Jutro Niedziela – XV zwykła C
Spośród kilkuset praw Starego Testamentu Jezus wydobywa te dwa najważniejsze
Polub nas na Facebooku!
PUNKT WYJŚCIA
XV NIEDZIELA ZWYKŁA C • KOLEKTA: Modlimy się do dobrego Boga, abyśmy zawsze mogli wrócić na drogę sprawiedliwości i odrzucili wszystko, co się sprzeciwia tej godności, zabiegając o to, co z nią zgodne • CZYTANIA: Księga Powtórzonego Prawa 30, 10-14 • Psalm 69, 14. 17 i 30. 31 i 33-34. 36-37 lub Psalm 19 (18), 8-9. 10-11 • List do Kolosan Kol 1, 15-20; Ewangelia Łukasza Łk 10, 25-37
Chociaż podobno niegrzecznie odpowiadać pytaniem na pytanie, Jezus tak właśnie robi, i to dwukrotnie. Jezus, jak Sokrates, nie odpowiada na pytanie, lecz niejako wydobywa odpowiedź u pytającego. Uczony w Piśmie spośród kilkuset przykazań Prawa sam wyłuskuje dwa najważniejsze, a potem sam odpowiada na zadane przez siebie pytanie: kto jest moim bliźnim?
Słowo jest blisko ciebie, na twoich ustach. Prawo Boga nie jest zbiorem zewnętrznych, niemal nieosiągalnych nakazów, lecz każdy potrafi je odnaleźć w swoim sercu, jako własną, wewnętrzną prawdę.
Spośród mnóstwa przepisów prawa Jezus – ale i każdy z nas – może wydobyć to, co najważniejsze. To przykazanie miłości Boga i bliźniego. Ono wzywa do miłosierdzia i uczy, że miłosierny Bóg pochyla się nad każdym z nas. Z miłością.
• CHMURA SŁÓW •
•
PIERWSZE CZYTANIE
Słowo zawsze blisko • Pwt 30, 10-14
Wymagania Boga nie są nieosiągalne. A przede wszystkim, to nie tyle “prawo” co Słowo
KSIĘGA POWTÓRZONEGO PRAWA • AUTOR: kapłan lub lewita • CZAS POWSTANIA: VII-VI w. przed Chr.
KATEGORIA: mowa • KTO MÓWI: Mojżesz • ADRESACI: Lud Izraela • MIEJSCE: Stepy Moabu • CZAS AKCJI: XII w. przed Chr.
SŁOWA, PRZYPOMNIENIE, TESTAMENT • Wprawdzie Księga Powtórzonego Prawa należy do Pięcioksięgu, różni się jednak od pozostałych ksiąg. Nie dominuje tu narracja, jak w przypadku Księgi Rodzaju czy Wyjścia. Podkreśla to zresztą hebrajska nazwa księgi – Debarim to Słowa: słuchamy tu czterech wielkich mów Mojżesza • Polska nazwa księgi sugeruje, że mamy do czynienia z powtórzonym, przypomnianym wyjaśnieniem Prawa danym na Synaju (co zostało opisane we wcześniejszej Księdze Wyjścia). Powtórzone Prawo (z greckiego: deuteronomium) to kopia Księgi Prawa Mojżesza, którą przyszli królowie Izraela mają sobie sporządzić i którą mają się kierować • Narrację spotykamy właściwie tylko w ostatnich fragmentach księgi, od rozdziału 31: Mojżesz przekazuje przywództwo Jozuemu i umiera. Jednak cała Księga Powtórzonego Prawa to mowa pożegnalna i testament wielkiego prawodawcy pozostawiony Izraelowi w przeddzień wejścia do Ziemi Obiecanej.
TRZECIA MOWA • W trzeciej mowie (>>Pwt 28,69-32,52) Mojżesz przypomina dobrodziejstwa Boga, wzywa do wierności Przymierzu, namaszcza Jozuego na swego następcę i intonuje hymn wyśpiewujący historię Izraela grzesznika i miłosiernego Boga. Często obecna jest w niej logika klasycznej nauki o dwóch drogach. Podkreśla wagę wolnej woli człowieka, przed którym Bóg kładzie błogosławieństwo i przekleństwo, pozwalając wybrać pomiędzy tymi dwoma rzeczywistościami. Nauka o dwóch drogach w pełni wyrażona jest w 30 rozdziale (>>Pwt 30,15-20).
