2017-06-3

Jutro Niedziela – VIII Wielkanocna A

Nowe stworzenie: Jezus tchnął w uczniów, jak kiedyś Bóg stwarzając człowieka

ks. Przemysław
Śliwiński

zobacz artykuly tego autora >

ks. Marcin
Kowalski

zobacz artykuly tego autora >

Choć brak go w chmurze słów, koronnym słowem dzisiejszej Liturgii i uroczystości jest stworzenie. Wydaje się, że wspomina o nim tylko psalm responsoryjny. W rzeczywistości, przysłuchując się opisowi Zesłania Ducha Świętego (I CZYTANIE), tzw. Małego Zesłania (EWANGELIA) i wykładowi św. Pawła o charyzmatach Ducha (II CZYTANIE) – jesteśmy świadkami Nowego Stworzenia.

Najdobitniej pokazuje to Ewangelia: Jezus przekazuje uczniom swoje tchnienie. W raju Bóg tchnął w człowieka, czyniąc go żywą istotą. Zmartwychwstały tchnął na uczniów, przekazując im nowe, swoje życie, wolne od śmierci i grzechu.

Duch, którego otrzymują, to nie Duch przekonującej mowy lub czynienia cudów. To Duch, który w imię Jezusa gładzi i odpuszcza ludzkie grzechy. Na tym polega dar nowego życia i nadzieja wierzących – Duch Święty usprawiedliwia grzeszników. Ruah to Duch wolności. Czyni nas wolnymi.

PUNKT WYJŚCIA

NIEDZIELA ZESŁANIA DUCHA ŚWIĘTEGO • Rok A • KOLEKTA: Modlimy się, by Bóg zesłał Ducha Świętego i dokonał w naszych sercach tego, co zdziałał w początkach głoszenia Ewangelii, • KOLOR: czerwony • CZYTANIA: Dzieje Apostolskie 2,1-11 • Psalm 104,1.24.29-31.34 • Pierwszy list do Koryntian 12, 3b-7.12-13 • Ewangelia wg św. Jana 20, 19-23

• CHMURA SŁOWA •

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst I czytania

Czytanie z Dziejów Apostolskich

(Dz 2,1-11)

Kiedy nadszedł dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wichru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też jakby języki ognia, które się rozdzielały, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić. Przebywali wtedy w Jeruzalem pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod słońcem. Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłumnie i zdumieli, bo każdy słyszał, jak tamci przemawiali w jego własnym języku. Pełni zdumienia i podziwu mówili: «Czyż ci wszyscy, którzy przemawiają, nie są Galilejczykami? Jakżeż więc każdy z nas słyszy swój własny język ojczysty? – Partowie i Medowie, i Elamici, i mieszkańcy Mezopotamii, Judei oraz Kapadocji, Pontu i Azji, Frygii oraz Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które leżą blisko Cyreny, i przybysze z Rzymu, Żydzi oraz prozelici, Kreteńczycy i Arabowie – słyszymy ich głoszących w naszych językach wielkie dzieła Boże».

Oto Słowo Boże

[01][02]

•

PIERWSZE CZYTANIE

Zesłanie Ducha Świętego • Dz 2,1-11

Usłyszymy opis zesłania Ducha Świętego oraz to, jak to wydarzenie odmieniło Apostołów. Z odwagą wychodzą na zewnątrz

KSIĘGA: Dzieje Apostolskie • AUTOR: Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r.

KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: Jerozolima • CZAS: ok. 33 r. • BOHATEROWIE: Jezus, apostołowie • WERSJE: brak

O KSIĘDZE • To już ostatni fragment Dziejów Apostolskich w ramach pierwszego czytania. Od przyszłego tygodnia, w okresie zwykłym, będzie w tym miejscu czytanie ze Starego Testamentu. Przypomnijmy, Dzieje Apostolskie opisują rozwój i wzrost młodego Kościoła, który rodzi się on ze śmierci i zmartwychwstania Chrystusa oraz zesłania Ducha Świętego • Pierwszych dwanaście rozdziałów poświęconych jest historii Kościoła w Jerozolimie oraz misji Piotra. Od rozdziału trzynastego uwaga Łukasza skupia się na św. Pawle, który staje się ewangelizatorem świata pogańskiego. .

ZWROT W DZIEJACH • W drugim rozdziale Dziejów Apostolskich Łukasz opisuje zwrot w postawie Apostołów, który dokonał się dzięki Zesłaniu Ducha Świętego. Dotąd zamknięci i przestraszeni, zaczynają oni posługiwać się obcymi językami. Następnie Piotr wygłasza swoją pierwszą katechezę o Ukrzyżowanym i Zmartwychwstałym (»Dz 2,14-36), po której nawraca się około trzech tysięcy ludzi (»Dz 2,37-41). Drugi rozdział kończy się obrazem wspólnoty pierwszych chrześcijan, żyjących razem, skupionych wokół Eucharystii i głoszących Słowo, którym Pan przymnaża wciąż nowych wyznawców. Usłyszymy zatem o momencie kluczowym dla wydarzeń opisanych w Dziejach Apostolskich, będącym ich bezpośrednią przyczyną. Zesłanie Ducha Świętego, które nastąpiło w 50 dzień po zmartwychwstaniu Jezusa, jest początkiem historii Kościoła.

TRZY SCENY • W dzisiejszym pierwszym czytaniu Łukasz opisuje zesłanie Ducha Świętego • Zwróćmy uwagę na trzy sceny, dzięki którym wyraźnie widać znaczenie wydarzenia. »w scenie wprowadzającej widzimy apostołów, o których mowa w »Dz 1, zebranych w Wieczerniku »scena druga to kulminacja, opisuje zstąpienie Ducha: nagłe załamanie spokojnej atmosfery modlitwy, szum wiatru, dodatkowy znak to języki – jakby ognia – które rozdzielają się i spoczywają na apostołach. Zaczynają mówić obcymi językami »W scenie trzeciej (akcja przenosi się na zewnątrz) widzimy owoce Zesłania. Prości ludzie wychodzą z odwagą i mówią różnymi językami, przyciągając Żydów, którzy przybyli na święta do Jerozolimy.

