Jutro Niedziela – XXV zwykła C

PUNKT WYJŚCIA

XXV NIEDZIELA ZWYKŁA C • KOLEKTA: Modlimy się do Boga, aby sprawił, byśmy zasłużyli na życie wieczne  • CZYTANIA: Czytanie z Księgi Proroka Amosa 8, 4-7, Psalm Ps 113 (112), 1-2. 4-6. 7-8 (R.: por. 1 b i 7 b), I List do Tymoteusza 2, 1-8, Ewangelia wg świętego Łukasza 16, 1-13 lub Łk 16, 10-13

• CHMURA SŁÓW •

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst I czytania

•

PIERWSZE CZYTANIE

Niesprawiedliwy zysk • Am 8, 4-7

Bóg widzi ludzką nieuczciwość i nie zostawi jej bez odpowiedzi

KSIĘGA: Amosa • AUTOR: Amos • CZAS POWSTANIA: 760-750 przed Chrystusem
KATEGORIA: mowa-proroctwo

PROROK SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ • Księga Amosa  należy do ostatnich ksiąg Starego Testamentu, tak zwanych proroków mniejszych • Sam Amos żył jednak siedemset lat przed Chrystusem, w czasach, które opisują rozdziały 14-15 Drugiej Księgi Królewskiej. Był jednym spośród pasterzy z Tekoa • W księdze spotykamy głównie wyrocznie – są trojakiego rodzaju. W pierwszej części (rozdziały 1-2) dominują groźby: przeciw obcym narodom, Izraelowi i Judzie. Druga (rozdziały 3-6) to sześć wyroczni Słuchajcie, odnoszących się do grzechów Narodu Wybranego. W końcu trzecia część (od 7 do 9) to wizje prorockie. • Amos to prorok sprawiedliwości społecznej. W czasach rozkwitu i prosperity Królestwa Północnego zapowiada on jego upadek spowodowany wypaczeniami kultu oraz deptaniem praw ubogich.

KOSZ OWOCÓW • Rozdział 8 rozpoczyna się od wizji kosza dojrzałych owoców. Fakt, że są już gotowe do zbioru jest znakiem “gotowości” ludu Izraela na karę, zapowiedzią, że  spadnie ona nieuchronnie na ciemiężycieli narodu.

NIESPRAWIEDLIWY ZYSK • Prorok Amos dostrzegał obok rozwoju, bogactwa i powstających wspaniałych domów także wiele ludzkiej nędzy. Widział pozorne przestrzeganie prawa i przewrotność serca. Jego rodacy nie tylko byli nieuczciwi – Amos wspomina o fałszowaniu wag i miar – byli spragnieni zysku do tego stopnia, że oczekiwali z niecierpliwością końca świąt (8,5). Pobożni, odwiedzający świątynię ludzie, zostali zniewoleni swoją pracą, bogactwem i pogonią za zyskiem. Być może nie dostrzegali nawet ile osób w ten sposób krzywdzą. Widział to jednak Bóg i ostrzegał: „przysięgam na samego siebie – nie zapomnę nigdy wszystkich ich uczynków” (8,7).

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

Bóg jest obecny: Przysiągł Pan na dumę Jakuba: «Nie zapomnę nigdy wszystkich ich uczynków».

LINKI

Przysiągł Pan na dumę Jakuba: «Nie zapomnę nigdy wszystkich ich uczynków» (Am 8,7).

Oz 8,13: Lubią ofiary krwawe i chętnie je składają, lubią też mięso, które wówczas jedzą, lecz Pan nie ma w tym upodobania. Wspominam wtedy na ich przewinienia i karzę ich za grzechy niech wrócą znów do Egiptu! 

Ps 10,11: Mówi w swym sercu: «Bóg nie pamięta, odwraca swe oblicze, nigdy nie zobaczy». 

Oz 7,2: Zupełnie tego nie biorą do serca, że Ja pamiętam wszystkie ich występki; osaczają ich własne uczynki, obecne przed moim obliczem. 

