Jutro Niedziela – XXXII zwykła A

PUNKT WYJŚCIA

---

TRZYDZIESTA DRUGA NIEDZIELA ZWYKŁA • Rok A • KOLEKTA: Będziemy prosili Wszechmogącego Boga, abyśmy wolni od niebezpieczeństw duszy i ciała, mogli swobodnie pełnić Jego służbę • CZYTANIA: Księga Mądrości 6, 12–16 • Psalm 63 (62), 2. 3–4. 5–6. 7–8 • Pierwszy List do Tesaloniczan 4, 13–18 • Ewangelia wg św. Mateusza 22, 34–40

CHMURA SŁOWA

STO SŁÓW

---

Co najmniej kilka nici łączy dzisiejsze czytania. Pierwszą z nich jest mądrość, którą znajdzie każdy, kto jej szuka (PIERWSZE CZYTANIE). W przypowieści Jezusa reprezentują ją kobiety roztropne, zapobiegliwie przygotowujące potrzebną w odpowiedniej chwili oliwę. Biblijna Mądrość to nie tyle wiedza czy intelekt, ile odpowiedzialna postawa zapobiegliwości.

Drugą nicią jest eschatologia, coraz bardziej obecna w liturgii słowa. Mądrość rozumiana jest jako wartość, której znalezienie decyduje o tym, czy życie okaże się zwycięstwem czy nie. Święty Paweł rozpisuje Tesaloniczanom scenariusz końca: co będzie, gdy przyjdzie Pan, i jak się zrealizuje zmartwychwstanie. Znaczenie eschatologiczne bez trudu znajdziemy w przypowieści o pannach.

W końcu trzecia nić pozwala „rzeczy” i „wartości” zamienić na osobę. Mądrość to sam Bóg, który daje się znaleźć (PSALM), to Pan Młody, którego powtórne przyjście będzie czasem wesela, nie apokaliptycznej traumy. Scenariusz końca to scenariusz początku. Do wyboru dwie role: mądrych albo głupich.

•

PIERWSZE CZYTANIE

O Mądrości • Mdr 6, 12–16

Kto jej szuka, na pewno znajdzie. Poszukiwanie Mądrości jest opisywane jak zdobywanie kobiety, przyszłej żony. Ale pod Mądrością kryje się… sam Bóg.

KSIĘGA: Księga Mądrości • AUTOR: anonimowy mędrzec • CZAS POWSTANIA: czasy hellenistyczne, I w. przed Chr.

---

JEDNAK NIE SALOMON • Dawniej księga była nazywana Mądrością Salomona – uważano bowiem, że to właśnie król Salomon, postać stojąca u początków literatury mądrościowej Starego Testamentu, był jej autorem. Szczegółowe badania językowe nad księgą dowiodły jednak, że autorem księgi jest prawdopodobnie zhellenizowany Żyd żyjący w Aleksandrii. Są też teorie mówiące o tym, że pierwsza część dzieła powstała w Palestynie.

MĄDROŚĆ IZRAELA • W tradycyjnym podziale Starego Testamentu jest umieszczona w grupie siedmiu ksiąg dydaktycznych. Księga dzieli się na trzy części: • pierwsza (rozdziały 1–5) mówi o Mądrości kierującej życiem człowieka • druga (rozdziały 6–9) to hymn pochwalny na cześć upersonifikowanej Mądrości • trzecia zaś (10–19) skupia się na roli, jaką Mądrość Boża odgrywa w historii Izraela.

PERSONIFIKACJA • Usłyszymy fragment z drugiej części Księgi Mądrości. Zwróćmy zatem uwagę na sposób opisywania Mądrości, tak jakby chodziło o osobę. Co więcej, zauważmy, że jej poszukiwanie oddaje się słowami przypominającymi zdobywanie kobiety • W sekcji BIBLIJNY INSIDER wyjaśniamy, kto kryje się za figurą Mądrości.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Ci ją znajdą, którzy jej szukają

Kto dla niej wstanie o świcie, ten się nie natrudzi, znajdzie ją bowiem siedzącą u drzwi swoich

BIBLIJNY INSIDER

---

• Przedsmak raju • W Księdze Mądrości tytułowa bohaterka, Mądrość, jest przedstawiona jako kobieta. Odpowiada to rodzajowi hebrajskiego terminu hokma– żeńskiemu • Powodów takiego metaforycznego przedstawienia jest więcej. Zdobywanie Mądrości przypomina poznawanie i zdobywanie kobiety, przyszłej żony, przyjaciółki i towarzyszki życia. Ona sama jest wspaniała, pełna blasku i radości. To wszystko mieści się w greckim słowie lampra, którym opisuje ją autor• Tym samym słowem Jan będzie opisywał tajemnice nieba, aniołów (Ap 15,6), Miasto Święte – Nową Jerozolimę (Ap 19,8) oraz Baranka (Ap 22,16). Niewiędnąca (amartanos) to opis dziedzictwa chrześcijan w 1 P 1,4. Mądrość Boża to przedsmak raju.

