Jutro Niedziela – XV zwykła C

PUNKT WYJŚCIA

PIĘTNASTA NIEDZIELA ZWYKŁA • Rok C • KOLOR SZAT: zielony • KOLEKTA: Modlimy się, abyśmy zawsze mogli wrócić na drogę sprawiedliwości i odrzucili wszystko, co się sprzeciwia tej godności • CZYTANIA: Księga Powtórzonego Prawa 30,10–14 • Psalm 69,14.17.30–31.33–34.36–37 lub Psalm 19,8–11 • List św. Pawła do Kolosan 1,15–20 • Ewangelia wg św. Łukasza 10,25–37

STO SŁÓW

Chociaż podobno niegrzecznie odpowiadać pytaniem na pytanie, Jezus tak właśnie robi, i to dwukrotnie. Jezus, jak Sokrates, nie odpowiada na pytanie, lecz niejako wydobywa odpowiedź u pytającego. Uczony w Piśmie spośród kilkuset przykazań Prawa sam wyłuskuje dwa najważniejsze, a potem sam odpowiada na zadane przez siebie pytanie: kto jest moim bliźnim? (EWANGELIA).

Słowo jest blisko ciebie, na twoich ustach. Prawo Boga nie jest zbiorem zewnętrznych, niemal nieosiągalnych nakazów, lecz każdy potrafi je odnaleźć w swoim sercu jako własną, wewnętrzną prawdę (PIERWSZE CZYTANIE).

Spośród mnóstwa przepisów prawa Jezus – ale i każdy z nas – może wydobyć to, co najważniejsze. To przykazanie miłości Boga i bliźniego. Ono wzywa do miłosierdzia i uczy, że miłosierny Bóg pochyla się nad każdym z nas. Z miłością.

Czytanie z Księgi Powtórzonego Prawa

(Pwt 30, 10-14)

Mojżesz powiedział do ludu:
«Będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego, przestrzegając Jego poleceń i postanowień zapisanych w księdze tego Prawa; wrócisz do Pana, Boga swego, z całego swego serca i z całej swej duszy.
Polecenie to bowiem, które Ja ci dzisiaj daję, nie przekracza twych możliwości i nie jest poza twoim zasięgiem. Nie jest w niebiosach, by można było powiedzieć: „Któż dla nas wstąpi do nieba i przyniesie je nam, a będziemy słuchać i wypełnimy je”. I nie jest za morzem, aby można było powiedzieć: „Któż dla nas uda się za morze i przyniesie je nam, a będziemy słuchać i wypełnimy je”.
Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twych ustach i w twoim sercu, byś je mógł wypełnić».

Oto słowo Boże.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Słowo zawsze blisko • Pwt 30, 10-14

Wymagania Boga nie są nieosiągalne. A przede wszystkim to nie tyle twarde prawo, ile bliskie Słowo.

KSIĘGA: Powtórzonego Prawa • AUTOR: starożytny historyk (historiograf), przedstawiciel szkoły deuteronomistycznej • CZAS POWSTANIA: VII–VI w. przed Chr. • KATEGORIA: mowa • KTO MÓWI: Mojżesz • ADRESACI: Lud Izraela • MIEJSCE: Stepy Moabu • CZAS AKCJI: koniec XIII – początek XII w. przed Chr.

SŁOWA, PRZYPOMNIENIE, TESTAMENT • Wprawdzie Księga Powtórzonego Prawa należy do Pięcioksięgu, różni się jednak od pozostałych ksiąg. Nie dominuje tu narracja, jak w przypadku Księgi Rodzaju czy Wyjścia. Podkreśla to zresztą hebrajska nazwa księgi – Debarim to Słowa: słuchamy tu czterech wielkich mów Mojżesza • Polska nazwa księgi sugeruje, że mamy do czynienia z powtórzonym, przypomnianym wyjaśnieniem Prawa danego na Synaju. Powtórzone Prawo (z greckiego: deuteronomium) to kopia Księgi Prawa Mojżesza, którą przyszli królowie Izraela
mają sobie sporządzić i którą mają się kierować • Narrację spotykamy właściwie tylko w ostatnich fragmentach księgi, od rozdziału 31: Mojżesz przekazuje przywództwo Jozuemu i umiera. Cała Księga Powtórzonego Prawa to mowa pożegnalna i testament wielkiego prawodawcy pozostawiony Izraelowi w przeddzień wejścia do Ziemi Obiecanej.