JESZCZE O…

Według Amosa Samaria, północy Izrael upadł, ponieważ pełen był społecznej niesprawiedliwości. Doprowadził do tego Bóg, który nie mógł znieść przepaści pomiędzy tym, w co wierzyli i tym jak postępowali. To pierwsza poważna wskazówka dla nas pomnażających to, co posiadamy i próbujących się w życiu  dorobić. Kto buduje swój dobrobyt na krzywdzie i wykorzystywaniu innych ściąga na siebie karzący wzrok Boga. Pan nie zapomina wołania ubogich i pokrzywdzonych. Inwestycje obliczone na zysk bez serca i miłosierdzia dla innych skazane są na klęskę.

CZY WIESZ ŻE…

™CZAS ROZKWITU Pierwsza połowa VIII wieku to czas prosperity dla Judy i Izraela, ponieważ potencjalni agresorzy (Asyria, Aram, Uratu) uwikłali się w walki między sobą, co stworzyło przestrzeń dla rozwoju Izraela i Judy. Królestwo Północne (Izrael/Samaria) oraz Południowe (Juda) żyły ze sobą w pokoju, czerpiąc zyski z handlu na powiększonych w wyniku podbojów terytoriach. Główne dochody pochodziły z opłat karawanowych i swobodnej wymiany towarów między Palestyną i portami fenickimi (Tyrem), które stanowiły dla Palestyny swego rodzaju okno na świat.

™BOGACTWO SAMARII Sprzyjające warunki doprowadziły do stanu wyjątkowej pomyślności. Odkryte w Samarii wspaniałe budowle i kosztowne inkrustacje z kości słoniowej, pochodzenia fenickiego lub damasceńskiego, wskazują, że Amos nie przesadzał mówiąc o zbytku, w jakim żyły wyższe warstwy Królestwa Północnego.

PRZEMIANY I UCISK UBOGICH Kluczowym elementem kształtującym życie w Izraelu i Judzie w tym czasie było przekształcanie się ustroju z plemiennego w feudalny. Dotychczasowa struktura społeczna odwoływała się do solidarności i egalitaryzmu wspieranych Prawem Przymierza (por. Wj 20,22–23,19). W wyniku zmian kształtuje się społeczeństwo osiadłe z właściwym dla siebie rozwarstwieniem klasowym. Powstają latyfundia. Wielu urzędników staje się bogatymi właścicielami ziemskimi, powiększając swoje posiadłości przez nieuczciwe miary, wagi i ceny (Am 8,5; Oz 12,8), czy nawet praktykując sprzedaż ludzi w niewolę (Am 2,6). Drobny rolnik zdany był na łaskę i niełaskę lichwiarzy. Kiedy zdarzała się klęska suszy łatwo tracił środki utrzymania i był wyrzucany ze swojej ziemi. W obronie takich właśnie ludzi staje Amos.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst psalmu

(Ps 113)

REFREN: Pana pochwalcie, On dźwiga biednego.

Chwalcie, słudzy Pańscy, chwalcie imię Pana. Niech imię Pana będzie błogosławione teraz i na wieki.

Pan jest wywyższony ponad wszystkie ludy, ponad niebiosa sięga Jego chwała. Kto jest jak nasz Pan Bóg, który mieszka w górze i w dół spogląda na niebo i na ziemię?

Podnosi z prochu nędzarza i dźwiga z gnoju ubogiego, by go posadzić wśród książąt, wśród książąt swojego ludu.

•

PSALM

Podnosi z prochu nędzarza •  Ps 113 (112), 1-2. 4-6. 7-8
Bóg nie tylko widzi postępowanie człowieka, ale reaguje i przywraca biednym godność

PSALM 113 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: przedwygnaniowy, ostateczna redakcja po 538 przed Chr.

UWIELBIENIE • Ps 113 należy do gatunku hymnów (tehilla). To modlitwa bezinteresownego uwielbienia, w której wołający zachęca wszystkich wiernych do włączenia się w jego pieśń chwały na cześć Jahwe. Motywem uwielbienia jest imię, chwała i dobroć Boga, jego działanie w świecie stworzonym oraz w historii. Hymny zakorzenione są w kulcie sprawowanym w świątyni jerozolimskiej. Ps 113 należy do tzw. Wielkiego Hallelu (Ps 113-118), grupy utworów towarzyszącej radosnym celebracjom Święta Paschy.

