Jutro Niedziela – XV zwykła C

PUNKT WYJŚCIA

PIĘTNASTA NIEDZIELA ZWYKŁA • Rok C • KOLOR SZAT: zielony • KOLEKTA: Modlimy się, abyśmy zawsze mogli wrócić na drogę sprawiedliwości i odrzucili wszystko, co się sprzeciwia tej godności • CZYTANIA: Księga Powtórzonego Prawa 30,10–14 • Psalm 69,14.17.30–31.33–34.36–37 lub Psalm 19,8–11 • List św. Pawła do Kolosan 1,15–20 • Ewangelia wg św. Łukasza 10,25–37

STO SŁÓW

Chociaż podobno niegrzecznie odpowiadać pytaniem na pytanie, Jezus tak właśnie robi, i to dwukrotnie. Jezus, jak Sokrates, nie odpowiada na pytanie, lecz niejako wydobywa odpowiedź u pytającego. Uczony w Piśmie spośród kilkuset przykazań Prawa sam wyłuskuje dwa najważniejsze, a potem sam odpowiada na zadane przez siebie pytanie: kto jest moim bliźnim? (EWANGELIA).

Słowo jest blisko ciebie, na twoich ustach. Prawo Boga nie jest zbiorem zewnętrznych, niemal nieosiągalnych nakazów, lecz każdy potrafi je odnaleźć w swoim sercu jako własną, wewnętrzną prawdę (PIERWSZE CZYTANIE).

Spośród mnóstwa przepisów prawa Jezus – ale i każdy z nas – może wydobyć to, co najważniejsze. To przykazanie miłości Boga i bliźniego. Ono wzywa do miłosierdzia i uczy, że miłosierny Bóg pochyla się nad każdym z nas. Z miłością.

---

Czytanie z Księgi Powtórzonego Prawa

(Pwt 30, 10-14)

Mojżesz powiedział do ludu:
«Będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego, przestrzegając Jego poleceń i postanowień zapisanych w księdze tego Prawa; wrócisz do Pana, Boga swego, z całego swego serca i z całej swej duszy.
Polecenie to bowiem, które Ja ci dzisiaj daję, nie przekracza twych możliwości i nie jest poza twoim zasięgiem. Nie jest w niebiosach, by można było powiedzieć: „Któż dla nas wstąpi do nieba i przyniesie je nam, a będziemy słuchać i wypełnimy je”. I nie jest za morzem, aby można było powiedzieć: „Któż dla nas uda się za morze i przyniesie je nam, a będziemy słuchać i wypełnimy je”.
Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twych ustach i w twoim sercu, byś je mógł wypełnić».

Oto słowo Boże.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Słowo zawsze blisko • Pwt 30, 10-14

Wymagania Boga nie są nieosiągalne. A przede wszystkim to nie tyle twarde prawo, ile bliskie Słowo.

KSIĘGA: Powtórzonego Prawa • AUTOR: starożytny historyk (historiograf), przedstawiciel szkoły deuteronomistycznej • CZAS POWSTANIA: VII–VI w. przed Chr. • KATEGORIA: mowa • KTO MÓWI: Mojżesz • ADRESACI: Lud Izraela • MIEJSCE: Stepy Moabu • CZAS AKCJI: koniec XIII – początek XII w. przed Chr.

---

SŁOWA, PRZYPOMNIENIE, TESTAMENT • Wprawdzie Księga Powtórzonego Prawa należy do Pięcioksięgu, różni się jednak od pozostałych ksiąg. Nie dominuje tu narracja, jak w przypadku Księgi Rodzaju czy Wyjścia. Podkreśla to zresztą hebrajska nazwa księgi – Debarim to Słowa: słuchamy tu czterech wielkich mów Mojżesza • Polska nazwa księgi sugeruje, że mamy do czynienia z powtórzonym, przypomnianym wyjaśnieniem Prawa danego na Synaju. Powtórzone Prawo (z greckiego: deuteronomium) to kopia Księgi Prawa Mojżesza, którą przyszli królowie Izraela
mają sobie sporządzić i którą mają się kierować • Narrację spotykamy właściwie tylko w ostatnich fragmentach księgi, od rozdziału 31: Mojżesz przekazuje przywództwo Jozuemu i umiera. Cała Księga Powtórzonego Prawa to mowa pożegnalna i testament wielkiego prawodawcy pozostawiony Izraelowi w przeddzień wejścia do Ziemi Obiecanej.

