PUNKT WYJŚCIA

---

NIEDZIELA CHRZTU PAŃSKIEGO • Niedziela Chrztu Pańskiego kończy okres Bożego Narodzenia. Od poniedziałku rozpocznie się trwający kilka tygodni okres zwykły • KOLOR SZAT: biały • KOLEKTA: Modlimy się, aby przybrane dzieci Boga, odrodzone z wody i Ducha Świętego, zawsze żyły w Jego miłości • CZYTANIA: Księga Izajasza 42, 1 –4. 6 –7 • Psalm 29, 1 –4. 9 –10 • Dzieje Apostolskie 10, 34 –38 • Ewangelia wg św. Mateusza 3, 13 –17

• CHMURA SŁÓW •

STO SŁÓW

---

Chrzest Jezusa. Obrzęd niezrozumiały, nawet w oczach Chrzciciela, bo kto jak kto, ale Jezus chrztu, czyli obmycia z grzechu na nowe życie, nie potrzebował. A jednak przyjął chrzest. Dlaczego?

W oczach ówczesnej opinii społecznej wszystko się wtedy zaczęło. Wiecie, co się działo w całej Judei, począwszy od Galilei, po chrzcie, który głosił Jan – powie kilka lat później św. Piotr (patrz: DRUGIE CZYTANIE). Chrzest rozpoczął sekwencję niezwykłych, dramatycznych, zbawiennych zdarzeń.

W momencie chrztu zabrzmiały z góry niezwykłe słowa: Ten jest mój Syn umiłowany (patrz: EWANGELIA). To małe objawienie Trójcy, bo oprócz słów Ojca zstąpił Duch Boga jako gołębica. A wszystko to niezwykle podobne do prorockich zapowiedzi zawartych w pierwszej Pieśni Sługi Jahwe (patrz: PIERWSZE CZYTANIE).

Przyszłość pokaże wagę tego wydarzenia. Jezus przyjął chrzest nie tylko w imię solidarności, ale przede wszystkim by grzech ludzi wziąć na siebie. Znaczenie chrztu pokazuje też historia. Jordan to brama do Ziemi Obiecanej. Stary Testament utknął na granicy Bożych Obietnic. Jezus, wkraczając do rzeki, chce poprowadzić nas do Ziemi Obiecanej.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Pierwsza pieśń Sługi Jahwe • Iz 42, 1–4. 6–7

Proroctwo Izajasza wypełni się w Jezusie Chrystusie. To na Nim spocznie Duch Pana, On będzie Sługą, którego Bóg podtrzymuje.

KSIĘGA: Izajasza • AUTOR: Deutero-Izajasz • CZAS POWSTANIA: okres wygnania (586 –538 r. przed Chr.) • KATEGORIA: mowa prorocka

---

PIEŚNI TAJEMNICZEGO SŁUGI • Kontynuujemy częstą od początku roku liturgicznego lekturę Księgi Izajasza. Dziś w liturgii usłyszymy fragment drugiej księgi autorstwa Deutero-Izajasza (przypomnijmy, ta część powstała podczas wygnania babilońskiego). Przed nami jedna spośród czterech Pieśni Sługi Jahwe. Czym one są? Przedstawiają tajemniczą postać sprawiedliwego, który ponosi niezasłużoną karę i przez to gładzi grzechy innych. Całość to rodzaj dramatu z punktem kulminacyjnym w momencie śmierci i uwielbienia Sługi.

ZAPOWIEDŹ CHRYSTUSA • Kim jest tajemnicza postać Sługi? Pieśń, choć napisana kilkaset lat przed Jego narodzeniem, bardzo wyraźnie rysuje postać Jezusa. Utwór szczegółowo opisuje Jego misję i naturę. Niezwykle wymowne są trzecia i czwarta pieśń Sługi Jahwe, które zawierają niektóre szczegóły dotyczące męki Jezusa. I Pieśń (Iz 42, 1 –4) opowiada o powołaniu i misji Sługi. W II Pieśni (49, 1 –6) Sługa przedstawia trudności, na jakie natrafia, i przytacza słowa Pana rozszerzającego jego misję na wszystkie narody. W III Pieśni (50, 4 –9) Sługa mówi o swojej gorliwości, cierpieniach i nadziei pokładanej w Panu. IV Pieśń (52, 13–53, 12) opisuje śmierć i wywyższenie Sługi.

