Uroczystość św. Józefa

PUNKT WYJŚCIA

UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTEGO JÓZEFA • KOLOR SZAT: biały • CZYTANIA: Druga Księga Samuela 7, 4-5a. 12-14a. 16 • Psalm 89, 2-3. 4-5. 27 i 29 • List do św. Pawła do Rzymian 4, 13. 16-18. 22 • Ewangelia wg św. Mateusza 1, 16. 18-21. 24a 

---

PIERWSZE CZYTANIE 

Czytanie z Drugiej Księgi Samuela

Pan skierował do Natana następujące słowa: «Idź i powiedz mojemu słudze, Dawidowi: To mówi Pan: „Kiedy wypełnią się twoje dni i spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. On zbuduje dom imieniu memu, a Ja utwierdzę tron jego królestwa na wieki. Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem.

Przede Mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki. Twój tron będzie utwierdzony na wieki”».

Oto Słowo Boże.

---

PIERWSZE CZYTANIE 

Zapowiedź • 2 Sm 7, 4-5a. 12-14a. 16

Choć zabrzmiała symbolicznie, wypełni się literalnie, słowo w słowo. Oto zapowiedź, jaką usłyszał Dawid, a którą Bóg zrealizuje za sprawą Józefa.

DRUGA KSIĘGA SAMUELA • AUTOR: Deuteronomista • CZAS POWSTANIA:  VII/VI w. przed Chr. • KATEGORIA: wydarzenie • CZAS AKCJI: X w przed Chr. • MIEJSCE AKCJI: Jerozolima • BOHATEROWIE: Natan, Dawid

---

KSIĘGI SAMUELA • Druga Księga Samuela to kontynuacja Pierwszej Księgi Samuela. W Biblii hebrajskiej obie księgi były ze sobą połączone. Nazwa ksiąg może sugerować, jakoby ich autorem był Samuel, czyli ostatni izraelski sędzia. Jednak opisane w księdze wydarzenia – od początków królestwa, aż do końca panowania króla Dawida – wykraczają z pewnością poza okres życia Samuela. Stąd też • autorstwo księgi przypisuje się zwykle anonimowemu autorowi określanemu mianem Deuteronomisty • Należał on do szkoły, która odpowiada za cały blok ksiąg o charakterze historycznym, określany mianem Dzieła Deuteronomicznego (w jego skład wchodzą: Księga Jozuego, Księga Sędziów, Księgi Samuela i Księgi Królewskie).

DAWID, MIASTO DAWIDOWE, ARKA • Druga Księga Samuela Księga rozpoczyna się od informacji o śmierci króla Saula (2 Sm 1,1). Dalej opisuje wydarzenia, które można byłoby podzielić na trzy grupy: • walka o królestwo po śmierci Saula (rozdz. 1-8) • panowanie Dawida (rozdz. 9-20) • dodatki (rozdz. 21-24) • W księdze tej znajdziemy dzieje Dawida, wielkiego króla, który zbudował potęgę Izraela. Między innymi podbił Judę i zdobył ziemię Jebuzytów wraz z miastem Jebus (to pierwotna nazwa Jerozolimy) (PATRZ: 2 Sm 4,6-9) i wkrótce tam, na górę Syjon, przeniósł z Hebronu stolicę państwa • Jednocześnie śledzimy historię Arki Przymierza, która w ślad za ustanowieniem nowej stolicy została przeniesiona do Jerozolimy, Miasta Dawidowego (PATRZ: 2 Sm 6,1-19).

DOM DAWIDOWY • Usłyszymy dialog proroka Natana z królem Dawidem. Dawid podejmie kwestię obecności Arki Przymierza w namiocie, miejscu nietrwałym, chcąc zbudować jej godną i trwałą siedzibę: dom dla Pana • Zwróćmy uwagę, że Bóg odwodzi Dawida od tego pomysłu – to Bóg chce zbudować Dawidowi dom. Dom dla Arki Przymierza, Świątynię, wybuduje dopiero syn Dawida, Salomon • Zauważmy, że w Bożej deklaracji utwierdzania domu Dawida znajduje się też proroctwo, które wypełniło się w Jezusie Chrystusie.

