanim Łukasz zrelacjonuje narodzenie Jezusa (rozdział 2), wcześniej opisuje narodzenie Jana Chrzciciela. To ten fragment usłyszymy w ramach Ewangelii. Pominięty zostanie tylko hymn „Benedictus” wyśpiewany przez Zachariasza • Usłyszymy nie tylko o narodzeniu Jana, ale także o wydarzeniach, które miały miejsce w dniu obrzezania, kiedy nowo narodzony miał otrzymać imię.

---