KLUCZOWE SŁOWA

Zesłanie Ducha Świętego: Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom

Bóg przemawia w twoim własnym języku: Jakżeż więc każdy z nas słyszy swój własny język ojczysty?

TRANSLATOR

• Kiedy nadszedł dzień Pięćdziesiątnicy… (Dz 2,1) • Łukasz używa na określenie Zesłania szczególnego słowa sympleroo • Kiedy wreszcie wypełnił się, nadszedł ten zapowiadany dzień • Tego dnia oczekiwała cała ludzkość. Ten dzień przygotowywał starannie Ojciec

• Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wichru, i napełnił cały dom, w którym przebywali (Dz 2,2) • oryginał oddaje to w słowach, które po polsku dosłownie brzmią: szum właśnie niosącego się tchnienia gwałtownego

• Ukazały się im też jakby języki ognia, które się rozdzielały, na każdym z nich spoczął jeden (Dz 2,3) • I dały się widzieć im rozdzielające się języki, jakby ognia

• Przebywali wtedy w Jerozolimie pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod słońcem. Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłumnie i zdumieli, bo każdy słyszał, jak przemawiali w jego własnym języku (Dz 2,5) • Na określenie zadziwienia Łukasz używa słowa, którym opisuje także cuda Jezusa i jego zmartwychwstanie (Łk 8,57; 24,22) • To znak, że jesteśmy świadkami nie zwykłej cudowności, lecz jednego z największych cudów chrześcijaństwa. Zstępuje Duch Święty, który łączy na powrót języki pomieszane ludzką pychą w historii wieży Babel (Rdz 11,9). Rozpoczyna się nowa era w dziejach świata.

JESZCZE O PIERWSZYM CZYTANIU

• Ogień i wiatr • Niespodziewany charakter wydarzenia, wiatr i ogień, podkreślają pozaziemski charakter tego, co działo się wówczas w Jerozolimie. Gwałtowny wicher i ogień w ST towarzyszą opisom objawiającego się Boga (patrz: Wj 19,16.19; 20,18), symbolizują także działanie jego Ducha (»Ez 37,9-14). Wypełniają one nie tylko budynek, miejsce, w którym znajdują się uczniowie, lecz przede wszystkim ich samych. Nad każdym z nich pojawiają się języki z ognia i spoczywają na nich.

• Wiatr – gr. pnoe – to inaczej tchnienie, to samo, które Bóg przekazuje w momencie stworzenia pierwszemu człowiekowi. Duch Święty daje nowe życie, to Duch Nowego Stworzenia.

• Ogień do tej pory symbolizował niedostępność Boga, przepaść między Nim a stworzeniem (»Iz 6). Bóg zabrania Mojżeszowi zbliżać się zbytnio do gorejącego krzewu (»Wj 3) • W Dziejach Apostolskich Duch w postaci ognia obiera sobie mieszkanie w nas. Nie ma dystansu między Nim a nami, doszliśmy wreszcie do upragnionej komunii

• Duch głoszących • Owoce Ducha zostają udzielone apostołom jako wspólnocie. Co więcej, służą one ich przyszłej i jedynej misji – głoszeniu Ewangelii. Słyszymy ich głoszących w naszych językach wielkie dzieła Boże – mówili zadziwieni pobożni żydzi • Duch uzdalnia uczniów Jezusa do dawania świadectwa o Nim. On obecny jest wszędzie tam, gdzie głoszona jest Ewangelia.

CZY WIESZ, ŻE…

• Dzień Pięćdziesiątnicy, Dzień Zesłania Ducha Świętego – kiedy Piotr wygłasza swą mowę – to żydowskie Święto Tygodni. Przypada ono 7 tygodni po święcie Paschy. Świętowano wówczas nadanie Prawa Izraelowi na Górze Synaj. To wtedy Mojżesz otrzymał kamienne tablice z zapisanymi przykazaniami • To także tradycyjne Święto Żniw, podczas którego ofiarowywano Panu pierwsze płody ziemi • Duch Święty to pierwszy obiecany nam owoc wiary w Zmartwychwstałego.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Psalmu

(Ps 104,1.24.29-31.34)

Refren: Niech zstąpi Duch Twój i odnowi ziemię. Albo: Alleluja.

Błogosław, duszo moja, Pana, Boże mój, Panie, Ty jesteś bardzo wielki! Jak liczne są dzieła Twoje, Panie, ziemia jest pełna Twoich stworzeń.

Kiedy odbierasz im oddech, marnieją i w proch się obracają. Stwarzasz je, napełniając swym Duchem, i odnawiasz oblicze ziemi.

Niech chwała Pana trwa na wieki, niech Pan się raduje z dzieł swoich. Niech miła Mu będzie pieśń moja, będę radował się w Panu.

[01][02]

•

PSALM

Duch Życia • Ps 104,1.24.29-31.34

“Napełniasz swoim Duchem i odnawiasz oblicze ziemi”. To na słowach tego psalmu Jan Paweł II oparł wielką modlitwę za Polskę

PSALM 104 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: czasy powygnaniowe, po 538 r. przed Chr.

HYMN NA CZEŚĆ STWÓRCY • Psalm 104 to hymn opiewający wspaniałość stworzenia, hymn (hebr. tehilla), czyli bezinteresowna modlitwa uwielbienia zanoszona przez wspólnotę w świątyni • Psalm zawiera wiele motywów, które zbliżają go do egipskich i kananejskich hymnów na cześć bogów stwarzających i podtrzymujących w istnieniu świat (Ra, Baal) • Psalmista piszący ten utwór w czasach po wygnaniu głęboko przepracowuje starożytne motywy mityczne w duchu zawartego w Księdze Rodzaju opisu stworzenia. Być może psalm recytowano w świątyni w czasie Święta Tygodni, dziękując za pierwsze plony ziemi.

