Tajemnicza „katalyma”. Gdzie urodził się Jezus?

Gdzie urodził się Jezus? Św. Łukasz nie podaje nam szczegółów, które pomogłyby to zrozumieć. Nie jesteśmy pewni, czym była katalyma, w której zabrakło miejsca dla Jezusa, Maryi i Józefa.

Greckie słowo katalyma, którego w Septuagincie użyto jako tłumaczenie pięciu różnych terminów hebrajskich, sprawia sporo problemów. Może oznaczać:

miejsce, w którym podróżny składa (katalyein) swój bagaż, zatrzymując się w podróży (w ten sposób tłumaczy Wulgata);

w Drugiej Księdze Samuela (Septuaginta) słowem katalyma opisuje miejsce przebywania Boga w czasie wędrówek Izraela przez pustynię (👁 2 Sm 7,6);

Elkana i Anna, przyszli rodzice Samuela, przebywają w katalymie podczas wizyty w świątyni w Szilo (👁 1 Sm 1,18).

Kontekst podróży Józefa i Maryi do Betlejem, miasta przodków, które nie jest obecnym domem Józefa, zgadzałby się z katalyma jako miejscem postoju dla podróżnika. Łukasz opisuje tłumy, które mają sobie znaleźć nocleg w okolicznych wioskach, używając katalyein, czasownika związanego z katalyma (👁 Łk 9,12). Czasami synagogi zapewniały gościnę w pokojach pod głównym budynkiem, podczas gdy Rzymianie mieli system miejsc postoju dla kupców.

Przy określeniu gdzie narodził się Jezus, proponuje się trzy interpretacje:

Prywatny dom?

Prywatny dom ( 👁 2 Krl 4,8–10) • Mało prawdopodobne, że był to bliżej nieokreślony prywatny dom (brak rodzajnika określonego). Gdyby Łukasz miał zaś na myśli konkretny dom, na przykład krewnych Józefa, można by oczekiwać więcej informacji, a także wyjaśnienia braku gościnności z ich strony.

CZYTAJ: Tego spisu ludności nie ma w rzymskich dokumentach! Na jaki spis udali się Maryja i Józef?

Przeczytaj również

Pokój w niezidentyfikowanym miejscu lub w prywatnym domu, może ubogiego krewnego Józefa

W innym miejscu Ewangelii Łukasza katalyma jest używana do opisania sali, w której Jezus spożywa wieczerzę ze swoimi uczniami (👁 w Łk 22,11). To tłumaczenie łączy się czasem z sugestią, że phatne (tłumaczona zazwyczaj jako “żłób”) była kołyską podwieszoną z sufitu, w której Maryja umieściła dziecko, ponieważ w małym pokoju nie było wystarczająco dużo miejsca na podłodze. Greka ma inne słowo na określenie takiej kołyski (aiōra), a rodzajnik określony przed katalyma w tłumaczeniu jej jako nieokreślony „pokój”.

Znany zajazd w Betlejem lub okolicy

Nie były to wygodne i przytulne miejsca. Karawanseraj to przestrzeń, gdzie pod jednym dachem chroniły się duże grupy podróżnych; ludzie spali na prowizorycznie skleconych posłaniach z płaszczy lub na lekkim podwyższeniu, ze zwierzętami na podłodze w tym samym pokoju. To najbardziej prawdopodobna interpretacja, choć z kolei w przypowieści o miłosiernym Samarytaninie taka gospoda określona jest jako pandocheion (👁 Łk 10,34).

Czymkolwiek była katalyma, Łukasz ostatecznie wyklucza ją jako miejsce narodzin Jezusa: mówi o phatnē, prawdopodobnie stajni, w której narodził się mały Jezus.

A może… jaskinia?

Późniejsza tradycja wskazywała na jaskinię jako miejsce narodzin Jezusa. Tradycja ta w już IV w. była tak dobrze ugruntowana, że bazylikę konstantyńską, oznaczającą miejsce narodzin Jezusa, wzniesiono w 325 r. nad szeregiem jaskiń w Betlejem • Święty Hieronim spędził lata w jaskini sąsiadującej z tą, która zgodnie z tradycją została oznaczona jako miejsce narodzin jego Mistrza. Ojciec Kościoła potwierdza autentyczność tego miejsca faktem, że przez 180 lat (od 135 r., czas Hadriana i Drugiego Powstania Żydowskiego) Rzymianie czcili tam Tammuza (Adonisa): „w jaskini, gdzie kiedyś płakało Dzieciątko Jezus, płakali nad kochankiem Wenus. Bez solidnych dowodów chrześcijanie nie utożsamialiby zatem miejsca pogańskiego kultu z miejscem narodzin Mesjasza. Jaskinia mogła także służyć jako stajnia, żłób lub miejsce schronienia dla zwierząt.

Fragment analizy biblijnej pochodzi z książki „Jutro Święto” autorstwa ks. Przemysława Śliwińskiego i ks. Marcina Kowalskiego