OBROŃCA UBOGICH • Ps 113 z pierwszym czytaniem łączy wzmianka o Bogu, który podnosi z prochu nędzarza i dźwiga ubogiego. Bóg którego wielbi psalmista nie jest martwy jak obcy bogowie: On, choć mieszka w górze, widzi człowieka i jego postępowanie. Nie tylko upomina się o prawa uciskanych i marginalizowanych. On przywraca im godność i wywraca do góry nogami system społeczny, sadzając ich pomiędzy książętami swojego ludu.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

Bóg widzi: Któż jak nasz Pan Bóg, co siedzibę ma w górze, co w dół spogląda na niebo i na ziemię?

LINKI

Któż jak nasz Pan Bóg, co siedzibę ma w górze, co w dół spogląda na niebo i na ziemię? (Ps 113,5-6)

Ps 11,4: Pan w świętym swoim przybytku, Pan ma tron swój na niebiosach. Oczy Jego patrzą, powieki Jego badają synów ludzkich. 

Ps 138,6: Prawdziwie, Pan jest wzniosły i patrzy łaskawie na pokornego, pyszałka zaś dostrzega z daleka. 

Iz 57,15: Tak bowiem mówi Wysoki i Wzniosły, którego stolica jest wieczna, a imię «Święty»: Zamieszkuję miejsce wzniesione i święte, lecz jestem z człowiekiem skruszonym i pokornym, aby ożywić ducha pokornych i tchnąć życie w serca skruszone.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst I czytania

Czytanie z Pierwszego Listu Świętego Pawła Apostoła do Tymoteusza

(1 Tm 2, 1-8)

Polecam przede wszystkim, by prośby, modlitwy, wspólne błagania, dziękczynienia odprawiane były za wszystkich ludzi: za królów i za wszystkich sprawujących władzę, abyśmy mogli prowadzić życie ciche i spokojne z całą pobożnością i godnością. Jest to bowiem dobre i miłe w oczach Zbawiciela naszego, Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy. Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich, jako świadectwo, w oznaczonym czasie. Ze względu na nie ja zostałem ustanowiony głosicielem i apostołem – mówię prawdę, nie kłamię – nauczycielem pogan w wierze i prawdzie. Chcę więc, by mężczyźni modlili się na każdym miejscu, podnosząc ręce czyste, bez gniewu i sporów.

Oto słowo Boże

•

DRUGIE CZYTANIE

Modlitwa za wszystkich • 1 Tm 2, 1-8

Jezus Chrystus oddał życie za wszystkich ludzi, dlatego chrześcijanin również pragnie zbawienia wszystkich

KSIĘGA: Pierwszy List do Tymoteusza • NADAWCA: św. Paweł/jego uczniowie • SKĄD: Rzym, Macedonia, Korynt, Nikopolis lub Efez • DATA: 63-65 lub 80-90r. • ADRESAT: Tymoteusz

LIST PASTERSKI • Oprócz listów do wspólnot chrześcijan w Rzymie, Koryncie, Efezie, Galacji, Salonikach, Kolosach i Filippi, trzy listy św. Paweł skierował osobiście do swych współpracowników: Tymoteusza i Tytusa. To tak zwane listy pasterskie, pochodzą według tradycji z końcowego okresu życia apostoła, lub jak twierdzą inni zostały zredagowane już po jego śmierci przez ucznia Pawłowej szkoły. Jest w nich wiele wskazań na temat sposobu organizacji i prowadzenia wspólnot.

KONTEKST • Po pierwszym rozdziale, w którym Paweł nawoływał Tymoteusza, swego ucznia, do troszczenia się o głoszenie prawdziwej Ewangelii (ww. 3-11) i przypominał osobiste doświadczenie przemieniającego miłosierdzia Pana (ww. 12-16), w drugim rozdziale Apostoł przechodzi już do bardzo konkretnych zaleceń liturgicznych.