TRZECIA MOWA • W trzeciej mowie (👁 Pwt 28,69–32,52) Mojżesz przypomina dobrodziejstwa Boga, wzywa do wierności Przymierzu, namaszcza Jozuego na swego następcę i intonuje hymn streszczający historię Izraela – grzesznika i miłosiernego Boga. Pojawia się tu klasyczna nauka o dwóch drogach. Podkreśla ona wagę wolnej woli człowieka, przed którym Bóg kładzie błogosławieństwo i przekleństwo, pozwalając wybrać pomiędzy tymi dwoma rzeczywistościami. Nauka o dwóch drogach w pełni wyrażona jest w 30 rozdziale (👁 Pwt 30,15–20).

POLECENIE MOJŻESZA • Pierwsze czytanie to wstęp do następującej zaraz po nim nauki o dwóch drogach. Bóg – ustami Mojżesza – zachęca do przyjęcia drogi przykazań, przekonując, że nie jest ona nieosiągalna. Zauważmy, że coś jeszcze ukrytego jest w przesłaniu Mojżesza: przykazania Boga nie są zewnętrznym zbiorem przepisów, obcym człowiekowi. Bóg „zapisał” je w sercu człowieka i ten zdolny jest to odczytać wewnętrznie • Warto zwrócić uwagę na zdanie rozpoczynające pierwsze czytanie. To zaledwie druga połowa zdania, które w całości ma nieco inną wymowę: Pan na nowo będzie się cieszył ze świadczenia ci dobrodziejstw, jak cieszył się, wyświadczając je twoim przodkom, jeśli będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego, przestrzegając jego poleceń i postanowień, zapisanych w księdze tego Prawa; jeśli wrócisz do Pana, Boga swego, z całego swego serca i z całej swej duszy.

---

(Ps 69, 14. 17 i 30. 31 i 33-34. 36-37)

REFREN: Ożyje serce szukających Boga.

Panie, modlę się do Ciebie
w czas łaski, o Boże.
Wysłuchaj mnie w Twojej wielkiej dobroci,
w Twojej zbawczej wierności.

Wysłuchaj mnie, Panie, bo miłość Twoja jest łaskawa,
spojrzyj na mnie w ogromie swego miłosierdzia.
Jestem nędzny i pełen cierpienia,
niech pomoc Twa, Boże, mnie strzeże.

Pieśnią chcę chwalić imię Boga
i wielbić Go z dziękczynieniem.
Patrzcie i cieszcie się, ubodzy,
niech ożyje serce szukających Boga.
Bo Pan wysłuchuje biednych i swoimi więźniami nie gardzi.

Gdyż Bóg ocali Syjon i miasta Judy zbuduje,
tam będą mieszkać i mieć posiadłości.
To będzie dziedzictwem potomstwa sług Jego,
miłujący Jego imię przebywać tam będą.

•

PSALM

Skarga i pewność• Ps 69, 14. 17 i 30. 31 i 33-34. 36-37

Słowa psalmu mógłby wyśpiewać człowiek uratowany przez miłosiernego Samarytanina. „Pan wysłuchuje biednych”.

PSALM 69 • AUTOR: anonimowy lewita • CZAS POWSTANIA: okres po niewoli babilońskiej, VI–III w. przed Chr.

---

MODLITWA OCALONEGO • Psalm 69 to przykład modlitwy błagalnej (tefillah). Wierzący opisuje w niej swe cierpienie i błaga Boga o ratunek, wyrażając pewność, że zostanie wysłuchany • W starożytności utwory tego typu tak w Babilonii, jak w Izraelu towarzyszyły rytom i modlitwom o uzdrowienie. W czasach powygnaniowych stały się modlitwą całej wspólnoty, która oczekuje wybawienia i pomocy od Boga. Chrześcijańscy komentatorzy widzieli tu opis cierpień Jezusa.

DWA PSALMY • Psalm 69 to w rzeczywistości synteza dwóch lamentacji o podobnej strukturze: każda najpierw przedstawia • skargę, która przeradza się w • modlitwę uwielbienia. Skąd o tym wiemy? Znawcy języka oryginalnego poznają to po dwóch różnych rytmach ukrytych w psalmie. Ci, którzy nie znają hebrajskiego, też z łatwością wychwycą różnicę, gdyż każda lamentacja ma odrębną tematykę. • Pierwsza skarga dotyczy człowieka, który ugrzązł w mule topieli (👁 Ps 69,2–7). Jego modlitwa rozpoczyna się w wersecie 14: Wyrwij mnie z bagna! To obraz przytłoczenia sytuacją bez wyjścia. Co to za sytuacja? To tzw. wody piekielne, fale śmierci. Innymi słowy, bohatera lamentacji opanowała pokusa grzechu • Druga skarga to lament zhańbionego (wersety 8–13). Modlitwa, która wypływa z tej skargi, rozpoczyna się w od wersetu 17: Ty znasz moją hańbę, mój wstyd i mą niesławę. Tu winna jest nie sytuacja, nie grzech, lecz ludzie. Bohater pozostaje bez winy.

