PUNKT WYJŚCIA

UROCZYSTOŚĆ NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY • ŚWIĘTO NIENAKAZANE • KOLOR SZAT: biały • KOLEKTA: Modlimy się, aby Bóg za przyczyną Maryi dał nam dojść do Niego bez grzechu • CZYTANIA: Księga Rodzaju 3,9–15• Psalm 98,1–4 • List do Efezjan 1,3–14 • Ewangelia wg św. Łukasza 1,26–38

STO SŁÓW

Niepokalane Poczęcie Maryi, czyli tajemnica, która dokonała się w łonie jej matki Anny, w chwili poczęcia córki, nie zostało wprost opisane w Piśmie Świętym. Ale jeśli potraktować Biblię jak powieść detektywistyczną, gdzie autor sprytnie ukrywa w treści kolejne elementy rozwiązania zagadki, uważny czytelnik odnalazłby kryjące się w niej rozwiązanie, tajemnicę, po tropach ukrytych w różnych księgach przez natchnionych autorów. Dzisiejsza Liturgia Słowa jest do tego znakomitą podpowiedzią.

Gdy człowiek – najważniejsze ze stworzeń – zgrzeszył, odrzucił Boga, skazując się na zgubę, Ten momentalnie wdrożył i zapowiedział plan naprawczy (PIERWSZE CZYTANIE), kreśląc w Protoewangelii postać tajemniczej Niewiasty. Projekt odkupienia długo utrzymywany był w tajemnicy. Odsłoniło go w części dopiero Zwiastowanie, gdy Maryja usłyszała, że jest łaski pełna (EWANGELIA).

To, co w przypadku wszystkich innych nastąpi w niebie, w chwili triumfu, gdy będziemy święci i nieskalani (DRUGIE CZYTANIE), w jej przypadku stało się u początku jej życia. Plan odkupienia wymagał bowiem, by wcielone Słowo, Boga-człowieka, sprowadziła na świat Maryja niepokalana, bez grzechu.

---

---

Czytanie z Księgi Rodzaju

Gdy Adam spożył z drzewa, Pan Bóg zawołał na niego i zapytał go: «Gdzie jesteś?»

On odpowiedział: «Usłyszałem Twój głos w ogrodzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi, i ukryłem się».

Rzekł Bóg: «Któż ci powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem jeść?»

Mężczyzna odpowiedział: «Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa i zjadłem».

Wtedy Pan Bóg rzekł do niewiasty: «Dlaczego to uczyniłaś?»

Niewiasta odpowiedziała: «Wąż mnie zwiódł i zjadłam».

Wtedy Pan Bóg rzekł do węża: «Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród wszystkich zwierząt domowych i dzikich; na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia. Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę».

Mężczyzna dał swej żonie imię Ewa, bo ona stała się matką wszystkich żyjących.

Oto słowo Boże.

---

•

PIERWSZE CZYTANIE

Protoewangelia • Rdz 3,9–15

Jeszcze nie ujawniła się skala nieszczęścia, a Bóg już ma plan i zapowiada zwycięstwo: „Jej potomstwo ugodzi cię w głowę”.

KSIĘGA RODZAJU • AUTOR: anonimowy kapłan • CZAS POWSTANIA: wygnanie w Babilonii (587–538 r. przed Chr.) i czas po powrocie • KATEGORIA: wydarzenie • BOHATEROWIE: Bóg, Adam, Ewa • MIEJSCE: Eden

---

TAK BYŁO NA POCZĄTKU • Księga Rodzaju to pierwsza z ksiąg biblijnych. Dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich to • historia początków (protohistoria), obejmująca stworzenie świata i dzieje pierwszych ludzi aż do przymierza z Noem (👁 Rdz 1–11). W drugiej części (👁 Rdz 12–50) zapisano • koleje losów Abrahama, Izaaka i Jakuba (historia „Bożej rodziny”). Część tę kończy opis śmierci Józefa w Egipcie • Księga Rodzaju to cała biblioteka ksiąg i starożytnych tradycji, które w całość połączyła i zredagowała szkoła kapłańska tworząca podczas wygnania w Babilonii. Księga, przedstawiając Jahwe jako Boga Stwórcę, podejmuje polemikę z mitami i rozbudowanym panteonem babilońskim. Odpowiada na pytanie o tożsamość Izraela wywodzącego swoje korzenie z historii patriarchów oraz chroni ich przed utratą tożsamości i rozpłynięciem się w morzu zwycięskiej, obcej kultury.