PRAWDZIWE OBLICZE BOGA • Wobec Bogów pogańskich, na których Izrael napatrzył się w Babilonii, Jahwe jest jedynym Stwórcą i Ojcem stworzenia. W jego ręku śmiercionośne żywioły nie walczą ze sobą, lecz komponują się w harmonijną całość, aby stworzyć bezpieczny i szczęśliwy dom dla wszelkiej istoty żywej • Psalmistę przepełnia podziw i uwielbienie dla kosmicznego dzieła Pana, które przenika Duch jego ojcowskiej miłości.

STWORZENIE I DUCH • Usłyszymy pierwszy werset dość długiego, 35-wersowego utworu, następnie wybrane wersety ze środka i zakończenia psalmu • Z punktu widzenia tematu i uroczystości, najważniejsza jest druga strofa, w której psalmista opisuje Boże stworzenie jako kruche, wołające o Jego pomoc. Bez Bożego Ducha ginie i obraca się w proch.

KLUCZOWE SŁOWA

Inspirujące i prorocze słowa psalmisty: Stwarzasz je, napełniając swym Duchem, i odnawiasz oblicze ziemi

Psalm o wielkiej potrzebie Ducha Świętego: Gdy odbierasz im oddech, marnieją i w proch się obracają

CZY WIESZ, ŻE…

Prorocze słowa, które Jan Paweł II wypowiedział na placu Zwycięstwa w Warszawie 37 lat temu, mają swoje źródło w Psalmie 104.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst II czytania

Czytanie z I Listu św. Pawła do Koryntian

(1 Kor 12, 3b-7.12-13

Bracia: Nikt nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: «Panem jest Jezus». Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. Wszystkim zaś objawia się Duch dla wspólnego dobra. Podobnie jak jedno jest ciało, choć składa się z wielu członków, a wszystkie członki ciała, mimo iż są liczne, stanowią jedno ciało, tak też jest i z Chrystusem. Wszyscy bowiem w jednym Duchu zostaliśmy ochrzczeni, aby stanowić jedno Ciało: czy to Żydzi, czy Grecy, czy to niewolnicy, czy wolni. Wszyscy też zostaliśmy napojeni jednym Duchem.

Oto słowo Boże

[01][02]

•

DRUGIE CZYTANIE

Duch Kościoła • 1 Kor 12, 3b-7.12-13

LIST DO KORYNTIAN • NADAWCA: św. Paweł • SKĄD: Efez • DATA: ok. 54 r. • ADRESACI: Koryntianie

O KSIĘDZE • Podczas swojego pobytu w Koryncie Pawłowi udało się założyć wspólnotę chrześcijan. Młoda wspólnota, funkcjonująca w dużym mieście pogańskim, entuzjastycznie przyjęła Ewangelię, miała jednak poważne problemy z wdrożeniem jej w życie: • spory i podziały wynikające z różnic majątkowych i społecznych • konkurujący ze sobą liderzy (1 Kor 1-4; 6) • rozwiązłość seksualna i libertynizm (1 Kor 5) • sens małżeństwa i celibatu (1 Kor 7) • udział w ucztach pogańskich i ofiarach składanych bożkom, zaniedbywanie miłości braterskiej i Eucharystii (1 Kor 8-11) • poszukiwanie spektakularnych duchowych darów, a zaniedbywanie miłości (1 Kor 12-14) • odrzucenie prawdy o Zmartwychwstaniu • List św. Pawła, to odpowiedź na pismo otrzymane od Koryntian. Apostoł rozpoczyna nauką na temat Ewangelii Krzyża (1 Kor 1-4) i kończy wizją Zmartwychwstania (1 Kor 15).

KONTEKST • W dwunastym rozdziale Listu do Koryntian Paweł opisując różne dary w Kościele podkreśla, że ich dawcą jest jeden Duch (12,1-1-11). Wszystkie one służyć mają budowaniu jedności wspólnoty, która jest Ciałem Chrystusa (12,12-30). W ciele tym każdy ma swoje miejsce i swoją misję do wypełnienia. Nie każdy może być prorokiem, apostołem, nauczycielem czy cudotwórcą. Na końcu Paweł wzywa do znalezienia właściwego sobie miejsca w Ciele Chrystusa i do starania się o największy dar Miłości, o którym pisze w rozdziale trzynastym.

ZANIM USŁYSZYSZ • Usłyszymy fragmenty z 12 rozdziału listu – interwencji św. Pawła. To część jego wykładu, która dotyczy ludzi poszukujących spektakularnych duchowych darów, a zaniedbujących miłość. Paweł podaje zdrową naukę o charyzmatach, a jej uwieńczeniem jest znany nam dobrze Hymn o miłości ze znaczącymi słowami: Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak cymbał brzmiący.

KLUCZOWE SŁOWA

Pan potrzebuje wielu specjalistów: Różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan

Zespoleni: Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, [aby stanowić] jedno Ciało

[odstep]

TRANSLATOR

• Nikt nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: “Panem jest Jezus” (1 Kor 12,3) • Dokładnie: Nikt nie może powiedzieć “Panem jest Jezus”, chyba że w Duchu Świętym

• Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich (1 Kor 12,4-6) • W oryginale dosłownie: rozdzielenia: Rozdzielenia zaś darów są, lecz ten sam Duch, i rozdzielenia służb są, i ten sam Pan, i rozdzielenia dzieł są, ten zaś sam Bóg – ten działający wszystko we wszystkim

• Wszystkim zaś objawia się Duch dla wspólnego dobra (1 Kor 12,7) • Dosłownie: Każdemu zaś jest dawane uwidocznienie Ducha do pożytku

• Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowić jedno ciało: czy to Żydzi, czy Grecy, czy to niewolnicy, czy wolni. Wszyscyśmy też zostali napojeni jednym Duchem (1 Kor 12,13) • wraca znane nam już słowo dotyczące chrztu, oznaczające dosłownie zanurzenie: w jednym Duchu my wszyscy w jedno ciało zostaliśmy zanurzeni… i wszyscy jednego Ducha otrzymaliśmy do wypicia

JESZCZE O DRUGIM CZYTANIU

Korynt to potężne miasto, centrum handlu, gdzie krzyżuje się większość szlaków między Wschodem i Zachodem, miejsce, do którego przybywają ludzie ze wszystkich zakątków ówczesnego antycznego świata w poszukiwaniu sukcesu, wiedzy, sławy, nowych idei. Wspólnota chrześcijańska, którą zakłada tam Paweł, jest tak samo niespokojna, żądna wiedzy, pełna łaski, ale i problemów, jak miasto, w którym żyje. Jednym z problemów jest mnogość darów Ducha Świętego.