ZAPOWIEDŹ CHRZTU • Dlaczego w liturgii Chrztu Pańskiego usłyszymy I Pieśń Sługi Jahwe? W Księdze Izajasza Bóg mówi o swoim Słudze, wyrażając bliskość, i podobnie mówi Ojciec o swoim Synu Jezusie podczas chrztu. Zwróćmy również uwagę na słowa o Duchu spoczywającym na Słudze, które przywodzą na myśl obraz chrztu Jezusa w Jordanie.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Duch mój na Nim spoczął
Ja, Pan, powołałem Cię słusznie

BIBLIJNY INSIDER

---

• Mój sługa (hebr. abdi) • Tytuł ten powraca w pieśniach sześć razy. Oznacza zależność i poddanie Bogu. W Biblii to tytuł honorowy, nadawany patriarchom (Rdz 26, 24), Mojżeszowi (Pwt 9, 27), Jozuemu (Lb 12, 7), Dawidowi (2 Sm 7, 5) czy prorokom (Jr 7, 25; Am 3, 7). Zaimek „mój” podkreśla ładunek uczuciowy łączący Jahwe ze sługą. Pan uformował go ze szczególną miłością, powołał od łona matki, wezwał do specjalnej misji, podtrzymuje go i znajduje w nim upodobanie.

• Wybrany (hebr. bachir) • To określenie przynależące do teologii dynastii Dawidowej (1 Sm 16, 10; Ps 78, 70; 89, 4. 20). Podkreśla królewski charakter Sługi. Niektórzy widzą w nim desygnację królewską.

• Położyłem nad nim mojego Ducha, On przyniesie narodom Prawo • Szczególne dary ducha dotyczą misji wprowadzenia prawa (hebr. miszpat) wśród narodów pogańskich. Według Mi 6, 8 to istota religii. Sługa jest ukazany na wzór nowego Mojżesza.

• Nie będzie wołał ani podnosił głosu • Pokora Sługi jest ukazana w kontraście z postawą Cyrusa (iż 41, 2 –25). To także przeciwieństwo krzykliwych fałszywych przywódców religijnych i proroków.

• Nie złamie trzciny nadłamanej, nie zagasi knotka o nikłym płomyku • Pieśń podkreśla łagodność Sługi w trosce o najsłabszych. Hieronim interpretował trzcinę (hebr. qaneh) jako symbol Izraela, zaś knotek (pisztah) jako symbol pogan. Tora, którą głosi, ma dotrzeć do najdalszych krańców ziemi symbolizowanych przez wyspy (ijim).

ZWRÓĆ UWAGĘ

---

• Sługa to tajemnicza postać, która prezentuje rys nieznany dotychczas literaturze biblijnej. Jego cierpienie przynosi zbawienie i jest ofiarą przebłagalną za grzechy Izraela i całej ludzkości. Nic dziwnego zatem, że Jezus odnosi do siebie obraz cierpiącego Sługi z Deutero- Izajasza. Jego śmierć między złoczyńcami przypomina śmierć Sługi (Łk 22, 37 – Iz 53, 12). Obaj cierpią te same obelgi i oplucie (Łk 24, 26 –27 – Iz 50, 6). Cechuje ich ta sama łagodność i pokora (Mt 12, 18 – Iz 42, 2 –4). Obaj są światłością pogan (Łk 2, 32 – Iz 49, 6). Nadzwyczajny rys uniwersalnego Zbawcy, który swym cierpieniem gładzi grzech świata, pozwala dopatrywać się w Jezusie wypełnienia proroctwa o Słudze.

• Sam tytuł „sługa” łączy tę postać z tradycjami patriarchów (Rdz 26, 24), Mojżeszem (Wj 14, 31), Jozuem (24, 29), Dawidem (2 Sm 3, 18), kapłanami, prorokami, Mesjaszem (Ez 34, 23), Zorobabelem (Ag 2, 23) oraz z narodem izraelskim (Iz 41, 8; 42, 19; 43, 10). Postać Sługi skupia wielkie tradycje duchowe Izraela: od Abrahama przez Mojżesza, Jeremiasza aż po Hioba. Identyfikowano go z Ozjaszem, Sedecjaszem, Cyrusem, Deutero-Izajaszem, Zorobabelem i Jojakinem. Tradycja żydowska widziała w nim zapowiedź Mesjasza.

LINKI

---

• Oto mój Sługa, którego podtrzymuję. Wybrany mój, w którym mam upodobanie. Sprawiłem, że Duch mój na nim spoczął (Iz 42, 1)

Mt 3, 16 –1 (Ewangelia): A oto otworzyły się nad Nim niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębica i przychodzącego nad Niego. A oto głos z nieba mówił: „Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie”.

Łk 4, 17 –21: Podano mu księgę proroka Izajasza. Rozwinąwszy księgę, znalazł miejsce, gdzie było napisane: «Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie, abym uciśnionych odsyłał wolnymi, abym obwoływał rok łaski Pana». […] «Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli».