ZANIM USŁYSZYSZ • Najpierw zachęca on do modlitwy za wszystkich ludzi (także za sprawujących władzę, którzy przecież często w tych czasach nie musieli wcale sprzyjać chrześcijanom). Ta zachęta wypływa z pewności, że Syn Boży stał się człowiekiem, umarł i zmartwychwstał właśnie dla  dla wszystkich ludzi. Później następują wskazania co do zachowania mężczyzn i kobiet podczas zgromadzeń liturgicznych (ww. 8-15).

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

Jeden Bóg: Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus…

LINKI

Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus… (1Tm 2,5)

Pwt 6,4: Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem Panem jedynym. 

Mk 12,29: Jezus odpowiedział: «Pierwsze jest: Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg nasz, Pan jest jeden. 

1Kor 8,6: dla nas istnieje tylko jeden Bóg, Ojciec, od którego wszystko pochodzi i dla którego my istniejemy, oraz jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystko się stało i dzięki któremu także my jesteśmy. 

Ef 4,6: Jeden jest Bóg i Ojciec wszystkich, który jest i działa ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich. 

J 17,3: A to jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa. 

JESZCZE O DRUGIM CZYTANIU

KONFORMIŚCI? Szkoła Pawłowa w I w. zachęca do zanoszenia modlitw za królów i tych, którzy sprawują władzę. Może się wydawać, że chrześcijanie próbują wtopić się w otaczający ich grecko-rzymski świat, rezygnując z radykalizmu Chrystusowej Ewangelii. Żeby zrozumieć strategię Kościoła I w. musimy sobie jednak uzmysłowić dwie rzeczy. Po pierwsze, chrześcijaństwo jako młoda religia i ruch przyciągający także kobiety i niewolników, było dla Imperium Rzymskiego niebezpieczne. Burzyło tradycyjny system społeczny i kwestionowało jego wartości. Aby mieć możliwość funkcjonowania w świecie starożytnym chrześcijanie musieli do pewnego stopnia dostosować się do jego reguł.

ZMIANA OD ŚRODKA. Pierwsi chrześcijanie nie byli rewolucjonistami i burzycielami porządku społecznego, ponieważ Jezus takim nie był. Tworzyli raczej rzeczywistość, którą socjologia nazywa dziś kulturą alternatywną. Przyjmowali instytucje świata starożytnego (rodzina, ekonomia, życie społeczne i polityczne) wypełniając je nowymi treściami. Relacje podległości i siły zastępowali relacjami miłości i braterstwa, mając nadzieję, że ten alternatywny model z czasem przekona żyjących obok nich pogan. Modlitwa za rządzących, którą zaleca szkoła Pawłowa ma w istocie przemienić od środka system władzy.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Ewangelii

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza (Łk 16, 10-13) Jezus powiedział do uczniów: «Kto w bardzo małej sprawie jest wierny, ten i w wielkiej będzie wierny; a kto w bardzo małej sprawie jest nieuczciwy, ten i w wielkiej nieuczciwy będzie. Jeśli więc w zarządzaniu niegodziwą mamoną nie okazaliście się wierni, to kto wam prawdziwe dobro powierzy? Jeśli w zarządzaniu cudzym dobrem nie okazaliście się wierni, to któż wam da wasze? Żaden sługa nie może dwom panom służyć. Gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego miłował; albo z tamtym będzie trzymał, a tym wzgardzi. Nie możecie służyć Bogu i Mamonie!» Oto słowo Boże

•

EWANGELIA

Roztropna nieuczciwość • Łk 16, 1-13

Mamona nie jest zła ani dobra. Ale lepiej używać ją do dobrych rzeczy

EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: 70-80 r.
KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: w drodze do Jerozolimy • CZAS: rok 30-33 • BOHATEROWIE: • Jezus, uczniowie

W DRODZE DO JEROZOLIMY • Jezus po decyzji o ruszeniu w kierunku Jerozolimy (Łk 9,51) pozostaje teraz ciągle ku niej skierowany. To druga część Ewangelii Łukasza, po wcześniejszych wydarzeniach w Galilei. Wstępowanie do Jerozolimy (rozdz. 9-19) jest przeplatane nauczaniem na różne tematy (modlitwa, wolność od bogactw, przebaczenie, czasy ostateczne itd.), często przedstawionym także w przypowieściach.