Który z darów jest największy? Komu należy się pierwszeństwo we wspólnocie? Dary Ducha Świętego, które służyć miały budowaniu więzi, stają się prywatną własnością i kartą przetargową o to, kto w Koryncie jest najważniejszy.

Paweł przypomina zasadniczą prawdę: Duch Święty i jego dary nie są prywatną własnością wierzącego. Mają łączyć, a nie dzielić; budować, a nie niszczyć – jako narzędzie ludzkiego egoizmu. Ich celem jest wspólne dobro, budowanie jedności Kościoła, który Paweł nazywa Ciałem Jezusa (1 Kor 12,7.12-13).

PAWEŁ O DUCHU ŚWIĘTYM

Paweł to jeden z pierwszych teologów Nowego Testamentu, który kładzie podwaliny pod naukę o Duchu Świętym. Jej zręby znajdujemy w Liście do Koryntian oraz w Liście do Rzymian. Z dzisiejszego drugiego czytania przebijają dwie zasadnicze prawdy o Trzeciej Osobie Trójcy:

• Po pierwsze, bez Ducha nie można sobie wyobrazić nowego Życia w Chrystusie. On uzdalnia chrześcijanina do wyznawania wiary (»1 Kor 12,3). On mieszka w nas i czyni z nas własność Boga (»Rz 8,9-11), prowadzi nas i przekonuje, że jesteśmy synami Bożymi (»Rz 8,14-17), modli się w nas (»Rz 8,26), współdziała we wszystkim dla naszego dobra (»Rz 8,28) i ostatecznie prowadzi do zbawienia (»Rz 8,29-30). On także inspiruje nasze dobre uczynki (»Ga 5,22-23). Chrześcijaństwo, to nie pieczołowite spełnianie dobrych uczynków, lecz cierpliwe otwieranie się na moc Ducha, który daje siłę do pełnienia dobra i przemienia nasze życie.

• Po drugie, Paweł przypomina zasadniczą prawdę: Duch Święty i jego dary nie są prywatną własnością wierzącego. Mają łączyć, a nie dzielić; budować, a nie niszczyć – jako narzędzie ludzkiego egoizmu. Ich celem jest wspólne dobro, budowanie jedności Kościoła, który Paweł nazywa Ciałem Jezusa (»1 Kor 12,7.12-13).

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Ewangelii

Słowa Ewangelii według świętego Jana

(J 20,19-23)

Słowa Ewangelii według Świętego Jana

Wieczorem w dniu zmartwychwstania, tam gdzie przebywali uczniowie, choć drzwi były zamknięte z obawy przed Żydami, przyszedł Jezus, stanął pośrodku i rzekł do nich: «Pokój wam!» A to powiedziawszy, pokazał im ręce i bok. Uradowali się zatem uczniowie, ujrzawszy Pana. A Jezus znowu rzekł do nich: «Pokój wam! Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam». Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: «Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane».

Oto słowo Pańskie

[01][02]

•

EWANGELIA

Weźmijcie Ducha! • J 20, 19-23

Mała Pięćdziesiątnica to janowa wersja Zesłania Ducha Świętego. Nastąpiła w dniu Zmartwychwstania

EWANGELISTA: św. Jan • CZAS POWSTANIA: ok. 90 r. • KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: Jerozolima • CZAS: ok. 33 r., dzień zmartwychwstania, wieczór • BOHATEROWIE: Jezus, uczniowie • Wersje: Łk 24,36-43 i Dz 2,1-4

DZIEŃ ZMARTWYCHWSTANIA • Fragment ewangelii słyszeliśmy kilka tygodni temu, w II niedzielę wielkanocną, ale w wersji dłuższej, gdyż jego kontynuacją jest opowieść o nieobecnym – niewiernym – Tomaszu. Słyszymy go ponownie, bo podczas pierwszego spotkania Jezusa z uczniami, spośród opisanych przez św. Jana, nastąpiła tzw. mała Pięćdziesiątnica – Janowa wersja Zesłania Ducha Świętego.

ZMARTWYCHWSTAŁY UKAZUJE SIĘ • W Ewangelii wg św. Jana po zmartwychwstaniu Jezus ukazuje się tylko trzy razy – pierwszą, która ujrzy Pana, jest »Maria Magdalena. Następnie Jezus ukazuje się »dziesięciu (nie ma wśród nich już Judasza) zamkniętym w Wieczerniku z obawy przed Żydami i obdarza ich swoim Duchem. Wreszcie, nad Jeziorem Genezaret Zmartwychwstały spotyka »Piotra, Natanaela oraz synów Zebedeusza wraz z innymi uczniami.

MAŁA PIĘĆDZIESIĄTNICA • W odróżnieniu od opisu Zesłania Ducha Świętego wg Łukasza (»I czytanie), Duch Święty przychodzi tu nie po czterdziestu dniach, ale już w dzień zmartwychwstania Pana • W niczym nie kłóci się to z historyczną wizją Łukasza. Jan podkreśla prawdę, że Duch Święty przychodzi razem ze Zmartwychwstałym i wiarą w Niego • Pokój wam, pierwsze słowa wypowiedziane przez Pana do uczniów, oznaczają właśnie tę graniczącą z pewnością wiarę, że On żyje.