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY 

Wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo 

Przede Mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki 

TRANSLATOR 

• Wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo (2 Sm 7,12) • Hebr. zera to w podstawowym sensie nasienie, ale również potomstwo, dynastia. Zera opisuje potomka Dawida, który ma nastać po nim i wybudować Panu świątynię. On i jego dynastia otrzymują obietnicę trwania i panowania na wieki (PATRZ: LINKI). 

• Przede Mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki. Twój tron będzie utwierdzony na wieki (2 Sm 7,16) • Hebr. leolam oznacza to, co zakryte, daleki czas przyszły. Żydzi nie znali abstrakcyjnego pojęcia wieczności. 

Hebr. bajit (dom) oznacza nie tylko budynek, ale także rodzinę, szczep, naród (Wj 1,21; Rdz 7,1; 12,17; 35,11-12). Bóg obiecuje Dawidowi dynastię, która będzie królować długo i niewzruszenie (2 Sm 7,11).

BIBLIJNY INSIDER 

Oto jeden z najważniejszych tekstów Starego Testamentu. Bóg zawiera przymierze z Dawidem. Przymierze to będzie punktem odniesienia i znakiem nadziei dla całej historii zbawienia, łącząc się ostatecznie z historią Mesjasza. 

• Dom dla Pana – dom dla Dawida • W odpowiedzi na Dawidowe plany wybudowania domu dla Boga, Bóg odpowiada pragnieniem wybudowania domu dla Dawida (PATRZ: TRANSLATOR). Bóg obiecuje Dawidowi trwałą dynastię. 

• Relacja Ojciec – syn • Dawid i jego potomstwo będą się cieszyć szczególną relacją z Bogiem. Pan mówi o nim: Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem • Obrazy ojciec – syn pojawiają się w tekstach mówiących o inwestyturze królewskiej (PATRZ: Ps 2,7; 110,3). Według zwyczajów obecnych powszechnie na starożytnym Bliskim Wschodzie monarcha nazywany był synem boga i czczony jako taki (Egipt). W Izraelu tytuł syna przysługuje nie tylko królowi, lecz całemu narodowi w sensie doświadczenia Bożego wyboru i miłości, nie ubóstwienia (PATRZ: Pwt 32,6; Iz 43,6; 63,16; Oz 11,3; Jr 3,19). 

• Szczególna obietnica • Niezwykle ważna i wciąż dyskutowana pozostaje obietnica, którą przy tej okazji składa Pan: Nie cofnę od niego mojej życzliwości, jak ją cofnąłem od Saula, twego poprzednika, którego opuściłem. Przede Mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki. Twój tron będzie utwierdzony na wieki • Proroctwo, otwierając się na daleką przyszłość (PATRZ: TRANSLATOR), w ten sposób otwiera się na Mesjasza. Wiecznie trwałe Przymierze z domem Dawida to nie przymierze polityczne z dynastią judzką, która zniknie ze sceny po wygnaniu (VI w.), lecz przymierze z potomkiem Dawida, przyszłym Mesjaszem. 

LINKI 

• Wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo (2 Sm 7,12) • Obietnica dana Dawidowi wpisuje się w temat innych wielkich obietnic związanych w Biblii z potomstwem (zera): 

Rdz 3,15: Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę (Protoewangelia, PATRZ: DZIESIĄTA NIEDZIELA ZWYKŁA, ROK B, PIERWSZE CZYTANIE). 

Rdz 12,7: Twojemu potomstwu oddaję właśnie tę ziemię (obietnica dana Abrahamowi). 

Rdz 13,14–15: Spójrz przed siebie i rozejrzyj się z tego miejsca, na którym stoisz, na północ i na południe, na wschód i ku morzu: cały ten kraj, który widzisz, daję tobie i twemu potomstwu na zawsze (obietnica dana Abrahamowi). 

• W nauczaniu prorockim obietnice złożone Dawidowi i przymierze zawarte z nim to fakty niepodważalne. Będą znakiem nadziei dla Izraela od czasów prorockich do okresu powygnaniowego (PATRZ: Iz 9,1–7; 11,1–16; 16,5; 55,3; Jr 23,5–6; 30,8; 33,15–26; Ez 34,23–24; 37,24–25; Oz 3,5; Am 9,11; Za 12,7–8). • Temat ten zostanie podjęty także przez autorów Nowego Testamentu, dostrzegających wypełnienie proroctwa Natana w Jezusie. Jezus to potomek, syn Dawida zapowiedziany przez Natana i proroków po nim: Łk 1,32: Będzie On wielki i zostanie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida.