POLECENIE MOJŻESZA • Pierwsze czytanie to wstęp do następującej zaraz po nim klasycznej nauki o dwóch drogach. Bóg – ustami Mojżesza – zachęca do przyjęcia drogi przykazań, przekonując, że nie jest ona nieosiągalna. Zauważmy, że coś jeszcze ukrytego jest w przesłaniu Mojżesza: przykazania Boga nie są zewnętrznym zbiorem przepisów, obcym człowiekowi. Bóg “zapisał” je w sercu człowieka i ten zdolny jest to odczytać wewnętrznie • Warto zwrócić uwagę na zdanie rozpoczynające pierwsze czytanie. To zaledwie druga połowa zdania, które w całości ma nieco inną wymowę: Pan na nowo będzie się cieszył ze świadczenia ci dobrodziejstw, jak cieszył się, wyświadczając je twoim przodkom, jeśli będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego, przestrzegając jego poleceń i postanowień, zapisanych w księdze tego Prawa; jeśli wrócisz do Pana, Boga swego, z całego swego serca i z całej swej duszy
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Podwójne polecenie Mojżesza: Będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego… wrócisz do Pana, Boga swego…
Mojżesz o trudności polecenia: Polecenie to… nie przekracza twych możliwości i nie jest poza twoim zasięgiem
“Polecenie” to “Słowo”: Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twych ustach i w twoim sercu, byś je mógł wypełnić
JESZCZE O PIERWSZYM CZYTANIU
• Nauka o dwóch drogach okazała się niewystarczająca. Izraelici – nawet królowie – częściej wybierali “drogę przekleństwa”. Tym samym sprowadzili na siebie i kraj przekleństwo, zapowiedziane w formule Przymierza Synajskiego (>>Pwt 27-28) i w nauce o dwóch drogach. Ostatecznym akordem przekleństwa będzie zburzenie świątyni w Jerozolimie i uprowadzenie Izraela do Babilonii w 586 r przed Chr.
• Izraelici przekonają się, że do zachowywania Przymierza z Bogiem potrzeba przemiany tak głębokiej, aby skorodowane grzechem stare serce zostało zastąpione nowym. O przemianie takiej i o nowym przymierzu mówić będą prorocy (>>Jer 31,33 • >>Ez 36,36). Przyniesie ją Jezus, zawierając z pobitą przez grzech ludzkością Nowe Przymierze.
•
PSALM
Skarga i pewność • Ps 69, 14. 17 i 30. 31 i 33-34. 36-37
Słowa psalmu mógłby wyśpiewać człowiek uratowany przez miłosiernego Samarytanina. “Pan wysłuchuje biednych”
PSALM 69 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: okres po niewoli babilońskiej, VI-III w. p.n.e.
MODLITWA OCALONEGO • Psalm 69 to modlitwa błagalnej (tefillah). Wierzący opisuje w niej swe cierpienie i błaga Boga o ratunek wyrażając pewność, że zostanie wysłuchany • W starożytności utwory tego typu tak w Babilonii jak w Izraelu towarzyszyły rytom i modlitwom o uzdrowienie. W czasach powygnaniowych stały się modlitwą całej wspólnoty, która oczekuje wybawienia i pomocy od Boga. Chrześcijańscy komentatorzy widzieli tu opis cierpień Jezusa.
DWA PSALMY • Psalm 69 to w rzeczywistości synteza dwóch różnych lamentacji o podobnej strukturze: każda najpierw przedstawia • skargę, która przeradza się w • modlitwę uwielbienia. Skąd o tym wiemy? Znawcy języka oryginalnego poznają to po dwóch różnych rytmach ukrytych w psalmie. Ci, którzy nie znają hebrajskiego, też z łatwością wychwycą różnicę, gdyż każda lamentacja ma odrębną tematykę. • Pierwsza skarga dotyczy człowieka, który ugrzązł w mule topieli (>>Ps 69,2-7). Jego modlitwa rozpoczyna się w wersecie 14: Wyrwij mnie z bagna! To obraz przytłoczenia sytuacją bez wyjścia. Co to za sytuacja? To tzw. wody piekielne, fale śmierci. Innymi słowy, bohatera lamentacji opanowała pokusa grzechu • Druga skarga to lament zhańbionego (wersety 8-13). Modlitwa, która wypływa z tej skargi, rozpoczyna się w od wersetu 17: Ty znasz moją hańbę, mój wstyd i mą niesławę. Tu winna jest nie sytuacja, nie grzech, lecz ludzie. Bohater pozostaje bez winy.