KLUCZOWE SŁOWA

Zesłanie wg św. Jana: Weźmijcie Ducha Świętego

To nie księża wymyślili spowiedź: Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane

JESZCZE O EWANGELII

PODSTAWY SPOWIEDZI • W słowach Jezusa: Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane znajdują się teologiczne podstawy sakramentu pokuty i pojednania. To m.in. ten cytat stoi u podstaw rozgrzeszenia, udzielanego przez kapłana.

CUD ROZGRZESZENIA • Według słów Jezusa sakrament pokuty i pojednania dokonuje podwójnego cudu:

• Pierwszym jest nowe stworzenie. Odpuszczenie grzechów to nie pusty ryt lub zwykły gest. Dzięki słowom rozgrzeszenia wypowiadanym przez kapłana Duch Chrystusa stwarza nas na nowo, stwarza nas do nowego życia. Grzechu nie da się pogodzić z życiem Zmartwychwstałego. Pan przez usunięcie grzechu czyni nas nowym stworzeniem. Podkreśla to czynność Jezusa – “tchnął” na nich – która jest aluzją do stworzenia pierwszych ludzi w ogrodzie Eden.

• Drugim cudem sakramentu pokuty i pojednania jest wolność, jaką daje nam Duch Chrystusa. Opisując efekt odpuszczenia grzechów, Pan mówi: którym odpuścicie grzechy, będą im odpuszczone. Którym zatrzymacie, będą zatrzymane. Zatrzymanie grzechów wyraża się słowem krateo, oznaczającym pozostawanie w więzieniu. Każdy kto nie poddaje się działaniu Ducha Jezusa, pozostaje w klatce, więzieniu własnego grzechu.

LINKI

• Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: Weźmijcie Ducha Świętego (J 19,22)

Rdz 2,7: Wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą.

1/6

Zesłanie Ducha Świętego, Wit Stwosz, Skrzydło ołtarza w Kościele Mariackim w Krakowie, XV w.

2/6

Zesłanie Ducha Świętego, Tycjan, Santa Maria della Salute, Wenecja, 1545 r.

3/6

Zesłanie Ducha Świętego, Giotto, Kapilica Scrovegnich, Padwa, ok. 1305 r.

4/6

Zesłanie Ducha Świętego, István Dorffmaister, 1782 r.

5/6

Zesłanie Ducha Świętego, Jean Restout, olej na płótnie, Luwr, Paryż, 1732 r.

6/6

witraż nad ołtarzem św. Piotra w prezbiterium Bazyliki Św. Piotra w Rzymie

poprzednie

następne

Jeśli podobają Ci się nasze artykuły, możesz nas wesprzeć:

ks. Przemysław Śliwiński

Kapłan Archidiecezji Warszawskiej. Pochodzi z Lubawy. Ukończył studia specjalistyczne na Wydziale Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Santa Croce w Rzymie. Jesienią 2013 roku, objął stanowisko rzecznika prasowego Archidiecezji Warszawskiej oraz dyrektora Archidiecezjalnego Centrum Informacji. Wykłada edukację medialną w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Na Stacji7.pl jest autorem wielu artykułów oraz popularnego cyklu Jutro Niedziela.

Zobacz inne artykuły tego autora >

ks. Marcin Kowalski

Doktor nauk biblijnych, wykładowca KUL oraz WSD w Kielcach. Sekretarz czasopism biblijnych The Biblical Annals oraz Verbum Vitae. Uczestnik programów radiowych i telewizyjnych popularyzujących Biblię: W Namiocie Słowa, Szukając Słowa Bożego, Telewizyjny Uniwersytet Biblijny (Radio Maryja i Telewizja Trwam). Moderator Dzieła Biblijnego Diecezji Kieleckiej.

Zobacz inne artykuły tego autora >

Komentarze

ks. Przemysław
Śliwiński

zobacz artykuly tego autora >

ks. Marcin
Kowalski

zobacz artykuly tego autora >

2017-05-27

Jutro Niedziela – VII Wielkanocna A

Uczniowie patrzą w niebo. Jezus każe im mocno stąpać po ziemi

ks. Przemysław
Śliwiński

zobacz artykuly tego autora >

ks. Marcin
Kowalski

zobacz artykuly tego autora >

Wniebowstąpienie Pańskie to czas przełomu. Tym wydarzeniem kończy św. Łukasz swoją Ewangelię, by jego opisem rozpocząć później Dzieje Apostolskie. Jezus przestaje dawać się widzieć Apostołom, to teraz Apostołowie mają dać się widzieć światu.

Wniebowstąpienie to droga – i jej kierunek. Uczniowie patrzyli w niebo zdając sobie pewnie sprawę, że niebo – to również i ich cel.

Ale myli się ten, kto myśli, że chodzi o bujanie w niebiańskich obłokach. Wniebowstąpienie jest celem w tym sensie, że mamy, owszem, patrzeć w niebo, twardo jednak stąpając po ziemi.

