Frombork. Nigdzie indziej niebo nie jest tak blisko ziemi

W wakacyjnym cyklu Stacji7 pokazujemy wam małe miasta o wielkiej historii. Często są to miejsca, o których nie mieliście pojęcia: dokąd warto przyjechać, gdzie warto poznać niesamowitą historię, niesamowite historie oraz niesamowitych ludzi z tymi miejscami związanych. Tym razem zapraszamy Was do miasta, które z całą pewnością znacie.

Wystarczy bowiem napisać: Frombork, by każdy dopowiedział: Kopernik. Tu wielki astronom żył i pracował, a dziś możemy nawiedzić nawet jego grób. Liczące dwa i pół tysiąca mieszkańców miasteczko znane jest w powszechnej świadomości dzięki Mikołajowi Kopernikowi. 

Ale my chcemy Wam opowiedzieć nie tylko o wielkim astronomie.

CZYTAJ: Mikołaj Kopernik: czy był księdzem?

Miasto z katedrą

Miasto od samego początku nosi nazwę maryjną. Frombork, Frauenburg, to po prostu “gród Naszej Pani”. Powstał dlatego, że zdecydowano tu właśnie wybudować katedrę diecezji warmińskiej.

W poprzednich artykułach wielokrotnie pisaliśmy o czterech diecezjach powstałych na misyjnym dotąd terenie Prus: sambijskiej, chełmińskiej, pomezańskiej i warmińskiej właśnie. Kiedy w 1243 roku powstała diecezja warmińska, pierwotnie jej stolicą było Braniewo. Jednak powstanie pruskie (Prusacy doszczętnie zniszczyli katedrę) skłoniło biskupa Fleminga do szukania nieco bezpieczniejszego miejsca jako stolicy diecezji. 

Znalazł bezpieczne, ale przede wszystkim przepiękne miejsce nad Zalewem Wiślanym, wzgórze wznoszące się nieopodal linii brzegowej. To właśnie tu powstał Frombork. Najpierw jako “Castrum Dominae Nostrae”, “Zamek Naszej Pani”, czyli otoczone systemem warownym katedra i siedziba kanoników warmińskich. Potem, w cieniu katedralnego wzgórza, powstało miasto, z własnym kościołem. Jego mieszkańcy zajmowali się głównie rybołówstwem. Co ciekawe, administracyjnie obie części dzisiejszego Fromborka scalono dopiero w 1926 roku!

To dlatego w naszym cyklu Frombork jest kolejnym małym miastem z wielką katedrą. Nawet dziś katedra Archidiecezji Warmińskiej znajduje się tu, a nie w Olsztynie, gdzie rezyduje biskup.

I to dlatego we Fromborku, gdy było siedzibą warmińskich kanoników, zamieszkał Mikołaj Kopernik, kanonik tejże kapituły. A każdy z kanoników miał dwie kanonie, kurie: zewnętrzną (na zewnątrz murów, z ogrodem) i wewnętrzną (w murach otaczających katedrę, na wypadek niebezpieczeństwa). 

CZYTAJ: Chwarszczany i templariusze. Pan Samochodzik tu nie dotarł

Zobaczyć Frombork

Na Wzgórzu Katedralnym zobaczycie tzw. Wieżę Kopernika, czyli w rzeczywistości basztę, będącą “wewnętrzną” kurią astronoma. To na tej wieży Jan Matejko ustanowił scenę swego słynnego obrazu “Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”: Kopernik, stojący w obliczu nieba, w tle wieżyczki katedry fromborskiej, a wokół instrumenty astronomiczne. Jednak nie, obserwacji nie mógł Kopernik dokonywać z tego miejsca, nie tu mogło znajdować się słynne “pavimentum” czyli miejsce potrzebne do zainstalowania instrumentów do obserwacji nieba. A jednak każde z miejsc we Fromborku rozpala wyobraźnię, łączy ziemię z niebem. 

W katedrze fromborskiej zwróćcie uwagę nie tylko na ołtarz, pod którym znajduje się grób Kopernika, a także wiele innych ołtarzy tego niezwykłego miejsca. W prezbiterium, tuż pod stropem, zobaczycie oryginalny wystrój – kapelusze kardynalskie symbolizujące biskupów warmińskich, którzy zostali kardynałami. A jest ich niemało, bo to właśnie Warmia z polskich biskupstw przodowała w promocjach kardynalskich. Ale jest tam też tiara – bo biskupem warmińskim był… późniejszy papież. Eneasz Piccolomini, Pius II, wybrany na konklawe 1458, został obrany wcześniej biskupem na Warmii. Nie zdążył jednak przybyć do Fromborka i kanonicznie objąć swojej diecezji, i z powodu sprzeciwu polskiego króla protestującego przeciwko papieskiej nominacji (Warmia przechodziła wówczas z rąk krzyżackich do polskich) oraz z powodu konklawe, które w zaskakujący sposób przerwało możliwość pobytu na Warmii włoskiego kardynała.

ZOBACZ: Pelplin. To tu zobaczycie Biblię Gutenberga

W niebo!

We Fromborku warto się wspinać. Najpierw – na poddasze katedry. Dzięki zaaranżowanej wystawie można tam zobaczyć, w jaki sposób budowano katedry, jak wznoszono wysokie mury zamykane ceglanym sklepieniem. Drugim miejscem do wspinaczki jest wieża oktagonalna (jest okrągła, ale zwróćcie uwagę, że przy fundamentach jej podstawę rzeczywiście tworzy oktagon). Zobaczycie stamtąd Frombork z góry bez konieczności używania drona (niezapomniane widoki miasta bajecznie położonego nad Zalewem Wiślanym). Ale po drodze na taras widokowy zrozumiecie, czym jest i jak działa Wahadło Foucaulta – doświadczenie, które dowodzi, że Ziemia naprawdę się obraca, wokół własnej osi. De revolutionibus… 

Zanim opuścicie Frombork, znajdźcie jeszcze ulicę Starą i “Szpital św. Ducha”. Znajduje się tam niezwykłe muzeum: zobaczycie, czym były i jak funkcjonowały dawne instytucje zwane “szpitalami”. Fromborski szpital powołany został do istnienia w XV wieku i – czym szczyci się Frombork – w niezmienionej formie przetrwał do dziś. W środku ciekawa wystawa nazwana tajemniczo “dział historii medycyny”. Zobaczycie, jak kiedyś leczono. Nie pożałujecie (również, że nie musicie się już tak leczyć ;) ). Koniecznie – do zobaczenia!

W żadnym innymi miejscu Ziemia nie jest tak blisko nieba, jak we Fromborku. I za sprawą Mikołaja Kopernika, i – przyznacie – za sprawą Matki Bożej, która na długo zanim przybył tu Kopernik stała się patronką tego miasta. I chyba nie ma przypadków, bo wezwanie wybudowanej w latach 1328-1389 katedry to… Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Idealne dla Kopernika patrzącego stąd w niebo.

ps/Stacja7