DOŚWIADCZENIE MIŁOSIERDZIA • Usłyszymy pojedyncze wersety pochodzące z obu lamentacji. Dlaczego psalm 69 został wybrany jako jeden z dwóch możliwych psalmów na XV niedzielę zwykłą? Ze względu na opis doświadczenia miłosierdzia, które wyśpiewuje, znajdujący się w trudnej sytuacji, psalmista. Lamentację mógłby wyśpiewać ocalony przez miłosiernego Samarytanina człowiek z dzisiejszej przypowieści,.
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Modlitwa biednego: Spojrzyj na mnie w ogromie swego miłosierdzia. Jestem nędzny i pełen cierpienia
Doświadczenie miłości: Patrzcie i cieszcie się, ubodzy, niech ożyje serce szukających Boga. Bo Pan wysłuchuje biednych
lub
•
PSALM
Prawo jest doskonałe • Ps 19 (18), 8-9. 10 i 15
O czym pouczył Mojżesz słowem, pieśnią potwierdza psalmista. Dlaczego warto iść drogą Pana?
PSALM 19 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: okres monarchii
CHWAŁA JAHWE • Psalm 19: Niebiosa głoszą chwałę Boga należy do gatunku hymnu (hebr. tehilla), bezinteresownej modlitwy uwielbienia. To typowy rodzaj modlitw zanoszonych w okresie przed niewolą. Hymny zakorzenione są w kulcie • Święta obchodzone uroczyście w świątyni stwarzały specyficzny klimat jedności i uwielbienia Jahwe. W Psalmie 19 wierzący wychwala najpierw Boże dzieło stworzenia, tchnące porządkiem i harmonią, następnie chwali Prawo Boże, które podobny porządek wprowadza w ludzkie życie • Ostatnia część psalmu to modlitwa sprawiedliwego, który krocząc drogami Prawa, prosi Boga, aby ustrzegł go od grzechu.
PRAWO PANA • Usłyszymy dziś trzecią strofę Psalmu 19, w której psalmista wychwala Prawo Pańskie. Temat Prawa związanego z radosną celebracją Święta Namiotów oraz temat Słowa Bożego, które poucza, dodaje siły i raduje serce łączą psalm z pierwszym czytaniem, które opisuje Słowo Boże bliskie sercu wierzącego.
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Psalmista o Prawie Pańskim: jest doskonałe i pokrzepia duszę… nierozważnego uczy mądrości… olśniewa oczy
Psalmista o tym, czego nikt ci nie zabierze: Z pracy rąk swoich będziesz pożywał.
Codziennie do niej wracać: Małżonka twoja jak płodny szczep winny we wnętrzu twojego domu.
Twój sztab: Synowie twoi jak sadzonki oliwki dokoła twojego stołu.
•
DRUGIE CZYTANIE
Hymn o Chrystusie • Kol 1, 15-20
Rozpoczynamy lekturę listu do Kolosan. Paweł w hymnie: Chrystus jest Głową, Pierworodnym, Początkiem
LIST DO KOLOSAN • NADAWCA: św. Paweł • SKĄD: Cezarea lub Rzym • DATA: ok. 60-64 r. • ADRESACI: chrześcijanie w Kolosach
LIST Z WIĘZIENIA • Od dziś w najbliższe niedziele będziemy słuchać fragmentów Listu do Kolosan. List ten – według tradycyjnej interpretacji – zaliczamy do grupy tzw. listów więziennych, ponieważ powstał podczas uwięzienia Apostoła Pawła w Cezarei lub w Rzymie. List jest być może odpowiedzią na prośbę Epafrasa – założyciela wspólnoty w Kolosach, który potrzebuje wsparcia w walce z szerzącymi się tam herezjami. Nie znamy ich zasadniczej przyczyny, jednak najprawdopodobniej miały swe źródło w synkretyzmie judeo-hellenistycznym. Ich wyrazem była wiara w siły kosmiczne, które mają wpływ na ludzki los. Wierze w “żywioły świata” (>>Kol 2,8.20) Paweł przeciwstawia wiarę w Chrystusa, który jest ich Stwórcą i jedynym prawdziwym Bogiem.