STWORZENIE CZŁOWIEKA • Rozdział 3, którego fragment usłyszymy, stanowi organiczną całość z opisem stworzenia człowieka (👁 Rdz 2). Przypomnijmy: po umieszczeniu w ogrodzie i określeniu misji i praw rządzących w ogrodzie Eden, człowiek zostaje poddany dramatycznej próbie. Wąż, przeciwnik Boga, doprowadza Adama i Ewę do zlekceważenia Bożego nakazu i ostrzeżenia (👁 Rdz 3,1–7) • Pierwsi rodzice popełniają pierwszy grzech, który skutkuje zerwaniem relacji między nimi i Bogiem.

PROTOEWANGELIA • Usłyszymy dialog Boga z pierwszymi ludźmi po grzechu pierworodnym, w którym znajduje się pierwsza w Biblii zapowiedź Mesjasza – tzw. Protoewangelia. Zwróćmy uwagę, że rozmowa zabrzmi jak przesłuchanie, które Bóg prowadzi w celu wydobycia z winnych prawdy o tym, co się wydarzyło. W rzeczywistości Bóg, doskonale wiedzący, że pierwsi rodzice nie zdali egzaminu z wolności, daje lekarstwo na ich grzech i wyjście z dramatycznej sytuacji • Zauważmy, że w Protoewangelii zapowiedziana jest także Maryja i jej rola w tajemnicy Odkupienia.

---

Refren: Śpiewajcie Panu, bo uczynił cuda.

Śpiewajcie Panu pieśń nową, * 

albowiem uczynił cuda. 

Zwycięstwo Mu zgotowała Jego prawica * 

i święte ramię Jego.

Pan okazał swoje zbawienie, * 

na oczach pogan objawił swą sprawiedliwość.

Wspomniał na dobroć i na wierność swoją * 

dla domu Izraela.

Ujrzały wszystkie krańce ziemi * 

zbawienie Boga naszego.

Wołaj z radości na cześć Pana, cała ziemio, * 

cieszcie się, weselcie i grajcie.

---

•

PSALM

Ujrzycie zbawienie • Ps 98, 1-6

„Pan okazał swoje zbawienie”. Tak jak Izrael jest wezwany do wysławiania Boga, tak my jesteśmy wezwani do uwielbiania Go za dzieło Odkupienia.

PSALM 98 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: czasy powygnaniowe, po 538 r. przed Chr.

---

ZBAWIENIE BOGA NASZEGO • Psalm 98 zaliczany jest do gatunku tehillah. To modlitwa bezinteresownego uwielbienia. Utwory te sławią działanie Boga w świecie stworzonym oraz w historii Izraela. Psalm prawdopodobnie wykonywany był podczas celebracji w Świątyni Jerozolimskiej, gdzie wspólnota uwielbiała Zbawcę, Boga Przymierza, który po wygnaniu znów zgromadził swoje dzieci na Syjonie • Psalm nosi wiele cech wspólnych z teologią Deutero-Izajasza: psalmista uwielbia Boga sprowadzającego swój naród po okresie wygnania do ziemi obiecanej.