---

PSALM RESPONSORYJNY Ps 89 (88), 2-3. 4-5. 27 i 29 (R.: 37a)

Refren: Jego potomstwo będzie trwało wiecznie.

O łaskach Pana będę śpiewał na wieki, † 

Twą wierność będę głosił moimi ustami * 

przez wszystkie pokolenia.

Albowiem powiedziałeś: † 

«Na wieki ugruntowana jest łaska», * 

utrwaliłeś swą wierność w niebiosach.

«Zawarłem przymierze z moim wybrańcem, * 

przysiągłem mojemu słudze, Dawidowi:

Twoje potomstwo utrwalę na wieki * 

i tron twój umocnię na wszystkie pokolenia».

«On będzie wołał do Mnie: † 

„Ty jesteś moim Ojcem, * 

moim Bogiem, Opoką mojego zbawienia”.

Na wieki zachowam dla niego łaskę * 

i trwałe z nim będzie moje przymierze».

---

PSALM 

Utwierdzę twój tron • Ps 89, 2-5.27.29

Psalm 89 wyraźnie nawiązuje do obietnicy złożonej przez Boga Dawidowi. Powstał w czasach po niewoli babilońskiej, gdy ta obietnica była dla Izraela szczególnym źródłem nadziei.

PSALM 89 • AUTOR: Etan (Ezrachita) / autor anonimowy • CZAS POWSTANIA: schyłek monarchii, czasy wygnania i po nim (VI–V w. przed Chr.)

---

POUCZENIE • Psalm 89 należy do grupy dwunastu psalmów rozpoczynających się od słowa “pouczenie”. Psalmy te wpisują się w mądrościową tradycję Izraela jako rodzaj nauki o charakterze duchowym. Zalicza się go także do gatunku lamentacji zbiorowej czy modlitwy błagalnej. Tworzy część tzw. małej kolekcji jahwistycznej (Psalmy 84–89) i zamyka trzecią część Psałterza • W utworze można wyróżnić kilka części: • wyrocznię związaną z przymierzem Dawidowym (wersety 4–5) • hymn na cześć Jahwe (wersety 6–19) • historię przymierza Dawidowego (wersety 20–38) • skargę na los, jaki spotkał Izraela (wersety 39–52) • formułę błogosławieństwa (werset 53). 

PSALM ETANA EZRACHITY? • Autor psalmu 89 wymieniony w tytule to Etan Ezrachita, będący zapewne rozpoznawalnym wśród współczesnych mędrcem kananejskim, tworzącym ok. X w. przed Chr. Wspomina się go w Pierwszej Księdze Królewskiej (PATRZ: 1 Krl 5,11), twierdząc, że Salomon pobił go swą mądrością. Samo porównanie Etana z jednym z najwybitniejszych izraelskich królów świadczy o jego nieprzeciętnych zdolnościach • Jednak autorstwo zostało przypisane Etanowi później zgodnie z regułami, w których wybitnym postaciom przypisywano utwory literackie (zjawisko pseudoepigrafii). W rzeczywistości, autorem psalmu może być pobożny Izraelita, czerpiący z myśli Etana swoje natchnienie, przedstawiciel środowiska mądrościowego skupionego wokół dworu i świątyni. Żyje on w czasach schyłku monarchii judzkiej lub – co bardziej prawdopodobne – po wygnaniu. 

UTWIERDZĘ TRON • Fragment psalmu, który usłyszymy, pochodzi z pierwszej – pochwalnej części utworu. Zwróćmy uwagę, że psalmista wyraźnie odwołuje się do obietnicy i proroctwa, który słyszeliśmy w pierwszym czytaniu • W czasach po wygnaniu babilońskim, w których żyje autor psalmu, wyrocznia Natana i Boże obietnice złożone Dawidowi są źródłem nadziei dla Izraela, walczącego o odbudowę i trwanie swojego narodowego bytu. 