WIARA I MORALNOŚĆ • List – oprócz wstępnego pozdrowienia, modlitwy za wspólnotę z Kolosów oraz zakończenia – składa się z dwóch części: • pierwsza z nich ma charakter dogmatyczny. Rozpoczyna ją Hymn o Chrystusie, który oddaje zasadniczą myśl tego fragmentu: Jezus Chrystus jest jedynym prawdziwym Bogiem, który przyniósł zbawienie światu. To nie świat i natura rządzą ludzkim losem, lecz Bóg, który jest ich Stwórcą • druga część listu to wypływające z wiary w Chrystusa pouczenia moralne.
CHRYSTUS POCZĄTKIEM • Lekturę rozpoczynamy pomijając tzw. adres i pełne ciepła pozdrowienie (>>Kol 1,1-14). Usłyszymy hymn na cześć Chrystusa. Jezus jest • Pierworodnym, który jak Ojciec stwarzał świat, • Głową nie tylko całego stworzenia, ale przede wszystkim Kościoła, • Początkiem. Dzięki niemu na całą ludzkość spływa pokój • Jak przypuszczają bibliści, hymn ten nie jest autorstwa samego Pawła, lecz został wpleciony przez niego lub przez jego uczniów i stał się kanwą do dalszych rozważań (>>JESZCZE O DRUGIM CZYTANIU)
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Kim jest Chrystus: jest obrazem Boga niewidzialnego
Dlaczego Pierworodny: W Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne… Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone
Dlaczego Początek: On jest Początkiem. Pierworodnym spośród umarłych, aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim
JESZCZE O DRUGIM CZYTANIU
• W opinii wielu, Hymn o Chrystusie to wczesnochrześcijański hymn, który św. Paweł lub jeden z jego uczniów wykorzystał w liście • Pojawia się w nim obraz Chrystusa kosmicznego (hymn nie mówi o ziemskiej historii Chrystusa, lecz przedstawia jakby ponadhistoryczne dzieje), którego postać wypełnia sobą cały stworzony świat.
• Jezus Chrystus jest równy bóstwem Ojcu. W Nim i przez Niego dokonuje się stworzenie świata, który według kosmologii żydowskiej dzieli się na sferę niebiańską, ziemską i podziemną. Jego podtrzymuje wszystko w istnieniu
• W tym sensie należy także interpretować obraz Chrystusa jako Głowy Kościoła. Według starożytnych teorii medycznych głowa to nie tylko organ przewodzący i wydający decyzje, ale przede wszystkim źródło życia całego ciała. Kościół i ludzkość żyją tylko dzięki Chrystusowi którego życiodajna Krew i Pokój krążą w ciele świata.
•
EWANGELIA
Przykazanie miłości • Łk 10, 25-37
Spośród kilkuset nakazów Prawa Jezus wydobywa dwa najważniejsze. I w przypowieści mówi, kim tak naprawdę jest bliźni
EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: 70-80 r.
KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: w drodze do Jerozolimy • CZAS: rok 30-33 • BOHATEROWIE: • Jezus, uczony w Piśmie • WERSJE: (tylko dialog) Mt 22,34-40, Mk 12,28-34
W DRODZE DO JEROZOLIMY • Od dziewiątego rozdziału Ewangelii Łukasza Jezus zmierza w kierunku Jerozolimy. Wstępowanie do Jerozolimy (>>Łk 9-19) będzie przeplatane nauczaniem, często uzupełnianym także w przypowieściach.