STROFY • W pierwszej strofie psalmista wzywa swoich rodaków, aby zaintonowali nową pieśń na cześć Boga, który czyni cuda. Język cudów oraz wzmianka o wyciągniętej prawicy i ramieniu Boga nawiązują do wydarzenia wyjścia z Egiptu. Przed oczyma wierzących dokonują się rzeczy przewyższające wielkością cuda z zamierzchłej przeszłości Izraela • W strofie drugiej słyszymy, że Pan na oczach pogan objawił
swoje zbawienie i sprawiedliwość. To nawiązanie do cudu wyjścia z niewoli babilońskiej, który dokonuje się na oczach narodów pogańskich i w którym Bóg okazuje swoją wierność Przymierzu zawartemu z Izraelem • Wreszcie w strofach trzeciej i czwartej cała ziemia, będąca świadkiem Bożych dzieł, wezwana jest do uwielbienia Boga poprzez grę na różnych instrumentach.

ŚPIEWAJMY • Usłyszymy pierwszą część psalmu. Tak jak Izrael wezwany był do radowania się z dzieł potęgi Boga (Śpiewajcie Panu pieśń nową), tak i my jesteśmy wezwani do uwielbienia Boga, który posyła zapowiedzianego w pierwszym czytaniu potomka Maryi – Mesjasza. W jej Niepokalanym Poczęciu oglądamy już jego przyjście.

---

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Efezjan

Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego, Jezusa Chrystusa; On napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym na wyżynach niebieskich – w Chrystusie. W Nim bowiem wybrał nas przed założeniem świata, abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem. Z miłości przeznaczył nas dla siebie jako przybranych synów poprzez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli, ku chwale majestatu swej łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym.

W Nim dostąpiliśmy udziału my również, z góry przeznaczeni zamiarem Tego, który dokonuje wszystkiego zgodnie z zamysłem swej woli, byśmy istnieli ku chwale Jego majestatu – my, którzy już przedtem nadzieję złożyliśmy w Chrystusie.

Oto słowo Boże.

---

•

DRUGIE CZYTANIE

Święta i nieskalana • Ef 1,3–6.11–12

Bóg wybiera każdego przed założeniem świata, abyśmy byli „święci” i „nieskalani”. To tajemnica odkupienia. W Maryi dokonało się ono przed jej narodzeniem – poprzez Niepokalane Poczęcie.

LIST DO EFEZJAN • NADAWCA: św. Paweł (lub uczeń z jego szkoły) • ADRESACI: chrześcijanie w Efezie oraz inne wspólnoty w Azji Mniejszej • CZAS POWSTANIA: 52/53, 58–59, 60–64 r. lub po śmierci Pawła, początek II w. • MIEJSCE POWSTANIA: Efez, Cezarea, Rzym (bądź inne nieznane miejsce)

---

LIST WIĘZIENNY • List Efezjan to dość krótki, składający się z sześciu rozdziałów list. Tradycja uznaje go za jeden z czterech listów więziennych św. Pawła – pisanych z więzienia w Rzymie • Wielu badaczy uważa, że list został skomponowany przez ucznia z jego szkoły. Świadczyć mają o tym styl listu i odmienna od tzw. niekwestionowanych listów Pawła teologia. List nosi wiele cech wspólnych z Listem do Kolosan, który mógł być jego podstawą. Prócz Kościoła w Efezie czytały go także inne wspólnoty Pawłowe w Azji Mniejszej.

SZCZYTY TEOLOGII • W tym liście teologia św. Pawła osiąga szczyt rozwoju. Paweł podejmuje i rozwija tematy z Listu do Kolosan. Ukazuje Kościół uniwersalny i kosmiczny, w którym znajduje swoje miejsce Izrael i wszystkie narody • List dzieli się na dwie części: • pierwsze trzy rozdziały prezentują teologię: misterium Chrystusa w Kościele • Ostatnie trzy rozdziały to wnioski praktyczne.

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO • Usłyszymy otwierające list błogosławieństwo (berakah). Wychwala ono Boga, choć przede wszystkim ma charakter chrystologiczny – opisuje rolę Jezusa w dziele zbawienia • Hymn nie bez przyczyny znalazł się w Liturgii Słowa na uroczystość Niepokalanego Poczęcia – opisuje on bowiem przeznaczenie wszystkich ludzi do bycia „świętymi” i „nieskalanymi”. W przypadku Maryi nastąpiło to już u progu jej ziemskiego życia.