DOŚWIADCZENIE MIŁOSIERDZIA • Usłyszymy pojedyncze wersety pochodzące z obu lamentacji. Dlaczego Psalm 69 został wybrany jako jeden z dwóch możliwych psalmów na XV niedzielę zwykłą? Ze względu na opis doświadczenia miłosierdzia, które wyśpiewuje znajdujący się w trudnej sytuacji psalmista. Lamentację mógłby wyśpiewać ocalony przez miłosiernego Samarytanina człowiek z dzisiejszej przypowieści.

lub

(Ps 19, 8-9. 10-11)

REFREN: Nakazy Pana są radością serca

Prawo Pańskie jest doskonałe i pokrzepia duszę, świadectwo Pana jest pewne, nierozważnego uczy mądrości. Jego słuszne nakazy radują serce, jaśnieje przykazanie Pana i olśniewa oczy.

Bojaźń Pana jest szczera i trwa na wieki,
sądy Pana prawdziwe, wszystkie razem słuszne.
Cenniejsze nad złoto, nad złoto najczystsze,
słodsze od miodu płynącego z plastra.

•

PSALM

Prawo jest doskonałe • Ps 19 (18), 8-9. 10 i 15

O czym pouczył Mojżesz słowem, pieśnią potwierdza psalmista. Dlaczego warto iść drogą Pana?

PSALM 19 • AUTOR: anonimowy lewita • CZAS POWSTANIA: okres monarchii

---

CHWAŁA JAHWE • Psalm 19: Niebiosa głoszą chwałę Boga należy do gatunku hymnu (hebr. tehillah), bezinteresownej modlitwy uwielbienia. To typowy rodzaj modlitw zanoszonych w okresie przed niewolą. Hymny zakorzenione są w kulcie • Święta obchodzone uroczyście w świątyni stwarzały specyficzny klimat jedności i uwielbienia Jahwe. Hymn ten ma przy okazji cechy literatury mądrościowej, sławiąc Boga Stwórcę i dawcę Tory. Podobnie jak Psalm 69, także Psalm 19 dzieli się wyraźnie na dwie części. Wierzący wychwala najpierw Boże dzieło stworzenia, tchnące porządkiem i harmonią (Ps 19,1–6), następnie chwali Prawo Boże, które podobny porządek wprowadza w ludzkie życie (Ps 19,7–14) • Ostatnia część psalmu to modlitwa sprawiedliwego, który krocząc drogami Prawa, prosi Boga, aby ustrzegł go od grzechu (Ps 19,12–14).

PRAWO PANA • Usłyszymy dziś trzecią strofę Psalmu 19, w której psalmista wychwala Prawo Pańskie. Temat Prawa związanego z radosną celebracją Święta Namiotów oraz temat Słowa Bożego, które poucza, dodaje siły i raduje serce, łączą psalm z pierwszym czytaniem, które opisuje Słowo Boże bliskie sercu wierzącego.

---

Czytanie z Listu św. Pawła Apostoła do Kolosan

(Kol 1, 15-20)

Chrystus Jezus jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy to Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie.
I On jest Głową Ciała – Kościoła. On jest Początkiem. Pierworodnym spośród umarłych, aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim. Zechciał bowiem Bóg, aby w Nim zamieszkała cała Pełnia i aby przez Niego znów pojednać wszystko z sobą: przez Niego – i to, co na ziemi, i to, co w niebiosach, wprowadziwszy pokój przez krew Jego krzyża.

Oto słowo Boże.

•

DRUGIE CZYTANIE
Hymn o Chrystusie • Kol 1, 15-20

Rozpoczynamy lekturę Listu do Kolosan. Paweł obwieszcza: Chrystus jest Głową, Pierworodnym, Początkiem.

KSIĘGA: List do Kolosan • NADAWCA: św. Paweł lub jego uczeń • ADRESACI: chrześcijanie w Kolosach • CZAS POWSTANIA: 52–55 r., 56–58 r., 59–61 r. lub po śmierci Pawła • MIEJSCE POWSTANIA: Efez, Cezarea, Rzym (Paweł) lub nieznane miejsce (uczeń Pawła)

---

LIST Z WIĘZIENIA • W najbliższe niedziele będziemy słuchać fragmentów Listu do Kolosan. List ten – według tradycyjnej interpretacji – zaliczamy do grupy tzw. listów więziennych, ponieważ powstał podczas uwięzienia Apostoła Pawła w Efezie, Cezarei lub w Rzymie. List jest być może odpowiedzią na prośbę Epafrasa – założyciela wspólnoty w Kolosach, który potrzebuje wsparcia w walce z szerzącymi się tam błędami • Nie znamy ich zasadniczej przyczyny, jednak najprawdopodobniej miały swe źródło w synkretyzmie judeohellenistycznym. Ich wyrazem była wiara w siły kosmiczne, które mają wpływ na ludzki los. Wierze w „żywioły świata” (👁 Kol 2,8.20) Paweł przeciwstawia wiarę w Chrystusa, który jest ich Stwórcą i jedynym prawdziwym Bogiem.