TRZECIA MOWA • W trzeciej mowie (👁 Pwt 28,69–32,52) Mojżesz przypomina dobrodziejstwa Boga, wzywa do wierności Przymierzu, namaszcza Jozuego na swego następcę i intonuje hymn streszczający historię Izraela – grzesznika i miłosiernego Boga. Pojawia się tu klasyczna nauka o dwóch drogach. Podkreśla ona wagę wolnej woli człowieka, przed którym Bóg kładzie błogosławieństwo i przekleństwo, pozwalając wybrać pomiędzy tymi dwoma rzeczywistościami. Nauka o dwóch drogach w pełni wyrażona jest w 30 rozdziale (👁 Pwt 30,15–20).

POLECENIE MOJŻESZA • Pierwsze czytanie to wstęp do następującej zaraz po nim nauki o dwóch drogach. Bóg – ustami Mojżesza – zachęca do przyjęcia drogi przykazań, przekonując, że nie jest ona nieosiągalna. Zauważmy, że coś jeszcze ukrytego jest w przesłaniu Mojżesza: przykazania Boga nie są zewnętrznym zbiorem przepisów, obcym człowiekowi. Bóg „zapisał” je w sercu człowieka i ten zdolny jest to odczytać wewnętrznie • Warto zwrócić uwagę na zdanie rozpoczynające pierwsze czytanie. To zaledwie druga połowa zdania, które w całości ma nieco inną wymowę: Pan na nowo będzie się cieszył ze świadczenia ci dobrodziejstw, jak cieszył się, wyświadczając je twoim przodkom, jeśli będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego, przestrzegając jego poleceń i postanowień, zapisanych w księdze tego Prawa; jeśli wrócisz do Pana, Boga swego, z całego swego serca i z całej swej duszy.

(Ps 69, 14. 17 i 30. 31 i 33-34. 36-37)

REFREN: Ożyje serce szukających Boga.

Panie, modlę się do Ciebie
w czas łaski, o Boże.
Wysłuchaj mnie w Twojej wielkiej dobroci,
w Twojej zbawczej wierności.

Wysłuchaj mnie, Panie, bo miłość Twoja jest łaskawa,
spojrzyj na mnie w ogromie swego miłosierdzia.
Jestem nędzny i pełen cierpienia,
niech pomoc Twa, Boże, mnie strzeże.

Pieśnią chcę chwalić imię Boga
i wielbić Go z dziękczynieniem.
Patrzcie i cieszcie się, ubodzy,
niech ożyje serce szukających Boga.
Bo Pan wysłuchuje biednych i swoimi więźniami nie gardzi.

Gdyż Bóg ocali Syjon i miasta Judy zbuduje,
tam będą mieszkać i mieć posiadłości.
To będzie dziedzictwem potomstwa sług Jego,
miłujący Jego imię przebywać tam będą.

•

PSALM

Skarga i pewność• Ps 69, 14. 17 i 30. 31 i 33-34. 36-37

Słowa psalmu mógłby wyśpiewać człowiek uratowany przez miłosiernego Samarytanina. „Pan wysłuchuje biednych”.

PSALM 69 • AUTOR: anonimowy lewita • CZAS POWSTANIA: okres po niewoli babilońskiej, VI–III w. przed Chr.

MODLITWA OCALONEGO • Psalm 69 to przykład modlitwy błagalnej (tefillah). Wierzący opisuje w niej swe cierpienie i błaga Boga o ratunek, wyrażając pewność, że zostanie wysłuchany • W starożytności utwory tego typu tak w Babilonii, jak w Izraelu towarzyszyły rytom i modlitwom o uzdrowienie. W czasach powygnaniowych stały się modlitwą całej wspólnoty, która oczekuje wybawienia i pomocy od Boga. Chrześcijańscy komentatorzy widzieli tu opis cierpień Jezusa.

DWA PSALMY • Psalm 69 to w rzeczywistości synteza dwóch lamentacji o podobnej strukturze: każda najpierw przedstawia • skargę, która przeradza się w • modlitwę uwielbienia. Skąd o tym wiemy? Znawcy języka oryginalnego poznają to po dwóch różnych rytmach ukrytych w psalmie. Ci, którzy nie znają hebrajskiego, też z łatwością wychwycą różnicę, gdyż każda lamentacja ma odrębną tematykę. • Pierwsza skarga dotyczy człowieka, który ugrzązł w mule topieli (👁 Ps 69,2–7). Jego modlitwa rozpoczyna się w wersecie 14: Wyrwij mnie z bagna! To obraz przytłoczenia sytuacją bez wyjścia. Co to za sytuacja? To tzw. wody piekielne, fale śmierci. Innymi słowy, bohatera lamentacji opanowała pokusa grzechu • Druga skarga to lament zhańbionego (wersety 8–13). Modlitwa, która wypływa z tej skargi, rozpoczyna się w od wersetu 17: Ty znasz moją hańbę, mój wstyd i mą niesławę. Tu winna jest nie sytuacja, nie grzech, lecz ludzie. Bohater pozostaje bez winy.