KIM JEST BLIŹNI • Dla wierzącego Żyda bliźnim był przede wszystkim jego rodak, wierzący w tego samego Boga i zachowujący jego przykazania. Żydzi wystrzegali się pogan. Nie mieli ich obowiązku kochać • Ewangelia przekracza granice etniczne i kulturowe, które stawia Prawo. Jezus zmienia normy kulturowo-religijne judaizmu, rozszerzając przykazanie miłości na nieprzyjaciół i pogan. Przykład miłosierdzia przekraczającego granice usłyszymy w niedzielnej Ewangelii • Fragment składa się z dwóch elementów: najpierw jest to • dialog Jezusa z uczonym w Prawie, a potem • przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.
DIALOG I PRZYPOWIEŚĆ • Podczas rozmowy Jezusa z uczonym, spośród kilkuset praw i przykazań Starego Testamentu wydobyte zostaną dwa najważniejsze: te które znamy jako “przykazanie miłości”. Zwróćmy uwagę, kto wybiera i “splata” ze sobą te przykazania • Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie jest odpowiedzią na inne pytanie uczonego: A kto jest moim bliźnim? Bliźni to ten, kto okazuje miłosierdzie.
NAJWAŻNIEJSZE CYTATY
Uczony cytuje Pismo: “Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego”
Uczony o tym, kto jest bliźnim: “Ten, który… okazał miłosierdzie”
Jezus wzywa do okazywania miłosierdzia: “Idź i ty czyń podobnie”
JESZCZE O EWANGELII
• Pierwszym, który przekroczył dotychczasowe rozumienie bliźniego, jest Jezus, “miłosierny Samarytanin”. Pochylił się nad każdym leżącym bez życia, poranionym przez grzech człowiekiem, bez względu na jego rasę, narodowość i wiarę.
• Samarytanin to skandaliczny przykład dla Żydów, biorąc pod uwagę, że pochodzi z narodu odszczepieńców, ludu, który zmieszał wiarę w prawdziwego Boga z licznymi obcymi kultami. A jednak to właśnie on udzielając pomocy umierającemu Żydowi okazał się jego prawdziwym bliźnim
LINKI
“Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego” (Łk 10,27)
Pwt 6,4-5: Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem – Pan jedynie. Będziesz więc miłował Pana, Boga twojego, z całego swego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich sił swych sił
Kpł 19,18: Nie będziesz szukał pomsty, nie będziesz żywił urazy do synów twego ludu, ale będziesz miłował bliźniego jak siebie samego
“To czyń, a będziesz żył” (Łk 10,28)
Kpł 18,5: Będziecie przestrzegać moich ustaw i moich wyroków. Człowiek, który je wypełnia, żyje dzięki nim
WERSJE
Dialog z uczonym w Piśmie opisują także Mateusz i Marek. Jednak wersja Łukasza jest z kilku powodów bardzo ciekawa
• Kontekst • U Marka i Mateusza do rozmowy dochodzi w Jerozolimie, w Świątyni, na kilka dni przed męką Jezusa. Marek podkreśla, że uczony w Piśmie był pod wrażeniem odpowiedzi Jezusa na pytanie o kwestię zmartwychwstania (>>Mk 12,18-27). Mateusz precyzuje, że był jednym z faryzeuszy, którzy usłyszeli, że zamknął usta saduceuszom udowadniając na podstawie Prawa kwestię zmartwychwstania • U Łukasza taka rozmowa następuje o wiele wcześniej, Jezus rozpoczął dopiero drogę ku Miastu Świętemu.
• Pytanie • U Marka i Mateusza uczony pyta o to, które pytanie w Prawie jest największe • U Łukasz brzmi nieco inaczej, bardziej praktycznie: co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?
• Jezus “odpowiada” • W wersji Łukasza Mateusza i Marka Jezus wprost odpowiada na pytania uczonego. U Łukasza jest inaczej – zamiast odpowiedzieć, pyta, a dokłądnie: wydobywa odpowiedź u pytającego. W efekcie, to sam uczony w Piśmie wybiera z Prawa najważniejsze przykazania
• Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie znajduje się tylko w Ewangelii Łukasza
CZY WIESZ ŻE…
Droga z Jerozolimy do Jerycha „schodzi” ku depresji, gdyż Jerozolima leży na wysokości ok. 820 m n.p.m., zaś Jerycho znajduje się 250 m p.p.m. 27 km tej drogi wiodło przez tereny skaliste, pełne wąwozów i jaskiń, w sposób naturalny niezamieszkałe, co stanowiło okazję dla rożnej maści rabusiów. Już w Starym Testamencie nazywano tę drogę terminem ’adummim (Joz 18,17) przywołującym słowo „krew”, co czyniło aluzję do aktow przemocy. Józef Flawiusz wspomina, iż przemieszczający się tą trasą esseńczycy byli zawsze uzbrojeni do obrony przed bandytami (Wojna żydowska, IV. 8,2).