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY 

Na wieki ugruntowana jest łaska 

Utrwalę twoje potomstwo na wieki 

Tron twój umocnię na wszystkie pokolenia

---

Rz 4, 13. 16-18. 22

Wbrew nadziei uwierzył nadziei

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:

Nie od wypełniania Prawa została uzależniona obietnica dana Abrahamowi i jego potomstwu, że będzie dziedzicem świata, ale od sprawiedliwości uzyskanej przez wiarę. 

Dlatego dziedzictwo przypada dzięki wierze, aby było z łaski i aby w ten sposób obietnica pozostała niewzruszona dla całego potomstwa, nie tylko dla potomstwa opierającego się na Prawie, ale i dla tego, które żyje dzięki wierze Abrahama. On to jest Ojcem nas wszystkich – jak jest napisane: «Uczyniłem cię ojcem wielu narodów» – przed obliczem Boga. Jemu on uwierzył jako Temu, który ożywia umarłych i powołuje do istnienia to, co nie istnieje.

On to wbrew nadziei uwierzył nadziei, że stanie się «ojcem wielu narodów», zgodnie z tym, co było powiedziane: «Takie będzie Twoje potomstwo». Dlatego też policzono mu to za sprawiedliwość.

Oto Słowo Boże.

---

DRUGIE CZYTANIE

Jak Abraham • Rz 4, 13. 16-18. 22

Choć Paweł nie wspomina św. Józefa, widać, że oblubieniec Maryi realizował wzór wiary Abrahama. “Wbrew nadziei uwierzył nadziei”.

KSIĘGA: List do Rzymian • NADAWCA: św. Paweł • ADRESACI: wspólnota chrześcijańska w Rzymie • CZAS POWSTANIA: ok. 55/56  r. • MIEJSCE POWSTANIA: Korynt

---

SUMMA ŚWIĘTEGO PAWŁA • List do Rzymian to najdojrzalsze pismo św. Pawła. Niektórzy nazywają go traktatem teologicznym albo summą teologiczną Pawła. Jest to na pewno jego najbardziej dopracowane pismo, które można nazwać summą pastoralną apostoła. Jako głosiciel Ewangelii, św. Paweł zbiera w nim całość swojego doświadczenia i myśli. Główne tematy, jakie podejmuje, to: grzech i śmierć, zbawienie, łaska i usprawiedliwienie • Paweł pisze do chrześcijan w Rzymie – a Rzym to coś więcej niż stolica ówczesnego państwa. To centrum antycznego świata, stolica całego imperium. Rzym ma być kołem zamachowym dla głoszonej przez Pawła Dobrej Nowiny o usprawiedliwieniu z wiary w Chrystusa.

TEZA ŚW. PAWŁA • Rozdział czwarty Listu do Rzymian to zwieńczenie Pawłowej argumentacji na temat usprawiedliwienia przez wiarę w Chrystusa • W tezie, postawionej przez apostoła w Rz 1,16-17 słyszymy, że Boży plan zbawienia zawsze wychodził od wiary i ku wierze prowadził. Potwierdza to historia Abrahama, ojca wszystkich wierzących • Mamy zatem do czynienia z reinterpretacją tradycji żydowskiej, która widziała w Abrahamie przykład usprawiedliwienia przez uczynki. Tymczasem Paweł stawia inną tezę – usprawiedliwienie przychodzi przez wiarę. Paweł ilustruje koncepcję usprawiedliwienia przykładem Abrahama.  

ZANIM USŁYSZYSZ • Usłyszymy fragment traktatu św. Pawła o wierze Abrahama. Zwróćmy uwagę na obietnicę daną przez Boga Abrahamowi – zakładała ona, że przez swoje potomstwo stanie się on ojcem wszystkich wierzących, dziedzicem świata. Znajduje ona swoje wypełnienie w Chrystusie, a stało się to m. in. dzięki Józefowi • Zauważmy także, że postawę Abrahama “wbrew nadziei uwierzył nadziei” odnajdujemy u św. Józefa (PATRZ: Ewangelia, wersja 1).