PUNKT WYJŚCIA

SIÓDMA NIEDZIELA WIELKANOCNA • Wniebowstąpienie Pańskie • rok A • KOLEKTA: Modlimy się, by Bóg utwierdził naszą nadzieję, że połączymy się z Nim w chwale • KOLOR: biały • CZYTANIA: Dzieje Apostolskie 1,1-11 • Psalm 47,2-3.6-9 • List do Efezjan 1,17-23 • Ewangelia wg św. Mateusza 28,16-20

CHMURA SŁÓW

Najczęściej pada słowo WSZYSTKO (8), również w formie “wszystkie”, “wszystkim”. Łukasz pisze o wszystkim, co uczynił Jezus. Psalmista zachęca wszystkie narody do klaskania na cześć Pana. Św. Paweł przypomina, że Bóg wszystko poddał pod stopy Chrystusa ‒ który napełnia wszystko wszelkimi sposobami ‒ ustanawiając go nade wszystko Głową Kościoła. Jezus daje apostołom nakaz nauczania wszystkich narodów ‒ uczenia zachowywania wszystkiego, co przykazał. Sam zaś zostanie z nami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata. W Liturgii Słowa znów przedstawia się cała Trójca Święta: BÓG (7), JEZUS (5), DUCH (5). A uroczystość wniebowzięcia sugerują nam dwa słowa: NIEBO (6) oraz ZIEMIA (4). Nie odrywamy się od ziemi, ale żyjemy tu dla nieba. Jeszcze jedno ważne słowo ‒ ŚPIEWAJCIE ‒ to wskazówka, że nasze życie to najpiękniejsza z pieśni, która płynie do Pana.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst I czytania

Czytanie z Dziejów Apostolskich

(Dz 1,1-11)

Pierwszą Księgę napisałem, Teofilu, o wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał od początku aż do dnia, w którym dał polecenia apostołom, których sobie wybrał przez Ducha Świętego, a potem został wzięty do nieba. Im też po swojej męce dał wiele dowodów, że żyje: ukazywał się im przez czterdzieści dni i mówił o królestwie Bożym. A podczas wspólnego posiłku przykazał im nie odchodzić z Jerozolimy, ale oczekiwać obietnicy Ojca: «Słyszeliście o niej ode Mnie – mówił – Jan chrzcił wodą, ale wy wkrótce zostaniecie ochrzczeni Duchem Świętym». Zapytywali Go zebrani: «Panie, czy w tym czasie przywrócisz królestwo Izraela?» Odpowiedział im: «Nie wasza to rzecz znać czasy i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą, ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jeruzalem i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi». Po tych słowach uniósł się w ich obecności w górę i obłok zabrał Go im sprzed oczu. Kiedy jeszcze wpatrywali się w Niego, jak wstępował do nieba, przystąpili do nich dwaj mężowie w białych szatach. I rzekli: «Mężowie z Galilei, dlaczego stoicie i wpatrujecie się w niebo? Ten Jezus, wzięty od was do nieba, przyjdzie tak samo, jak widzieliście Go wstępującego do nieba».

Oto Słowo Boże

[01][02]

•

PIERWSZE CZYTANIE

Wniebowstąpienie • Dz 1,1-11

Tylko Łukasz opisał Wniebowstąpienie. I to dwa razy, w obu napisanych przez siebie księgach

KSIĘGA: Dzieje Apostolskie • AUTOR: Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r.
KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: Jerozolima • CZAS: ok. 33 r. • BOHATEROWIE: Jezus, apostołowie, aniołowie • WERSJE: Łk 24,50-53

REPORTER WNIEBOWSTĄPIENIA • Jedynym autorem biblijnym, który pozostawił opis Wniebowstąpienia, jest święty Łukasz. Co ciekawe, to opowiadanie zawarł w obu swoich dziełach: na zakończenie swej Ewangelii oraz na samym początku Dziejów Apostolskich • O Łukaszu wiemy stosunkowo dużo: był towarzyszem św. Pawła i spisał głoszoną przez niego Dobrą Nowinę. Pochodził z Antiochii Syryjskiej, z wykształcenia był lekarzem (>>Dz 4,14).

POCZĄTEK DZIEJÓW APOSTOLSKICH • Usłyszymy sam początek Dziejów Apostolskich, ich pierwsze jedenaście wersetów. To tu właśnie Łukasz zawarł swój drugi opis Wniebowstąpienia • Wniebowstąpienie to punkt wyjścia dla opisywanych przez Łukasza początków Kościoła: po powrocie z Góry Oliwnej, skąd Pan wstąpił do nieba, apostołowie i uczniowie Jezusa zbierają się razem w Wieczerniku. Tam, w obecności 120 osób, Piotr przypomina tragiczną historię Judasza, po czym apostołowie dokonują wyboru jego następcy. Będzie nim Maciej. W kolejnym rozdziale Łukasz opisuje już zstąpienie Ducha Świętego.

WNIEBOWSTĄPIENIE • Co usłyszmy? Łukasz streszcza pierwszą księgę, Ewangelię, opowiadającą o wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał od początku aż do dnia, w którym dał polecenia Apostołom… a potem został wzięty do nieba • W Dziejach Apostolskich Łukasz wraca do tego wydarzenia, dodając kilka znaczących szczegółów • Początek Dziejów Apostolskich to jeden z niewielu momentów, w którym autor używa pierwszej osoby. Zwraca się do Teofila, tego samego, którego wymienia na początku swojej Ewangelii.

KLUCZOWE SŁOWA

Obietnica Ojca: Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami

O powtórnym przyjściu: Jezus, wzięty od was do nieba, przyjdzie tak samo, jak widzieliście Go wstępującego.

TRANSLATOR

• Im też po swojej męce dał wiele dowodów, że żyje (Dz 1,3) • Greckie słowo tekmerion (dowód) oznacza coś, co ostatecznie przekonuje wątpiącego.

To pierwszy fakt, który podaje Łukasz: długa ‒ bo trwająca czterdzieści dni ‒ katecheza Jezusa, podczas której dał swoim uczniom pewne dowody tego, że żyje, całkowicie ich przekonała. Teraz uczniowie są już pewni ‒ On żyje i jest prawdziwym Bogiem.

• A podczas wspólnego posiłku kazał im nie odchodzić z Jerozolimy… (Dz 1,4) • Oryginał zaskakujący: Jedząc wspólnie sól, nakazał im nie oddalać się od Jerozolimy.

Dlaczego posiłek spożywany przez Jezusa wspólnie z uczniami, podczas którego zapowiada Zesłanie Ducha Świętego ‒ oznacza dosłownie wspólne spożywanie soli? To aluzja do przymierza soli znanego ze Starego Testamentu i kultury antycznej. Dwie strony przez spożycie odrobiny soli deklarowały wierność i wspólną drogę. Jezus potwierdza swoje przymierze z uczniami i cementuje je darem Ducha.