Droga z Jerozolimy do Jerycha, fot. אליעזר שוורץ, ירושלים/Wikimedia Commons
Samarytanie. Początki Samarytan sięgają 722 r. przed Chr., kiedy to Asyria podbiła Królestwo Północne (Izrael). Asyryjczycy przesiedlili na te tereny, po deportowaniu części Izraelitów, obcą ludność z rożnych zakątków swego imperium, która czciła obcych bogów (por. 2 Krl 17,24-41). Ostatecznie zasymilowali się oni z rdzenną ludnością Izraela, ale w rezultacie powstała społeczność, która w znacznym stopniu odeszła od wierzeń Izraelitów. Zbudowali własną świątynię na gorze Gerazim koło Sychem i z ksiąg Starego Testamentu uznawali tylko pięć pierwszych ksiąg (Rdz – Pwt), tzw. Pięcioksiąg Samarytański. Jan Ewangelista komentując zdumienie Samarytanki wobec prośby Jezusa o wodę, podkreśla, że „Żydzi i Samarytanie unikali się wzajemnie” (J 4,9). Potwierdza to starszy o kilka wieków od Ewangelii tekst Syr 50,25-26. Świadectwo tej trudnej relacji znajdzie się również w Talmudzie*, w którym stwierdza się, iż „kawałek chleba podany przez Samarytanina jest bardziej nieczysty niż wieprzowina” (traktat Szewiim 8,10).
Poruszenie. Czasownik splanchnizomai, wyrażający fizyczne poruszenie wnętrzności na widok czyjejś niedoli, przejęcie się do głębi czyimś nieszczęściem, ma za swój podmiot w Ewangeliach niemal wyłącznie Jezusa, przez co reakcja Samarytanina z przypowieści jest w istocie naśladowaniem współczucia i solidarności, jaką przeżywa Jezus wobec ludzkiej biedy i tragedii (por. Mt 9,36 i paral. Mk 6,34; Mt 14,14; 15,32 i paral. Mk 8,2; Mt 20,34). Czasownik ten w Ewangelii Łukaszowej występuje w odniesieniu do Jezusa tylko w Łk 7,13, gdzie Jezus w ten właśnie sposób reaguje na widok wdowy z Naim opłakującej śmierć jedynego syna. W Łk 15,20 mowa jest o wewnętrznym wzruszeniu ojca na widok marnotrawnego syna, co jest obrazem uczuć Boga Ojca wobec ludzkiej niedoli.
(na podst. W. Pikor, Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury [Kielce 2011] 131-134)
TWEETY
tweety o #kazanie
STO SŁÓW
Chociaż podobno niegrzecznie odpowiadać pytaniem na pytanie, Jezus tak właśnie robi, i to dwukrotnie. Jezus, jak Sokrates, nie odpowiada na pytanie, lecz niejako wydobywa odpowiedź u pytającego. Uczony w Piśmie spośród kilkuset przykazań Prawa sam wyłuskuje dwa najważniejsze, a potem sam odpowiada na zadane przez siebie pytanie: kto jest moim bliźnim?
Słowo jest blisko ciebie, na twoich ustach. Prawo Boga nie jest zbiorem zewnętrznych, niemal nieosiągalnych nakazów, lecz każdy potrafi je odnaleźć w swoim sercu, jako własną, wewnętrzną prawdę.
Spośród mnóstwa przepisów prawa Jezus – ale i każdy z nas – może wydobyć to, co najważniejsze. To przykazanie miłości Boga i bliźniego. Ono wzywa do miłosierdzia i uczy, że miłosierny Bóg pochyla się nad każdym z nas. Z miłością.