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

On to wbrew nadziei uwierzył nadziei

BIBLIJNY INSIDER

• Abraham na nowo odczytany • Abraham, który dla Żydów był bohaterem usprawiedliwienia przez Prawo, z uczynków, dla Pawła jest bohaterem usprawiedliwienia przez wiarę. Apostoł dokonuje radykalnej reinterpretacji tradycji żydowskiej. Ma jednak ku temu dobre, biblijne podstawy • Paweł stwierdza, że Abraham uwierzył, zanim otrzymał znak obrzezania (Rz 4,1-12). Podążając za historią Abrahama, tak jak została ona spisana w Księdze Rodzaju, apostoł dowodzi, że patriarcha uznany został za sprawiedliwego poprzez swój akt wiary (Rdz 15), a dopiero później wszedł formalnie w przymierze z Bogiem uwidocznione poprzez obrzezanie (Rdz 17). Stąd usprawiedliwienie Abrahama dokonało się na podstawie wiary, a nie poprzez Prawo. W ten sposób także stał się on ojcem wszystkich wierzących, tak Żydów jak i pogan (4,11-12).

• Nowe potomstwo • W historii Abrahama opisanej w 4 rozdziale Listu do Rzymian pojawia się często grecki termin sperma, który znaczy tyle, co nasienie, potomstwo (Rz 4,13.16.18) – odpowiednik zera z 2 Sm 7. Dzięki wierze Abraham zyskuje nowe potomstwo, które nie opiera się już na Prawie, ale wierzy, tak jak on (Rz 4,16). Abraham uwierzył, że będzie dziedzicem świata (kosmos). Miało się to dokonać przez obiecanego mu potomka (Rz 4,13) • Abraham, będąc już starcem uwierzył, że Bóg da cieszyć się jeszcze darem ojcostwa. Paweł opisuje jego wiarę jako bliską wierze w zmartwychwstanie. Abraham uwierzył Bogu, który mam moc ożywiać umarłych i powoływać do istnienia to, co nie istnieje (Rz 4,17). Sam był przecież już obumarłym, tymczasem wbrew nadziei uwierzył nadziei, że stanie się ojcem wielu narodów (Rz 4,18). Wśród jego potomków jest także Jezus.   

• Wypełnienie • Obietnica, jaką Bóg złożył Dawidowi, mówiła o potomku, którego panowanie będzie wieczne. Obietnica złożona Abrahamowi zakładała, że przez swoje potomstwo stanie się on ojcem wszystkich wierzących, dziedzicem świata. Obie te obietnice znajdują swoje wypełnienie w Chrystusie • To w Nim przychodzi wieczne przymierze Boga z człowiekiem. To ku Niemu, kierować się będzie wiara wszystkich dzieci Abrahama. Abraham wierząc Bogu, który wskrzesza umarłych, uwierzył Temu, który wskrzesił Jezusa. Wiara Abrahama to także wiara w Chrystusa, przez którą usprawiedliwiony zostaje patriarcha i całe jego potomstwo (Rz 4,24-25). 

LINKI

Abraham wbrew nadziei uwierzył nadziei, że stanie się ojcem wielu narodów, zgodnie z tym, co było powiedziane: «Takie będzie twoje potomstwo» (Rz 4,18)

Rdz 15,5: Poleciwszy Abramowi wyjść z namiotu ,rzekł: “Spójrz na niebo i policz gwiazdy, jeśli zdołasz to uczynić”. Potem dodał: “Tak liczne będzie twoje potomstwo”. Abram uwierzył i Pan poczytał mu to za zasługę.

---

EWANGELIA Mt 1, 16. 18-21. 24a

Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański

Słowa Ewangelii według Świętego Mateusza

Jakub był ojcem Józefa, męża Maryi, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem.

Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. 

Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego. Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie.

Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów».

Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański.

Oto słowo Pańskie.

Albo:

EWANGELIA Łk 2, 41-51a

Ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Rodzice Jezusa chodzili co roku do Jeruzalem na Święto Paschy. Gdy miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, został młody Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Rodzice. Przypuszczając, że jest wśród pątników, uszli dzień drogi i szukali Go między krewnymi i znajomymi. Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jeruzalem, szukając Go.

Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania. Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami.

Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: «Synu, czemu nam to uczyniłeś? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie».