---

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Bóg posłał anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja.

Wszedłszy do Niej, anioł rzekł: «Bądź pozdrowiona, łaski pełna, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami». Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co by miało znaczyć to pozdrowienie.

Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i zostanie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca».

Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?»

Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego okryje Cię cieniem. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, którą miano za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego».

Na to rzekła Maryja: «Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego».

Wtedy odszedł od Niej anioł.

Oto słowo Pańskie.

---

•

EWANGELIA

Łaski pełna • Łk 1,26–38

Podczas Zwiastowania Archanioł Gabriel rzekł do Maryi słowa, w których wskazał, że jest ona wyjątkowa, bo poczęta bez grzechu.

EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r. • KATEGORIA: dialog •
MIEJSCE: Nazaret • CZAS: ok. 1 r. (datacja tradycyjna) albo ok 6/7 r. przed Chr. •
KTO MÓWI: Archanioł Gabriel • ADRESACI: Maryja

---

ROLA MARYI • Łukasz to ewangelista, który uwypukla rolę Maryi w dziele zbawienia – tymczasem Mateusz analogicznie uwydatnia rolę Józefa. Widać to już w rodowodach, które różnią się tym właśnie, że rodowód Jezusa w Ewangelii Mateusza jest rodowodem Józefa (👁 Mt 1,1–16), z kolei rodowód Jezusa umieszczony w Ewangelii św. Łukasza to rodowód Maryi (👁 Łk 3,23–38: Józef jako mąż Maryi wszedł w linię dziedziczenia Helego, ojca Maryi) • Podczas gdy Mateusz podkreśla wagę decyzji, fiat Józefa (👁 JUTRO NIEDZIELA, tom A, IV niedziela adwentu, Ewangelia), Łukasz podkreśla „tak” Maryi w dziele zbawienia.

MARYJA-ZACHARIASZ • Przypomnijmy, że Ewangelia św. Łukasza rozpoczyna się od tzw. ewangelii dzieciństwa, gdzie zestawione są równolegle historie Maryi i Zachariasza – matki Jezusa i ojca Jana Chrzciciela. Łukasz opisuje zwiastowanie Zachariaszowi (👁 Łk 5,1–25) i zwiastowanie Maryi, „nie” ojca Jana Chrzciciela z „tak” Matki Jezusa, zamieszczając pieśń Zachariasza oraz pieśń Maryi (👁 JUTRO NIEDZIELA, B, III niedziela adwentu, psalm) • W ramach Ewangelii usłyszymy właśnie opis zwiastowania Maryi, jej fiat, decyzję, dzięki której Bóg mógł zrealizować swój plan zbawienia człowieka.

POCZĘCIE – ALE JAKIE? • Zdecydowana większość katolików myli dwie tajemnice wiary: niepokalane poczęcie Maryi z dziewiczym poczęciem Jezusa. A Ewangelia – choć tylko pozornie – tego nie ułatwi. Usłyszymy bowiem opis Zwiastowania, wydarzenia, które jednocześnie jest poczęciem Jezusa w łonie Maryi – bez udziału męża, dziewiczym, za sprawą Ducha Świętego • Tymczasem uroczystość dotyczy Niepokalanego Poczęcia Maryi – w łonie jej matki (Anny). Dlaczego zatem będziemy słuchali tej właśnie Ewangelii, choć „utwierdza w nieporozumieniu”? Po pierwsze, Pismo Święte nie odnotowuje niepokalanego poczęcia Maryi. Ale paradoksalnie opis Zwiastowania mówi jednak o wyjątkowości Maryi. Chodzi o słowa Gabriela skierowane do Maryi: Bądź pozdrowiona, łaski pełna • To właśnie one wskazują, że Maryja jest pełna łaski, bez grzechu, niepokalanie poczęta.

---

Szersza analiza czytań, psalmu oraz Ewangelii dostępna jest w książce “Jutro Święto” dostępnej TUTAJ oraz w wersji EBOOK.

---