• Skarb domu • Mądrość daje się chętnie podziwiać, oglądać, kontemplować (theoreo), ale tylko tym, którzy ją kochają. Znajdą ją, ale tylko ci, którzy jej szukają. Uprzedza ona tych, którzy pragną ją poznać (pragnienie jest tu opisane czasownikiem epithymao, który może też oznaczać pożądanie). Dla niej można zrywać się o świcie i trawić bezsenne noce na rozmyślaniu o niej. Ona czeka na człowieka o świtaniu, szuka go, towarzyszy mu na wszystkich ścieżkach, sprawia, że pozbywa się on trosk, wychodzi naprzeciw jego zamysłom. Miłość swoją naturą przypomina kochającą, troskliwą kobietę, która dla starożytnych była największym skarbem domu i jej męża.

• Odbicie Boga • Co ciekawe, pod obrazami tymi ukrywa się w Księdze Mądrości sam Bóg, Mądrość jest bowiem odbiciem Jego istoty. Oprócz tego, że opisuje się Go jako Ojca i potężnego Stwórcę, ma w sobie kobiecą troskę, miłość i wierność, empatię, zdolność do słuchania i towarzyszenia. Przede wszystkim jednak chce być kochany i zdobywany – objawia się przecież tym, którzy Go kochają i szukają.

•

PSALM

Tęsknota • Ps 63 (62), 2. 3–4. 5–6. 7–8

Bóg pozwala się znaleźć tym, którzy Go szukają – zaświadcza o tym Psalm 63, jeden z najpiękniejszych psalmów błagalnych.

PSALM 63 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: okres monarchii, przed 587 przed Chrystusem

---

SZUKAM CIEBIE • Psalm 63 należy do gatunku modlitwy błagalnej (tefillah). Jest przypisywany Dawidowi, który miał skomponować tę modlitwę, ukrywając się przed Saulem na Pustyni Judzkiej (1 Sm 23,14; 24,2). Sugeruje to wzmianka: jak ziemia zeschła i łaknąca wody. Zdaniem innych obraz ten przywodzi na myśl krainę śmierci, na granicy której staje modlący się. Psalm według badaczy mógł funkcjonować jako modlitwa króla lub wierzącego szukającego schronienia w świątyni bądź spędzającego noc w sanktuarium, aby nad ranem otrzymać słowo od Pana.

W PRZYBYTKU • Wspomnienie świątyni i modlitwy nocnej (Oto wpatruję się w Ciebie w świątyni, myślę o Tobie w czasie moich czuwań) może sugerować starożytną praktykę spędzania nocy w przybytku, podczas której wierzący oczekiwał na wizję lub słowo od Pana. Izraelita w chwili życiowej próby znajduje schronienie w cieniu Bożych skrzydeł, w pobliżu Arki Przymierza, którą wieńczyły skrzydlate cherubiny. Tam, zapominając o niebezpieczeństwie, sławi łaskę Pana, która jest cenniejsza niż życie; chce Go uwielbiać, karmi swoją duszę Jego bliskością. Wierzy także, że Bóg, który wybawił Dawida z ręki Saula, także i jego wybawi z rąk nieprzyjaciół.

BÓG W CENTRUM • Usłyszymy prawie cały Psalm 63, z wyjątkiem kilku wersetów. Mowa tu i o tęsknocie za Bogiem (pragnie Ciebie moja dusza), i o trudnościach doświadczanych z powodu wiary (szukają zguby mojej duszy – skarży się psalmista w dalszej części), i o ufności, że Bóg okaże miłosierdzie.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Ciało moje tęskni za Tobą jak zeschła ziemia łaknąca wody
Moja dusza syci się obficie

ZWRÓĆ UWAGĘ

---

• Modlitwy błagalne były częścią rytuału wielkich dni postu i pokuty, obchodzonych przez całą wspólnotę Izraela. Wyznawano wtedy grzechy i błagano o pomoc w czasie wojny, głodu, suszy czy epidemii.

• Modlitwy błagalne rodziły się także w sercach wierzących doświadczonych chorobą (Psalmy 38, 41, 88), prześladowaniem, niesprawiedliwymi oskarżeniami (Psalmy3, 4, 5, 7, 11, 17, 23, 26, 27, 57, 63), grzechem (Psalmy51, 130, 13, 40B).