Lecz On im odpowiedział: «Czemu Mnie szukaliście? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?» Oni jednak nie zrozumieli tego, co im powiedział.

Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu; i był im poddany.

Oto słowo Pańskie.

---

EWANGELIA 

Ojciec Jezusa • Mt 1, 16. 18-21. 24a albo Łk 2, 41-52

Kim był Józef? Ewangelie pokazują nie tylko dzieciństwo Jezusa – również postawę Jego ojca i opiekuna, który wiernie realizował dane przez Boga zadanie.

EWANGELISTA: św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: 70 – 80 r. • KATEGORIA: wydarzenie • CZAS AKCJI: ok. 1 r AD (data tradycyjna) • MIEJSCE AKCJI: Nazaret • BOHATEROWIE: Józef, Anioł Pański • WERSJE: brak

albo 

EWANGELISTA: św. Łukasz • CZAS POWSTANIA: ok. 80 r. KATEGORIA: dialog • MIEJSCE: Jerozolima • CZAS: ok. 12 r AD (datacja tradycyjna)r. • Postacie: Jezus, Maryja i Józef, krewni, nauczyciele Prawa

---

JÓZEF W EWANGELIACH • Tylko dwie Ewangelie wspominają św. Józefa: Ewangelia św. Łukasza i św. Mateusza. Mateusz w pierwszych rozdziałach opowiadających o okolicznościach przyjścia na świat Jezusa Chrystusa uwypukla postać św. Józefa, podczas gdy św. Łukasz koncentruje się na Maryi.

JÓZEF: OJCIEC I OPIEKUN • W liturgii mamy do wyboru dwa fragmenty Ewangelii: jeden opowiada o narodzeniu Jezusa wg św. Mateusza, drugi o odnalezieniu Jezusa w świątyni. Oba ukazują szczególną obecność Józefa w życiu Jezusa. Choć nie był Jego ojcem biologicznym (podkreśla to dobitnie św. Mateusz), to jednak był ojcem prawdziwym: tak go nazywała wobec dwunastoletniego Jezusa Maryja (wskazuje na to Łukasz), tak postrzegali go inni. 

NAJWAŻNIEJSZE CYTATY

Józef uczynił tak, jak mu polecił Anioł Pański

Józefie, synu Dawida, nie bój się

Z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło

EWANGELIA 1: Mt 1, 16. 18-21. 24a 

TRANSLATOR

• Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego (Mt 1,18) • Dosłownie “została znaleziona, mając w brzuchu od/za sprawą Ducha Świętego”.

• Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie (Mt 1,19) • Dosłownie: nie chcąc narazić jej na “publiczne napiętnowanie, wstyd, wytykanie palcami” (paradeigmatidzo), zamierzał uwolnić, odwiązać, odesłać ją (apolyo) w sekrecie • Czasownik apolyo może oznaczać odesłanie w sensie aktu rozwodowego, ale także uwolnienie od zobowiązania, odwiązanie od siebie. Józef mógł rozważać wiele możliwości, co Mateusz oddaje wieloznacznym czasownikiem. 

BIBLIJNY INSIDER

Między historią Dawida i Józefa rysuje się piękna paralela. Józef jest przecież “synem Dawida”, pochodzi z jego rodu:

• Szczęśliwi mężczyźni • Dawid otrzymuje słowo o potomku, kiedy jest u szczytu swojej potęgi i sławy. Pokonał wszystkich swoich wrogów, zdobył Jerozolimę, sprowadził do niej Arkę Przymierza, jest królem nad całym Izraelem • Józef także jest w pięknym i szczęśliwym momencie swojego życia. Zamierza zawrzeć związek małżeński z Maryją, są już narzeczonymi. Jego życie wydaje się układać dobrze. podobnie jak Dawid, Józef planuje swoje szczęście • Wówczas ze swoim planem wkracza Bóg. 

• Plan Boga • Bóg interweniując przez proroka Natana zapowiada, że Dawid nie zbuduje mu domu (PATRZ: 2 Sm 7,13). Pan sam zatroszczy się o swój dom i o potomstwo Dawida, które będzie także Bożym potomstwem • Podobne skutki będzie miało Boże wkroczenie w życie Józefa. Ludzkie plany związane ze szczęśliwym życiem rodzinnym będą musiały ustąpić Bożym planom. Obaj mężczyźni musieli być zaskoczeni, czy zdobędą się na posłuszeństwo Bożemu słowu?