•

PSALM

Ponad wodami głos Pański • Ps 29, 1–4. 9–10

Psalm mówi o potędze Pana, która objawia się przez żywioł wody. Ten sam głos Pana zabrzmiał ponad wodami Jordanu.

PSALM 29 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: od czasów przedkrólewskich (XII/XI w. przed Chr.) po okres powygnaniowy (po 538 r. przed Chr.)

---

PSALM BURZY • Siły natury mogą stanowić osnowę uwielbienia Pana. Tak jest w przypadku Psalmu 29. Rozpoczynające kolejne wersety słowa „głos Pana” to nic innego jak literackie oddanie burzy: grzmotów, które zagłuszają wszelkie dźwięki, i uderzeń piorunów, które są w stanie nawet łamać drzewa. Służą one jako tło dla Bożego objawienia, teofanii, której towarzyszą także trzęsienie ziemi i ogień. Psalm 29 to hymn tehillah, modlitwa bezinteresownego uwielbienia potęgi Stwórcy i Zbawcy. Jest to typowy dla okresu przed niewolą rodzaj modlitwy. Śpiewany był – jak twierdzą badacze – w czasie Święta Namiotów. Opis Boga przybywającego pośród burzy wykazuje liczne paralele z literaturą kananejską i fenicką, co czyniłoby ten psalm jednym z najstarszych w Psałterzu (ok. XII w. przed Chr.). Inni wiążą go z ceremonią królowania Jahwe, czasami monarchii, a nawet czasami po wygnaniu, kiedy dojrzały kształt osiąga teologia stworzenia.

PONAD WODAMI • Usłyszymy nieco zmodyfikowaną, ponieważ przystosowaną do śpiewu liturgicznego w kościele, wersję tłumaczenia tego psalmu. Nadal jednak odnajdziemy „grzmiące” wyrazy i metafory przywołujące obraz burzy. A słowa: Ponad wodami głos Pana łączą psalm z liturgią niedzieli Chrztu Pańskiego. To właśnie ponad wodami Jordanu odezwał się głos Ojca objawiający Syna.

•

DRUGIE CZYTANIE

Tam się wszystko zaczęło • Dz 10, 34–38

„Wiecie, co się działo w całej Judei, począwszy od Galilei, po chrzcie, który głosił Jan”. Święty Piotr w domu Korneliusza tłumaczy, jak wiele zapoczątkował chrzest Jezusa.

KSIĘGA: Dzieje Apostolskie • AUTOR: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80–85 r. • KATEGORIA: mowa • CZAS AKCJI: ok. 33 r. • MIEJSCE AKCJI: Cezarea • KTO MÓWI: Piotr • SŁUCHACZE: Korneliusz (żołnierz) i jego rodzina

---

O MŁODYM KOŚCIELE • Dzieje Apostolskie, druga księga autorstwa św. Łukasza, opisują rozwój i wzrost młodego Kościoła. Rodzi się on ze śmierci i zmartwychwstania Chrystusa oraz zesłania Ducha Świętego. Pierwszych dwanaście rozdziałów jest poświęconych historii Kościoła w Jerozolimie oraz misji Piotra. Widać w nich już, jak Dobra Nowina stopniowo przekracza granice Izraela i kieruje się ku poganom. Od rozdziału 13 uwaga Łukasza skupia się na św. Pawle.

KORNELIUSZ • Rozdział 10 Dziejów Apostolskich opisuje moment, gdy Ewangelia dociera do poganina, rzymskiego żołnierza, Korneliusza. W czasie modlitwy Korneliusz widzi Anioła Pańskiego, który każe mu sprowadzić do domu Piotra. W tej samej chwili – choć w zupełnie innym miejscu – także Piotr otrzymuje w widzeniu nakaz, by udać się do Korneliusza. Wkrótce dochodzi do spotkania: Piotr pojawia się w domu żołnierza i wygłasza katechezę o śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Początek tej katechezy słyszymy właśnie w ramach drugiego czytania.