DOŚWIADCZENIE MIŁOSIERDZIA • Usłyszymy pojedyncze wersety pochodzące z obu lamentacji. Dlaczego Psalm 69 został wybrany jako jeden z dwóch możliwych psalmów na XV niedzielę zwykłą? Ze względu na opis doświadczenia miłosierdzia, które wyśpiewuje znajdujący się w trudnej sytuacji psalmista. Lamentację mógłby wyśpiewać ocalony przez miłosiernego Samarytanina człowiek z dzisiejszej przypowieści.

lub

(Ps 19, 8-9. 10-11)

REFREN: Nakazy Pana są radością serca

Prawo Pańskie jest doskonałe i pokrzepia duszę, świadectwo Pana jest pewne, nierozważnego uczy mądrości. Jego słuszne nakazy radują serce, jaśnieje przykazanie Pana i olśniewa oczy.

Bojaźń Pana jest szczera i trwa na wieki,
sądy Pana prawdziwe, wszystkie razem słuszne.
Cenniejsze nad złoto, nad złoto najczystsze,
słodsze od miodu płynącego z plastra.

•

PSALM

Prawo jest doskonałe • Ps 19 (18), 8-9. 10 i 15

O czym pouczył Mojżesz słowem, pieśnią potwierdza psalmista. Dlaczego warto iść drogą Pana?

PSALM 19 • AUTOR: anonimowy lewita • CZAS POWSTANIA: okres monarchii

CHWAŁA JAHWE • Psalm 19: Niebiosa głoszą chwałę Boga należy do gatunku hymnu (hebr. tehillah), bezinteresownej modlitwy uwielbienia. To typowy rodzaj modlitw zanoszonych w okresie przed niewolą. Hymny zakorzenione są w kulcie • Święta obchodzone uroczyście w świątyni stwarzały specyficzny klimat jedności i uwielbienia Jahwe. Hymn ten ma przy okazji cechy literatury mądrościowej, sławiąc Boga Stwórcę i dawcę Tory. Podobnie jak Psalm 69, także Psalm 19 dzieli się wyraźnie na dwie części. Wierzący wychwala najpierw Boże dzieło stworzenia, tchnące porządkiem i harmonią (Ps 19,1–6), następnie chwali Prawo Boże, które podobny porządek wprowadza w ludzkie życie (Ps 19,7–14) • Ostatnia część psalmu to modlitwa sprawiedliwego, który krocząc drogami Prawa, prosi Boga, aby ustrzegł go od grzechu (Ps 19,12–14).

PRAWO PANA • Usłyszymy dziś trzecią strofę Psalmu 19, w której psalmista wychwala Prawo Pańskie. Temat Prawa związanego z radosną celebracją Święta Namiotów oraz temat Słowa Bożego, które poucza, dodaje siły i raduje serce, łączą psalm z pierwszym czytaniem, które opisuje Słowo Boże bliskie sercu wierzącego.

Czytanie z Listu św. Pawła Apostoła do Kolosan

(Kol 1, 15-20)

Chrystus Jezus jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy to Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie.
I On jest Głową Ciała – Kościoła. On jest Początkiem. Pierworodnym spośród umarłych, aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim. Zechciał bowiem Bóg, aby w Nim zamieszkała cała Pełnia i aby przez Niego znów pojednać wszystko z sobą: przez Niego – i to, co na ziemi, i to, co w niebiosach, wprowadziwszy pokój przez krew Jego krzyża.

Oto słowo Boże.

•

DRUGIE CZYTANIE
Hymn o Chrystusie • Kol 1, 15-20

Rozpoczynamy lekturę Listu do Kolosan. Paweł obwieszcza: Chrystus jest Głową, Pierworodnym, Początkiem.

KSIĘGA: List do Kolosan • NADAWCA: św. Paweł lub jego uczeń • ADRESACI: chrześcijanie w Kolosach • CZAS POWSTANIA: 52–55 r., 56–58 r., 59–61 r. lub po śmierci Pawła • MIEJSCE POWSTANIA: Efez, Cezarea, Rzym (Paweł) lub nieznane miejsce (uczeń Pawła)

LIST Z WIĘZIENIA • W najbliższe niedziele będziemy słuchać fragmentów Listu do Kolosan. List ten – według tradycyjnej interpretacji – zaliczamy do grupy tzw. listów więziennych, ponieważ powstał podczas uwięzienia Apostoła Pawła w Efezie, Cezarei lub w Rzymie. List jest być może odpowiedzią na prośbę Epafrasa – założyciela wspólnoty w Kolosach, który potrzebuje wsparcia w walce z szerzącymi się tam błędami • Nie znamy ich zasadniczej przyczyny, jednak najprawdopodobniej miały swe źródło w synkretyzmie judeohellenistycznym. Ich wyrazem była wiara w siły kosmiczne, które mają wpływ na ludzki los. Wierze w „żywioły świata” (👁 Kol 2,8.20) Paweł przeciwstawia wiarę w Chrystusa, który jest ich Stwórcą i jedynym prawdziwym Bogiem.