• Psalmy błagalne indywidualne stanowią 40% wszystkich psalmów. Przez doświadczenie wierzących Izraelitów, ich cierpienia i ból w utworach tych dochodzi do głosu cierpiąca ludzkość – człowiek w sytuacji opuszczenia i „nieobecności” Boga.\

•

DRUGIE CZYTANIE

Scenariusz końca • 1 Tes 4, 13–18

Święty Paweł odpowiada na pytania zaniepokojonych Tesaloniczan. Rysuje scenariusz, w którym wyjaśnia, jak będzie wyglądała paruzja i ostateczne spotkanie z Panem.

PIERWSZY LIST DO TESALONICZAN • NADAWCA: św. Paweł, Sylwan i Tymoteusz • ADRESACI: wspólnota chrześcijańska w Tesalonikach • CZAS POWSTANIA: 50/51 r. • MIEJSCE POWSTANIA: Korynt

---

UTWIERDZENIE WSPÓLNOTY • List do Tesaloniczan to pierwszy z listów Pawła, pisany do świeżo nawróconych chrześcijan w Tesalonice. Kościół ten cierpiał prześladowania ze strony zamieszkujących miasto pogan (1 Tes 1,9). Celem listu jest utwierdzenie wspólnoty w otrzymanej u początków nauce. Paweł chwali mieszkańców Tesaloniki za to, że stali się wzorem dla wszystkich wierzących, oraz podtrzymuje ich nadzieję na przyjście Wybawcy, która jest im tak bardzo potrzebna w obliczu prześladowań.

CO ZE ZMARŁYMI? • W Tesalonice pod wpływem niezrozumienia nauczania Pawła powstał problem dotyczący zmarłych, którzy odchodzą przed powtórnym przyjściem Chrystusa. Być może spodziewali się, że nastąpi ono szybko, i wierzyli, że go doczekają • To niejedyne wątpliwości. Apokaliptyka żydowska podkreślała gorszą pozycję umarłych, którzy dołączą do Królestwa Bożego dopiero w drugiej kolejności, gdyż najpierw mieliby się tam znaleźć żywi. Za uprzywilejowanych uważało się tych, którzy doczekają Dnia Pańskiego (patrz: Dn 12,12).

O SPOTKANIU Z PANEM • Usłyszymy wyjaśnienie św. Pawła dotyczące przebiegu spraw ostatecznych: powtórnego przyjścia Chrystusa i końca świata. Zwróćmy uwagę na barwny opis zaczerpnięty z apokaliptyki. Zauważmy, że Paweł wyraźnie neguje przekonanie, iż to żywi szybciej dostąpią spotkania z Panem na końcu czasów – choć jednocześnie w wyjaśnieniu pobrzmiewa pewność Pawła, iż przyjścia Jezusa doczeka za życia.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Jeśli bowiem wierzymy, że Jezus istotnie umarł i zmartwychwstał, to również tych, którzy umarli w Jezusie, Bóg wyprowadzi wraz z Nim
My, żywi, pozostawieni na przyjście Pana, nie wyprzedzimy tych, którzy pomarli
Abyście się nie smucili jak ci, którzy nie mają nadziei

TRANSLATOR

---

• My, żywi, pozostawieni na przyjście Pana, nie wyprzedzimy tych, którzy pomarli (1 Tes 4,15) • Parousia: obecność, nadejście, przybycie • Paweł to pierwszy autor Nowego Testamentu, który używa terminu parousiadla opisania nadejścia Pana (1 Tes 2, 19; 3, 13; 4, 15; 5, 23; 2 Tes 2, 1). Termin zapożyczył prawdopodobnie z tradycji aramejskich kościoła antiocheńskiego i z tradycji Syna Człowieczego (Mk 14, 62; Mt 26, 64; Mk 8, 38; Mt 16, 27; Łk 9, 26). Słowo w kontekście greckim opisywało
przybycie króla lub boga spieszącego na pomoc swemu wyznawcy • Punktem centralnym końca czasów jest wypełniająca wszystko OBECNOŚĆ Chrystusa.

• Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięk trąby Bożej, a zmarli w Chrystusie powstaną pierwsi (1 Tes 4,16) • „Hasło” bądź „rozkaz” (gr. keleusma) to głos zbierający wygnańców ze wszystkich stron świata (pisze tak choćby Filon w dziele O nagrodach i karach). Chodzi o głos archanioła Michała • Dźwięk trąby – zwiastuje nadejście Dnia Pana (patrz: Iz 27, 13) i pojawia się podczas teofanii (patrz Wj 19, 13, 16, 19; 20, 18). W Qumran i literaturze apokaliptycznej zwiastuje nadejście sądu i kary. Dla Greków trąba to instrument sygnałowy na polu bitwy i podczas marszu • Czas przyjścia Pana to, jak opisuje Apokalipsa, czas ostatniej bitwy.