CHRZEST, KTÓRY GŁOSIŁ JAN • Aż dwa punkty dzisiejszego czytania łączą je ze chrztem św. Jana. Pierwszy dotyczy faktu chrztu. Piotr wprost odnosi się do niego, gdy tłumaczy, jak wiele wydarzeń w Judei i Galilei miało chronologiczny początek właśnie w momencie chrztu w Jordanie. Nie mniejsze znaczenie ma kluczowe zdanie drugiego czytania: Bóg […] nie ma względu na osoby. Zauważmy, że dla Izraelitów przyzwyczajonych do bycia „uprzywilejowanymi” ze względu na bycie narodem wybranym to stwierdzenie było szokujące.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Bóg naprawdę nie ma względu na osoby
On jest Panem wszystkich

BIBLIJNY INSIDER

---

• Korneliusz, prozelita • Korneliusz, rzymski żołnierz, należy do tzw. bojących się Boga. To człowiek, który odnalazł prawdę w religii żydowskiej i przylgnął do Boga Izraela. W I w. opisuje się przypadki pogan, którzy nawracali się na judaizm lub stawali się jego sympatykami. Wynikało to, jak sugerują niektórzy, z kryzysu tradycyjnej religii, która przerodziła się w świecie grecko-rzymskim w państwowy rytuał. W judaizmie i chrześcijaństwie poganie odnajdywali Boga bliskiego, dawcę przykazań i praw, którymi można było kierować się w życiu. Podobne cechy będzie prezentowało chrześcijaństwo, które na początku pojmowane jest jako żydowska sekta.

• Korneliusz, patron wspólnoty • Korneliusz staje się członkiem młodego Kościoła w czasach, kiedy przez Palestynę przetacza się plaga głodu. W tym bogatym i wpływowym chrześcijaninie według współczesnych teorii młoda wspólnota chrześcijańska mogła znaleźć patrona, który pozwoli jej przetrwać czas kataklizmu.

• Pięćdziesiątnica pogan • Wreszcie, tak jak Żydzi przeżyli swoją Pięćdziesiątnicę w Jerozolimie (Dz 2), tak poganie przeżyją swoją Pięćdziesiątnicę w domu Korneliusza (Dz 10). W trakcie katechezy Piotra, której fragment słyszymy dzisiaj, na Korneliusza i jego domowników zstąpi Duch Święty (Dz 10,44). Poganie bez obrzezania staną się członkami Kościoła.

•

EWANGELIA

Chrzest Jezusa • Mt 3,13–17

Jan Chrzciciel chrzci Jezusa. To nie tylko wypełnienie Pieśni Sługi Jahwe. Nad Jordanem Jezus rozpoczyna misję – tę, która nie doczekała się finału w Starym Testamencie.

EWANGELISTA: św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: 70 –80 r. KATEGORIA: wydarzenie• CZAS AKCJI: ok. 25 –30 r. • MIEJSCE AKCJI: nad Jordanem • BOHATEROWIE: Jezus, Jan Chrzciciel • WERSJE: Mk 1, 9 –11 • Łk 3, 21 –22

---

CHRZEST W JORDANIE • Chrzest Jezusa zapoczątkowuje Jego publiczną działalność. W Ewangelii św. Mateusza chrzest jest przedstawiony zaraz po dwóch pierwszych rozdziałach dotyczących narodzenia i dzieciństwa Jezusa. Ewangelia, którą usłyszymy, następuje bezpośrednio po fragmencie odczytywanym w II niedzielę adwentu (patrz: Ewangelia, II niedziela adwentu) o przepowiadaniu Jana Chrzciciela, który zapowiada nadchodzącego Mesjasza, mocniejszego od niego.

PIERWSZE SŁOWA JEZUSA • Usłyszymy opis chrztu Jezusa według św. Mateusza. Mateusz ze wszystkich ewangelistów podaje najwięcej szczegółów dotyczących całej sceny. Co więcej, padną tu pierwsze słowa, które Jezus wypowiada na kartach tej Ewangelii. Zwróćmy uwagę na poprzedzający chrzest dialog z Janem Chrzcicielem: to w istocie uznanie przez niego zarówno bezgrzeszności Jezusa, jak i Jego wyższości. A jednak Jezus przyjmie chrzest od Jana. Dlaczego? Na to pytanie odpowie sekcja >> BIBLIJNY INSIDER.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

---

Godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe

Ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego nad Niego. A oto głos z nieba mówił: „Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie”

BIBLIJNY INSIDER

---

• Jordan – brama do Ziemi Obiecanej • Przekraczali ją już patriarchowie, np. Jakub. Na jej brzegu, spoglądając na Ziemię Obiecaną ze stepów Moabu, stanął sam Mojżesz. Sam do ziemi Bożych obietnic nie wszedł. Pięcioksiąg kończy się obrazem Izraela stojącego wciąż na granicy Ziemi Obiecanej. W tym samym miejscu, po ponad tysiącu lat, pojawia się Jezus. To nie przypadek. Do tego miejsca – na granicę Ziemi Obiecanej – mogło doprowadzić Izraelitów Prawo i ich wielki duchowy przewodnik, Mojżesz. Tylko Jezus może wprowadzić Izraela, wciąż stojącego na granicy, do ziemi Bożych obietnic.