WIARA I MORALNOŚĆ • List – oprócz wstępnego pozdrowienia, modlitwy za wspólnotę z Kolosów oraz zakończenia – składa się z dwóch części: pierwsza z nich skupia się na Chrystusie i Jego misterium, które pomaga odróżnić fałszywe formy pobożności (👁 Kol 1,15–3,4). Rozpoczyna ją Hymn o Chrystusie, który oddaje zasadniczą myśl tego fragmentu: Jezus Chrystus jest jedynym prawdziwym Bogiem, który przyniósł zbawienie światu. To nie świat i natura rządzą ludzkim losem, lecz Bóg, który jest ich Stwórcą • Druga część listu to wypływające z wiary w Chrystusa pouczenia moralne (👁 Kol 3,4–6).

CHRYSTUS POCZĄTKIEM • Lekturę rozpoczynamy, pomijając tzw. adres i pełne ciepła pozdrowienie (👁 Kol 1,1–14). Usłyszymy hymn na cześć Chrystusa • Zwróćmy uwagę na tytuły, jakimi Paweł określa Chrystusa: jest Pierworodnym, który jak Ojciec stwarzał świat, Głową nie tylko całego stworzenia, ale przede wszystkim Kościoła, Początkiem. Dzięki Niemu na całą ludzkość spływa pokój.

---

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

(Łk 10, 25-37)

Powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Jezusa na próbę, zapytał: «Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?» Jezus mu odpowiedział: «Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz?» On rzekł: «Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego». Jezus rzekł do niego: «Dobrze odpowiedziałeś. To czyń, a będziesz żył». Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapytał Jezusa: «A kto jest moim bliźnim?» Jezus, nawiązując do tego, rzekł: «Pewien człowiek schodził z Jeruzalem do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, wędrując, przyszedł również na to miejsce. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: „Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał”. Kto z tych trzech okazał się według ciebie bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?» On odpowiedział: «Ten, który mu okazał miłosierdzie». Jezus mu rzekł: «Idź, i ty czyń podobnie!»

Oto słowo Pańskie.

•

EWANGELIA

Przykazanie miłości • Łk 10, 25-37

Spośród kilkuset nakazów Prawa Jezus wydobywa dwa najważniejsze. I w przypowieści mówi, kim tak naprawdę jest bliźni.

EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: w drodze do Jerozolimy • CZAS: 30–33 r. • BOHATEROWIE: Jezus, uczony w Piśmie • WERSJE: (tylko dialog) Mt 22,34–40 • Mk 12,28–34

---

W DRODZE DO JEROZOLIMY • Od 9 rozdziału Ewangelii św. Łukasza Jezus zmierza w kierunku Jerozolimy. To charakterystyczny dla Łukasza sposób opisania życia Chrystusa: o ile u innych Ewangelistów Mistrz wielokrotnie przebywa w Jerozolimie, u Łukasza – poza epizodem z dzieciństwa – tylko raz, u kresu swojej ziemskiej misji. Zmierza tam przez większą część Ewangelii • Wstępowanie do niej (rozdziały 9–19) będzie obfitowało w nauczanie, często ilustrowane przypowieściami.

KIM JEST BLIŹNI • Dla wierzącego Żyda bliźnim był przede wszystkim jego rodak, wierzący w tego samego Boga i zachowujący Jego przykazania. Żydzi wystrzegali się pogan. Nie mieli obowiązku ich kochać • Ewangelia przekracza granice etniczne i kulturowe, które stawia Prawo. Jezus zmienia normy kulturowo-religijne judaizmu, rozszerzając przykazanie miłości na nieprzyjaciół i pogan. Przykład miłosierdzia przekraczającego granice usłyszymy w niedzielnej Ewangelii • Fragment składa się z dwóch elementów: najpierw jest to dialog Jezusa z uczonym w Prawie, a potem przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.

DIALOG I PRZYPOWIEŚĆ • Podczas rozmowy Jezusa z uczonym spośród kilkuset praw i przykazań Starego Testamentu wydobyte zostaną dwa najważniejsze: te, które znamy jako „przykazanie miłości”. Zwróćmy uwagę, kto wybiera i „splata” ze sobą te przykazania • Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie jest odpowiedzią na inne pytanie uczonego: A kto jest moim bliźnim? Bliźni to ten, kto okazuje miłosierdzie.

---

Szersza analiza czytań, psalmu oraz Ewangelii dostępna jest w książkowej wersji cyklu “Jutro Niedziela” na rok C dostępna TUTAJ oraz w wersji EBOOK.

---