JESZCZE O PIERWSZYM CZYTANIU

• “Panie, czy w tym czasie przywrócisz królestwo Izraela?” (Dz 1, ) • Ze strony uczniów pada pytanie o koniec czasów i przywrócenie królestwa Izraela • Mistrz nie udziela odpowiedzi, a nawet ostrym tonem sugeruje, że uczniowie nie powinni sobie tym zaprzątać głów: Nie wasza to rzecz…

• W Kościele pierwszych wieków na początku bardzo żywo oczekiwano szybkiego powtórnego przyjścia Pana. Sam Jezus nigdy tego wprost nie sugerował • Od uporczywego wpatrywania się w niebo przechodzimy więc do życia mocno osadzonego na ziemi, ale w perspektywie nieba.

• Tego dotyczy trzeci szczegół Łukasza, obecność dwóch aniołów, mężów w białych szatach, którzy zapewniają, że Jezus powróci, ale równocześnie odrywają uczniów od wypatrywania go między obłokami (czemu tu stoicie i wpatrujecie się w niebo?). Nie ma na to czasu. Nadszedł czas Kościoła, czas Ducha, czas działania i misji.

WERSJE

• Samo Wniebowstąpienie opisuje tylko św. Łukasz, ale dwa razy: na zakończenie swej Ewangelii oraz na początku Dziejów Apostolskich: EWANGELIA: • Wyprowadził ich zaś aż ku Betanii i podniósłszy ręce pobłogosławił ich. A podczas błogosławienia ich rozstał się z nimi i wzniósł się do nieba • DZIEJE APOSTOLSKIE: Uniósł się i chmura podjęła go sprzed oczu • Ani Mateusz, ani Marek, ani Jan nie zamieszczają podobnego opisu.

ZWRÓĆ UWAGĘ

• Łukasz rozpoczyna opowiadanie, używając pierwszej osoby liczby pojedynczej. Zrobi to jeszcze kilkakrotnie w Dziejach Apostolskich: dzięki temu wiemy, że sam jest uczestnikiem niektórych opisywanych przez siebie wydarzeń.

• Poznajemy adresata księgi. Jest nim Teofil • To prawdopodobnie bogaty chrześcijanin, patron lub członek kościoła antiocheńskiego, przedstawiciel wyższej warstwy, któremu Łukasz dedykuje swoje dzieło. Teofil wierzy już w Jezusa, a Łukaszowa Ewangelia ma dać silne podstawy jego wierze. Jego imię znaczy po grecku ‘miłujący Boga’. Ze względu na tę etymologię niektórzy dopatrywali się w nim postaci fikcyjnej, typu człowieka wierzącego, któremu Łukasz dedykuje swoje dzieło. Sam zwyczaj dedykowania utworu literackiego znamienitej osobie (powszechnie praktykowany w starożytności) wskazuje jednak, że był on postacią historyczną.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Psalmu

(Ps 47,2-3.6-9)

Refren: Pan wśród radości wstępuje do nieba. Albo: Alleluja.

Wszystkie narody, klaskajcie w dłonie, radosnym głosem wykrzykujcie Bogu, bo Pan Najwyższy i straszliwy, jest wielkim Królem nad całą ziemią.

Bóg wstępuje wśród radosnych okrzyków, Pan wstępuje przy dźwięku trąby. Śpiewajcie psalmy Bogu, śpiewajcie, śpiewajcie Królowi naszemu, śpiewajcie.

Gdyż Bóg jest Królem całej ziemi, hymn zaśpiewajcie! Bóg króluje nad narodami, Bóg zasiada na swym świętym tronie.

[01][02]

•

PSALM

Bóg wstępuje • Ps 47,2-3.6-9

PSALM 47 • AUTOR: anonimowy lewita • CZAS POWSTANIA: czasy monarchii, przed 586 r. przed Chr.

BÓG JEST KRÓLEM • Spośród 150 psalmów w dziesięciu powtarza się okrzyk Bóg jest królem. Pierwszy z nich to Psalm 47. Jego powstanie wiąże się ściśle z kultem i świątynią jerozolimską. Niektórzy uczeni twierdzili, że jest to modlitwa błogosławieństwa króla wyruszającego na wyprawę wojenną. Według innych mamy przed oczyma utwór, który wykonywano w świątyni w Święto Nowego Roku, celebrując panowanie Jahwe nad Izraelem i stworzonym światem. Dla innych jeszcze psalm ten upamiętniał powrót Jahwe na Syjon po wygnaniu babilońskim. W liturgii żydowskiej jest on dziś wykonywany w Rosz-ha-Szanah (Nowy Rok).

POWSZECHNA LITURGIA • Dlaczego to właśnie Psalm 47 usłyszymy podczas uroczystości Wniebowstąpienia? Może z powodu tych słów: Bóg wstępuje wśród radosnych okrzyków, Pan wstępuje wśród dźwięków trąby • W psalmie obecna jest również powszechna liturgia, w której cała ludzkość wielbi zwycięskiego Boga wstępującego na Syjon. Zwróćmy na to uwagę, bo wyrażające wiarę Izraela słowa i obrazy wypełniły się wtedy, gdy Jezus wstępował do Ojca

BOŻE PANOWANIE • Zwróćmy uwagę na obraz Bożego panowania nad całą ziemią i wezwanie skierowane do wszystkich narodów: klaskajcie w dłonie, radosnym głosem wykrzykujcie Bogu.