• Potem my, żywi, tak pozostawieni, wraz z nimi będziemy porwani w powietrze, na obłoki… (1 Tes 4,17) • Harpadzeinoznacza nagłą, gwałtowną akcję (patrz: 2 Kor 12, 4; Ap 12, 5) znaną z żydowskiej literatury apokaliptycznej.

• …naprzeciw Pana, i w ten sposób na zawsze będziemy z Panem (1 Tes 4,15) • Dosłownie: na spotkanie z Panem. Spotkanie z Panem w przestworzach to nie byle co. Wierzący mają wówczas do odegrania ważną rolę. Greckieapantesis („spotkanie”) oznacza wyjście grupy ludzi na spotkanie króla i eskortowanie go. Chrześcijanie w dzień paruzji towarzyszą Panu zstępującemu na ziemię. Tu drugie czytanie doskonale łączy się z dzisiejszą Ewangelią.

BIBLIJNY INSIDER

---

• Niepokój • Paweł nawiązuje do charakterystycznego dla kultury greckiej smutku Tesaloniczan dotyczącego ich zmarłych (Tes4,13). Zaprzecza także przekonaniu o przewadze żyjących nad umarłymi, które pod wpływem myśli żydowskiej lub przez niezrozumienie Pawła utrzymują wierzący w Tesalonice.

• Scenariusz Paruzji • Apostoł powołuje się na śmierć i zmartwychwstanie Jezusa, które stanie się udziałem złączonych z Nim losem. Scenariusz paruzji Paweł szkicuje w oparciu o Słowo Boże, posługując się obrazami zaczerpniętymi z apokaliptyki żydowskiej. Jak według apostoła będzie wyglądać koniec świata? O tym w TRANSLATORZE.

•

EWANGELIA

Przypowieść o pannach • Mt 22, 34–40

Powtórne przyjście Pana w obrazie weselnym. Przypowieść o tym, że biblijnej mądrości i głupoty nie określa wiedza czy intelekt, ale gotowość w momencie przyjścia Pana.

EWANGELISTA: św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: 70–80 r. • KATEGORIA: przypowieść • CZAS AKCJI: ok. 33 r. • MIEJSCE AKCJI: Góra Oliwna

---

OSTATNIE DNI • Przypomnijmy: od 21 rozdziału rozpoczynają się najbardziej dramatyczne wydarzenia misji Jezusa Chrystusa. Choć witany jest entuzjastycznie przez mieszkańców Jerozolimy słowami: Hosanna, hosanna, pozostaje bacznie obserwowany przez faryzeuszów. Swe pierwsze kroki Jezus skierował do świątyni, skąd najpierw wyrzucił wszystkich sprzedających i kupujących, potem uzdrowił chorych i niewidomych, a następnego dnia, po nocy spędzonej w Betanii nauczał w przypowieściach.

PRZYPOWIEŚCI OSTATECZNE • Jezus przemawia do uczniów zebranych wokół Niego na Górze Oliwnej, wielokrotnie używając przypowieści. Wymienia • znaki, które pojawią się na końcu czasów (Mt 24, 3–25), opisuje samo • przybycie Syna Człowieczego na ziemię (Mt 24, 26– 35) oraz • Sąd Ostateczny (Mt 25, 31–46). W tym kontekście zachęca uczniów do czujności i gorliwości w przestrzeganiu Bożych przykazań.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Te, które były gotowe, weszły z nim na ucztę weselną, i drzwi zamknięto
Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny

BIBLIJNY INSIDER

---

Królestwo Boże przychodzi nagle, zatem Jezus wzywa do czuwania. Czuwamy, żeby nie przegapić przyjścia Pana, ale także aby dobrze wypełnić życiową misję.

• Podobne będzie królestwo niebieskie do dziesięciu panien… • Panny albo druhny (gr. parthenois) to czyste dziewice. Słowo to w grece stosuje się do mężczyzn i kobiet• Ich rolą na weselu według przypowieści było towarzyszenie panu młodemu do domu panny młodej. Nie wiemy, jak dokładnie wyglądało żydowskie wesele w starożytności. Możemy domyślać się jego przebiegu na podstawie późniejszych źródeł: w wieczór przysięgi małżeńskiej druhny z zapalonymi lampami lub pochodniami gromadziły się wokół panny młodej, która oczekiwała na swego oblubieńca. Wioski i miejscowości były wówczas pozbawione światła, panu młodemu mogła przydać się pomoc w dotarciu do oblubienicy. Jeśli do niej nie dotarł, cała ceremonia nie mogła dojść do skutku.