KONTEKST • Po 3 przypowieściach o Bożym miłosierdziu, których słuchaliśmy tydzień temu przechodzimy do szesnastego rozdziału, w którym dominuje dyskusja o niebezpieczeństwie bogactw. Po dzisiejszym fragmencie i krótkich dodatkach na inne tematy, rozdział zakończy się przypowieścią o bogaczu i Łazarzu, która niejako zamknie klamrą główny wątek.

ZANIM USŁYSZYSZ •  Przypowieść, której wysłuchamy jest skierowana do uczniów (w. 1), ale słuchali jej też faryzeusze i drwili przez to z Jezusa (por. w. 14). Wnioskiem ostatecznym jest zachęta do wewnętrznej wolności wobec pieniądza. Brak odpowiedniej hierarchii wartości zawsze sprawi, że Bóg zajmie jakieś niższe miejsce. Przypowieść ma często to do siebie, że zawiera element, który ma w jakiś sposób wstrząsnąć człowiekiem, wybić go z jego utartych wzorców myślenia i naiwnych schematów. Zwróć jednak uwagę, że rządca zostaje pochwalony nie za nieuczciwość, lecz za swoją nagłą roztropność, która zmienia jego traktowanie pieniędzy, które z kolei zmienia jego nastawienie do życia (zobacz więcej w JESZCZE O EWANGELII).

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

Albo albo: Żaden sługa nie może dwom panom służyć. Gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego miłował; albo z tamtym będzie trzymał, a tym wzgardzi. Nie możecie służyć Bogu i Mamonie.

LINKI

Żaden sługa nie może dwom panom służyć. Gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego miłował; albo z tamtym będzie trzymał, a tym wzgardzi. Nie możecie służyć Bogu i Mamonie (Łk 16,13).

Joz 24,15: Gdyby jednak wam się nie podobało służyć Panu, rozstrzygnijcie dziś, komu służyć chcecie, czy bóstwom, którym służyli wasi przodkowie po drugiej stronie Rzeki, czy też bóstwom Amorytów, w których kraju zamieszkaliście. Ja sam i mój dom służyć chcemy Panu.  

Mt 4,10: Na to odrzekł mu Jezus: «Idź precz, szatanie! Jest bowiem napisane: Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz». 

1Kor 10,21: Nie możecie pić z kielicha Pana i z kielicha demonów; nie możecie zasiadać przy stole Pana i przy stole demonów. 

Jk 4,8: Przystąpcie bliżej do Boga, to i On zbliży się do was. Oczyśćcie ręce, grzesznicy, uświęćcie serca, ludzie chwiejni! 

JESZCZE O EWANGELII

Według Amosa Bóg prędzej czy później ukarze nieuczciwych, Jezus tymczasem chwali nieuczciwego rządcę. Czyżby Ewangelia namawiała nas do nieetycznego działania?

Problem. W życiu rządcy z przypowieści pojawił się poważny problem – został oskarżony o niegospodarność. Nie wiadomo, czy zarzuty te były prawdziwe, wiadomo jednak, że pan – szef potraktował je poważnie i postanowił go zwolnić (Łk 16,2).

Nieetyczne rozwiązanie. Rządca okazuje się być bardzo przedsiębiorczy – zamiast rozpaczać obmyśla konkretny plan, który ma go uratować od biedy i życia w poniżeniu. Jest tylko jeden poważny problem. Ten plan jest nieetyczny. Polega na tym, że za plecami swego szefa rządca fałszuje zobowiązania jego dłużników – zobowiązania dosyć pokaźne – 100 beczek (3400 litrów) oliwy, 100 korców pszenicy (Łk 16,4-7). Odpada przy tym argument, że rządca pomaga w ten sposób ludziom wyzyskiwanym przez swego pana. Ten okazuje się być całkiem ludzki, na co wskazuje jego reakcja. Za co jednak chwali nieuczciwego rządcę?