WIARA I MORALNOŚĆ • List – oprócz wstępnego pozdrowienia, modlitwy za wspólnotę z Kolosów oraz zakończenia – składa się z dwóch części: pierwsza z nich skupia się na Chrystusie i Jego misterium, które pomaga odróżnić fałszywe formy pobożności (👁 Kol 1,15–3,4). Rozpoczyna ją Hymn o Chrystusie, który oddaje zasadniczą myśl tego fragmentu: Jezus Chrystus jest jedynym prawdziwym Bogiem, który przyniósł zbawienie światu. To nie świat i natura rządzą ludzkim losem, lecz Bóg, który jest ich Stwórcą • Druga część listu to wypływające z wiary w Chrystusa pouczenia moralne (👁 Kol 3,4–6).

CHRYSTUS POCZĄTKIEM • Lekturę rozpoczynamy, pomijając tzw. adres i pełne ciepła pozdrowienie (👁 Kol 1,1–14). Usłyszymy hymn na cześć Chrystusa • Zwróćmy uwagę na tytuły, jakimi Paweł określa Chrystusa: jest Pierworodnym, który jak Ojciec stwarzał świat, Głową nie tylko całego stworzenia, ale przede wszystkim Kościoła, Początkiem. Dzięki Niemu na całą ludzkość spływa pokój.

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

(Łk 10, 25-37)

Powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Jezusa na próbę, zapytał: «Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?» Jezus mu odpowiedział: «Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz?» On rzekł: «Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego». Jezus rzekł do niego: «Dobrze odpowiedziałeś. To czyń, a będziesz żył». Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapytał Jezusa: «A kto jest moim bliźnim?» Jezus, nawiązując do tego, rzekł: «Pewien człowiek schodził z Jeruzalem do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, wędrując, przyszedł również na to miejsce. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: „Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał”. Kto z tych trzech okazał się według ciebie bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?» On odpowiedział: «Ten, który mu okazał miłosierdzie». Jezus mu rzekł: «Idź, i ty czyń podobnie!»

Oto słowo Pańskie.

•

EWANGELIA

Przykazanie miłości • Łk 10, 25-37

Spośród kilkuset nakazów Prawa Jezus wydobywa dwa najważniejsze. I w przypowieści mówi, kim tak naprawdę jest bliźni.

EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: w drodze do Jerozolimy • CZAS: 30–33 r. • BOHATEROWIE: Jezus, uczony w Piśmie • WERSJE: (tylko dialog) Mt 22,34–40 • Mk 12,28–34

W DRODZE DO JEROZOLIMY • Od 9 rozdziału Ewangelii św. Łukasza Jezus zmierza w kierunku Jerozolimy. To charakterystyczny dla Łukasza sposób opisania życia Chrystusa: o ile u innych Ewangelistów Mistrz wielokrotnie przebywa w Jerozolimie, u Łukasza – poza epizodem z dzieciństwa – tylko raz, u kresu swojej ziemskiej misji. Zmierza tam przez większą część Ewangelii • Wstępowanie do niej (rozdziały 9–19) będzie obfitowało w nauczanie, często ilustrowane przypowieściami.

KIM JEST BLIŹNI • Dla wierzącego Żyda bliźnim był przede wszystkim jego rodak, wierzący w tego samego Boga i zachowujący Jego przykazania. Żydzi wystrzegali się pogan. Nie mieli obowiązku ich kochać • Ewangelia przekracza granice etniczne i kulturowe, które stawia Prawo. Jezus zmienia normy kulturowo-religijne judaizmu, rozszerzając przykazanie miłości na nieprzyjaciół i pogan. Przykład miłosierdzia przekraczającego granice usłyszymy w niedzielnej Ewangelii • Fragment składa się z dwóch elementów: najpierw jest to dialog Jezusa z uczonym w Prawie, a potem przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.

DIALOG I PRZYPOWIEŚĆ • Podczas rozmowy Jezusa z uczonym spośród kilkuset praw i przykazań Starego Testamentu wydobyte zostaną dwa najważniejsze: te, które znamy jako „przykazanie miłości”. Zwróćmy uwagę, kto wybiera i „splata” ze sobą te przykazania • Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie jest odpowiedzią na inne pytanie uczonego: A kto jest moim bliźnim? Bliźni to ten, kto okazuje miłosierdzie.

Szersza analiza czytań, psalmu oraz Ewangelii dostępna jest w książkowej wersji cyklu “Jutro Niedziela” na rok C dostępna TUTAJ oraz w wersji EBOOK.