• Pięć z nich było nierozsądnych, a pięć roztropnych • Dosłownie: głupich i mądrych • Dziesięć to okrągła liczba, symbol całej ludzkości. Liczba głupich i mądrych panien rozkłada się proporcjonalnie: pięć na pięć • Każdy i każda ma równe szanse zostać w tej przypowieści głupią i mądrą, mądrym i głupim.

• Nierozsądne wzięły lampy, ale nie wzięły z sobą oliwy. Roztropne zaś razem z lampami zabrały również oliwę w swoich naczyniach • Wzięły lampy lub pochodnie(greckie lychnios). Pochodnia za pomocą szmatki lub knota żywi się oliwą ze specjalnego zbiorniczka, przytwierdzonego do niej • Wędrówka i wesele odbywają się w nocy, więc pochodnie zdecydowanie się przydadzą. Noc w Ewangelii symbolizuje także ten świat.

• Gdy się pan młody opóźniał, senność ogarnęła wszystkie • Greckie słowo chronidzo znaczy: „pozostawać zbyt długo w jednym miejscu” • W ten sposób spóźniał się Jezus niespieszący się do Łazarza (J 11,6: Mimo jednak że słyszał o jego chorobie, zatrzymał się przez dwa dni w miejscu pobytu), tak według Piotra Pan się spóźnia dla naszego nawrócenia (2P
3,9: Nie zwleka Pan z wypełnieniem obietnicy – bo niektórzy są przekonani, że Pan zwleka – ale On jest cierpliwy w stosunku do was) • Pan nie karci ich za to: spóźnia się, wystawia na próbę ich cierpliwość.

• Lecz o północy rozległo się wołanie: „Oto pan młody idzie…” • Albo: okrzyk (gr.krauge) • Jak okrzyk Elżbiety wobec Maryi (Łk 1,42) albo okrzyk sądu (Ap 14,18), albo krzyk rozpaczy po śmierci pierworodnych w Egipcie (Wj 12,30)• Ewangelista w ten sposób podkreśla wieloznaczność przyjścia Pana: dla jednych będzie to czas niebywałej radości, dla innych rozpaczy i klęski życiowej.

• „…wyjdźcie mu na spotkanie!” • Apantesis– to słowo, które pojawiło się już w pierwszym czytaniu (1 Tes 4,17).Orszak oblubieńca przypomina orszak króla, którego witało się w połowie drogi.

• Wtedy powstały wszystkie owe panny i opatrzyły swe lampy… • Kosmeo – znaczy dosłownie „ozdobić” (Ap 21,2: Miasto Święte – Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża).

• A nierozsądne rzekły do roztropnych: „Użyczcie nam swej oliwy, bo nasze lampy gasną” • Gdy panny się budzą, pojawia się problem. Wszystkie mają przygotować lampy. Rozsądne mają w swoich naczyniach dodatkową oliwę, przygotowały się na dłuższą drogę i czekanie. Głupie budzą się i odkrywają, że nie mają już nic, a ich lampy, pochodnie gasną. Mądre panny nie mogą lub nie chcą im pożyczyć oliwy. Dlaczego? • Podobnie jak naczynia oliwa jest w tej przypowieści symbolem. Naczynie – skeue– to w 2 Kor 4,7 obraz wnętrza człowieka. Oliwa, służąca w starożytności do oświetlenia podczas uczt, to w Biblii symbol radości, miłości, błogosławionego życia. Oliwa to wnętrze i tożsamość wierzącego – nie da się jej pożyczyć.

• Gdy one szły kupić, nadszedł pan młody • Panny głupie oddalają się od pana młodego. Kto jest gotowy, wchodzi na ucztę. Miłosierdzie nie jest wiecznym darowaniem. Czas jest ograniczony, trzeba zatem wziąć odpowiedzialność za własne życie. W pewnej chwili drzwi się zamkną.

• Nadchodzą w końcu i pozostałe panny, prosząc: „Panie, panie, otwórz nam!” • Ostatni akt dramatu rozgrywa się już przed drzwiami domu pana młodego. Głupie panny wracają z pustymi rękoma i nie pomaga im wołanie: Panie, panie. Odpowiedź: Nie znam was, brzmi jak wyrok • „Nie mieliśmy się okazji poznać” znaczy w języku Biblii tyle co „nie mieliśmy się szansy pokochać”.