KLUCZOWE SŁOWA

Starożytne słowa, które wypełniły się podczas Wniebowstąpienia: Bóg wstępuje wśród radosnych okrzyków, Pan wstępuje wśród dźwięków trąby

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst II czytania

Czytanie z Listu św. Pawła Apostoła do Efezjan

(Ef 1,17-23) Bracia: Bóg Pana naszego, Jezusa Chrystusa, Ojciec chwały, niech da wam ducha mądrości i objawienia w głębszym poznawaniu Jego samego. Niech da wam światłe oczy serca, byście wiedzieli, czym jest nadzieja, do której On wzywa, czym bogactwo chwały Jego dziedzictwa wśród świętych i czym przeogromna Jego moc względem nas wierzących – na podstawie działania Jego potęgi i siły. Wykazał On je, gdy wskrzesił Go z martwych i posadził po swojej prawicy na wyżynach niebieskich, ponad wszelką Zwierzchnością i Władzą, i Mocą, i Panowaniem, i ponad wszelkim innym imieniem, wzywanym nie tylko w tym wieku, ale i w przyszłym. I wszystko poddał pod Jego stopy, a Jego samego ustanowił nade wszystko Głową dla Kościoła, który jest Jego Ciałem, Pełnią Tego, który napełnia wszystko wszelkimi sposobami.

Oto Słowo Boże

[01][02]

•

DRUGIE CZYTANIE

O ducha mądrości • Ef 1,17-23

KSIĘGA: List do Efezjan · NADAWCA: św. Paweł (lub jego uczeń) · SKĄD: Rzym (albo Cezarea lub inne, nieznane miejsce) · DATA: przed 61-63 (lub ok. 100) · ADRESACI: mieszkańcy Efezu i nie tylko

Są dwie hipotezy co do autorstwa oraz czasu i miejsca napisania listu. Według pierwszej, tradycyjnej, List do Efezjan uznawany jest za jeden z czterech listów więziennych św. Pawła. Według drugiej pochodzi z jego szkoły i może być dziełem ucznia zainspirowanego myślą Apostoła. List do Efezjan adresowany był prawdopodobnie nie tylko do mieszkańców Efezu, o czym świadczy brak adresatów w niektórych rękopisach. W tym liście teologia św. Pawła osiąga szczyt rozwoju. Paweł ukazuje Kościół uniwersalny i kosmiczny, w którym znajduje swoje miejsce Izrael i wszystkie narody. List dzieli się na dwie części: pierwsze trzy rozdziały prezentują teologię: misterium Chrystusa w Kościele. Ostatnie trzy rozdziały to wnioski praktyczne.

Usłyszymy fragment z pierwszej części, siedem wersetów z pierwszego rozdziału. To modlitwa św. Pawła za adresatów jego listu: prosi, by Bóg dał • ducha mądrości i objawienia w głębszym poznawaniu Jego samego oraz • światłe oczy serca.

JESZCZE O DRUGIM CZYTANIU

Druga część modlitwy (wersety 20-23) według niektórych jest częścią starożytnego hymnu, pieśni liturgicznej, czy też wyznaniem wiary pierwszego Kościoła, które Paweł lub jego uczeń wkomponowuje w list. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby uznać ją za integralną część listu, kerygmatyczne rozwinięcie prawdy o nadziei przyszłego życia, które oczekuje nas wszystkich. Chwała tego życia objawia się najpełniej w Jezusie wskrzeszonym z martwych i zasiadającym po prawicy Ojca. Wywyższenie Jezusa to zapowiedź naszego wywyższenia, jeśli trwać będziemy w Kościele, którego Chrystus jest Głową. Głowa dla starożytnych była organem, który dawał siłę i żywotność całemu ciału. Chrystus Głowa Kościoła to nie jego zarządca i władca, ale źródło siły duchowej i życia wszystkich jego członków. Trwając złączeni w Nim w Kościele, uczestniczymy w pełni Bożych darów i życia, już dziś na ziemi smakujemy radości Królestwa.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Ewangelii

Słowa Ewangelii według św. Mateusza

(Mt 28,16-20) Jedenastu uczniów udało się do Galilei, na górę, tam, gdzie Jezus im polecił. A gdy Go ujrzeli, oddali Mu pokłon. Niektórzy jednak wątpili. Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił tymi słowami: «Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata».

Oto Słowo Pańskie

[01][02]

•

EWANGELIA

Zakończenie Ewangelii Mateusza • Mt 28,16-20

EWANGELISTA: św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r.

KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: Galilea, góra • CZAS: ok. 33 r. • BOHATEROWIE: Jezus, apostołowie • Wersje: brak

Wbrew pozorom czytany fragment z Ewangelii św. Mateusza nie opisuje Wniebowstąpienia (patrz: I czytanie). Mateusz w ogóle nie opisuje, w jaki sposób Jezus odchodzi. Zresztą, Wniebowstąpienie miało miejsce na Górze Oliwnej, tymczasem wydarzenia tu opisywane dzieją się w Galilei.

Usłyszymy zakończenie Ewangelii św. Mateusza, ostatnie spotkanie Jezusa z apostołami. Jezus kieruje do nich ostatnie słowa. Co się stało potem, nie wiemy. Ewangelia kończy się słowami Jezusa: A oto ja jestem z wami przez wszystkie dni aż do skończenia świata.

TRANSLATOR

• A gdy Go ujrzeli, oddali Mu pokłon. Niektórzy jednak wątpili (Mt 28,17) • To w rzeczywistości jedno zdanie, pokazujące różne reakcje uczniów na widok Jezusa: I zobaczywszy go, pokłonili się, jacyś zaś zwątpili

• Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody (Mt 28,19) • Dosłownie: czyńcie uczniami wszystkie narody

ZWRÓĆ UWAGĘ

• Duch dany jest pod określonymi warunkami. Uczniowie mają • nauczać wszystkie narody oraz • pomagać im zachowywać wszystko, co powiedział Jezus. Innymi Słowy, Duch wypełnia uczniów, którzy trwają przy Słowie Jezusa, przepowiadają je i uczą nim żyć.

• Ja jestem z wami także odnosi się do uczniów głoszących Słowo. Jezus jest z tymi, którzy niosą dalej Jego Słowo i żyją Nim. Będąc blisko Słowa Jezusa, doświadczamy Jego bliskości, czyli nieba.