• Jordan – rzeka spływająca ludzkim grzechem • W tę rzekę wchodzi także Jezus. On, który jest bez grzechu, przyjmuje z rąk Jana chrzest na oczyszczenie z grzechu. Po co to robi? Czy wchodzi w te wody, bo tak wypada zrobić, bo wszyscy tak robią, bo jak mówi sam: Muszą się wypełnić Pisma? Czy solidaryzuje się ze swoim narodem? Czy uznaje wielkość i misję Chrzciciela? Jezus niczego nie udaje, a jego gesty nie są obliczone na oglądające go tłumy. W ten sposób demonstruje solidarność z grzesznikami. Wchodząc w rzekę grzechu, nie brzydzi się ludzkim życiem. Wchodzi do Jordanu, aby wziąć na siebie ludzki grzech.

• Jordan – rzeka dzieci Bożych • Kiedy w wody Jordanu wchodzi Jezus, niebo się otwiera, a głos Ojca potwierdza: Oto mój Syn, w którym mam upodobanie. „Oto mój ukochany Syn, moje dziecko”. Ojciec wie już wtedy, że jego Syn będzie cierpiał, że weźmie na swoje ramiona krzyż, którego nie oszczędzi mu ten świat. Dlatego na samym początku Jego drogi mówi Mu: „Cokolwiek stanie się z Tobą, pamiętaj – jestem blisko. Kiedy będziesz krzyczał przerażony: «Dlaczego mnie opuściłeś?», pamiętaj – to mnie nie przerazi. Jesteś moim ukochanym dzieckiem. Będę wówczas blisko Ciebie”. Dzięki słowom Ojca i zapewnieniu o Jego miłości Jezus przetrwa próbę kuszenia, następującą bezpośrednio po chrzcie, i wytrwa na krzyżu.

• Gołębica • Zstępuje podczas chrztu na Jezusa. To symbol miłości, Ducha Świętego. To także znak Bożego miłosierdzia. W Księdze Rodzaju to ona ogłasza koniec potopu, nowy czas, w którym Bóg nie będzie już zsyłał kary mającej zatracić Jego dzieci (Rdz 8, 12). W Księdze Pieśni nad Pieśniami (1, 15; 4, 1; 5, 12) obrazem tym opisuje się oczy oblubienicy. Duch rodzi się z miłości Ojca wpatrzonego w Syna.

WERSJE

---

Relacja św. Mateusza o chrzcie Jezusa w Jordanie jest najobszerniejsza. Najkrótsza – św. Marka – sprowadza się do opisu zanurzenia w wodach Jordanu, Ducha „jak gołębica” schodzącego ku niemu oraz głosu.

• Mateusz nie pisze jednak o szczególe, o którym wspomina Łukasz: Jezus zanurzył się i się modlił.

• Mateusz, podobnie jak Marek i Łukasz, opisuje chrzest niejako oczami Jezusa (gdy Jezus wychodził z wody, ujrzał rozwierające się niebo – pisze Łukasz). Tymczasem św. Jan w swojej Ewangelii opisuje doświadczenie Jana Chrzciciela. Chrzest z perspektywy Jana Chrzciciela poznamy w Ewangelii w przyszłą niedzielę (patrz: Ewangelia II niedzieli zwykłej).

ZWRÓĆ UWAGĘ

---

• Zanurzenie. Polskie słowo „chrzest” to nie przekład greckiego baptisma. Wywodzi się od imienia Chrystusa, choć jego pochodzenie nie jest jasne. Oryginalne słowo baptisma znaczy „zanurzenie”, jest zatem ściśle związane z gestem zanurzenia w wodzie, choć – jak tłumaczy Katechizm Kościoła Katolickiego – „Zanurzenie w wodzie jest symbolem pogrzebania katechumena w śmierci Chrystusa, z której powstaje przez zmartwychwstanie z Nim jako «nowe stworzenie»” (KKK, 1214).

• Pierwszy chrzest. Chrzest – zanurzenie w wodach Jordanu, którego udzielał Jan Chrzciciel, nie było jeszcze chrztem, jakiego my dostępujemy. Pierwszym chrztem udzielanym w imię Jezusa na kartach Biblii jest chrzest w Dniu Pięćdziesiątnicy (patrz: Dz 2, 41).

• W imię Trójcy. Sakrament chrztu ustanowił Jezus Chrystus, mówiąc tuż przed swoim wniebowstąpieniem: Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem (Mt 28, 19 –20).