Nieuczciwość. Na pewno na pochwałę nie zasługuje oszustwo, jakiego dopuścił się sługa. Ta przypowieść nie usprawiedliwia nikogo, kto kradnie, bo tak robią wszyscy, albo dlatego, że sam czuje się okradany. Być może, jak zaznaczają niektórzy komentatorzy, typowym było w owym czasie dla rządcy zawyżać sumę pożyczki i uzyskiwać w ten sposób lichwiarki zysk. Obniżając wartość zobowiązania, rządca pozbawił się po prostu części lub może nawet całości własnego zysku (być może od początku właśnie nieuczciwego). W takim przypadku określenie “nieuczciwy” w zdaniu “Pan pochwalił nieuczciwego rządcę…” (w. 8) odnosiłoby się nie tyle do jego postępowania teraz, co do wcześniejszych oskarżeń o nieroztropne zarządzanie majątkiem (w. 1).

Prawdziwy zysk. Jezus chwali rządcę za sposób, w jaki zaczął on myśleć o majątku, o pieniądzach. Być może po raz pierwszy przyszło mu do głowy, że służą one do tego, aby pomagać innym, aby zdobywać sobie ich przyjaźń i wdzięczność (Łk 16,9). Rządca obcinając zyski swego pana, obciął także pokaźną część swojej zapłaty. Zyskał jednak znacznie więcej, relacje z innymi i miejsce w Królestwie.

CZY WIESZ, ŻE…

Rządca – oikonomos – to w starożytnym świecie zwykły sługa, niewolnik lub postać znacznie poważniejsza, wolny zarządca domu, majątku, skarbnik. Współczesnym odpowiednikiem może być menedżer firmy, osoba zarządzająca jej kapitałem. Z dalszego przebiegu historii wiemy, że rządca z Jezusowej przypowieści był człowiekiem wolnym i bogatym, nigdy nie pracował fizycznie i wstydził się żebrać (Łk 16, 3).

Mamona  – termin nie pochodzi bezpośrednio z Biblii Hebrajskiej, a występuje dopiero w późniejszych tekstach judaizmu (fragmenty hebrajskie Księgi Syracha, teksty z Qumran, Targumy –  aramejska parafraza Biblii, Miszna i Talmud). Pochodzenie tego wyrazu nie jest pewne, jego brzmienie wskazuje na język aramejski, którym posługiwali się Żydzi po niewoli babilońskiej. Już od pierwszych przypadków użycia mamona ma negatywne konotacje i jest kojarzona z nieuczciwym pomnażaniem majątku i oszustwem dla zysku.

TWEETY

STO SŁÓW

Niesprawiedliwość zawsze, od pierwszego grzechu, towarzyszyła ludzkim relacjom. Najwyraźniej objawia się w tym, co dotyczy dóbr materialnych. Tam można jasno zobaczyć krwiożerczy wyzysk, nieposkromioną chciwość oraz bezwzględność, jakiej jest w stanie dopuścić się człowiek walcząc o swoje (I CZYTANIE).

Tak łatwo pomyśleć, że Bóg zostawia taką sytuację bez odpowiedzi. On jednak nie tylko widzi postępowanie człowieka, ale reaguje (PSALM). On chce każdego z nas uczynić wewnętrznie wolnym. Bo wie jak złudna jest ufność pokładana w dobrach tego świata, jak źle może się skończyć.
Często nie widzimy tego, że jesteśmy zniewoleni. Wtedy myślimy, że Bóg chce nam coś odebrać.  Podczas gdy On przychodzi nas uwalniać. A nie ma nic piękniejszego niż poznać smak prawdziwej wolności (EWANGELIA).

Bóg pragnie zbawić każdego: i tego, który uciska innych i uciskanego, bo każdego kocha i na każdym mu zależy (II CZYTANIE). Kiedy mamy łaskę zrozumieć co jest najważniejsze w życiu, nie wahamy się ani przez chwilę, jesteśmy gotowi zaryzykować wszystkim.

Bóg może być tylko jeden. Brak odpowiedniej hierarchii wartości zawsze sprawi, że Bóg zajmie w końcu jakieś niższe miejsce. Tylko wtedy kiedy Bóg zajmie naprawdę pierwsze miejsce w naszym życiu wszystko będzie wreszcie na swoim miejscu.