• Rozejście się dróg • Dawid w sytuacji, kiedy Bóg przedstawia mu swój plan reaguje radością i wdzięcznością. Jak inaczej ma zareagować władca, który właśnie otrzymał obietnicę trwałej dynastii? • Sytuacja Józefa jest bardziej skomplikowana. Bóg wystawia na próbę jego męski honor i sprawiedliwość. Maryja jest przecież jego narzeczoną, winna jest mu wierność, tymczasem znajduje ją w ciąży (M 1,18) • Dramat Józefa podkreśla prostota języka, którym posługuje się tu Mateusz. On odkrywa, że ona ma w brzuchu dziecko (PATRZ: Translator). Tu historie Dawida i Józefa rozchodzą się, podkreślając dramat i wielkość tego drugiego.  

• Decyzja Józefa • Jaka jest motywacja Józefa, który zamierza oddalić Maryję? Można wymienić co najmniej trzy możliwe scenariusze (PATRZ: Translator) • Według pierwszego, chce się rozwieść ze swoją małżonką podejrzaną o zdradę w okresie narzeczeńskim (zaszła w ciążę). Wobec złamania umowy małżeńskiej i narażenia na szwank swojego honoru jako przyszłego męża Józef nie może pozostać obojętnym. Prawo wręcz nakazuje mu taką małżonkę oddalić • W drugim scenariuszu Józef sam chce się usunąć, zwalniając Maryję po cichu ze zobowiązań małżeńskich, tak by mogła ułożyć sobie życie z wybrankiem jej serca • Trzeci scenariusz może sugerować, że Józef domyśla się Bożej obecności w tej historii. Z tego powodu boi się wziąć do siebie Maryję. Do tego lęku odwołuje się anioł, prosząc, by jej nie opuszczał.

• Wielkość Józefa • Niektórzy komentatorzy sugerują, że Józef wiedział o okolicznościach zwiastowania i poczęcia Jezusa od samej Maryi. To tłumaczyłoby zdawkowość słów anioła, który nie tłumaczy wiele, ale bardziej potwierdza wersję Maryi: to co się, poczęło jest z Ducha Świętego. Józef lękał się wejścia w przestrzeń, w której działa Bóg; lękał, się, że wraz ze swoimi planami przeszkodzi w Bożym planie. Kiedy tak bił się z myślami, Bóg przychodzi do niego ze swoim słowem we śnie, przez anioła • Wielkość Józefa polega na tym, że on, przyszły ojciec Mesjasza, pozostaje do końca otwarty na słowo Boga. W tym przypomina Maryję. 

• Spełniające się proroctwa • Dzięki otwartości i odwadze Józefa Jezus otrzyma królewskie pochodzenie z rodu Dawida. Dzięki Józefowi wypełnią się proroctwa. Na świat przyjdzie Emmanuel, “Bóg z nami”, (Mt 1,22-23) którego zapowiadał Izajasz • Wypełnia się także proroctwo Natana: z rodu Dawida powstaje potomek, którego królestwo będzie trwało na wieki. Posłuszeństwo wiary Józefa można porównać tylko do Abrahama, o którym mówi w pierwszym czytaniu Paweł. 

EWANGELIA 2: Łk 2, 41-52

TRANSLATOR

• …ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie (Łk 2,48) • Greckie słowo odynaomai oznacza intensywny ból, cierpienie, lęk, niepokój – jak ten, który cierpi potępiony bogacz (PATRZ: Łk 16,24). 

BIBLIJNY INSIDER

Ewangelia Łukasza, choć z nieco innej perspektywy, także przedstawia Józefa jako prawdziwego ojca Dawida:

• Pobożny ojciec • Józef uczy swojego syna kroczyć drogami Prawa, wiary i modlitwy. Jak nakazywało to Prawo, razem udają się z Galilei na święto Paschy do Jerozolimy. Tam, w radosnym czasie świętowania, każdy Izraelita miał stanąć przed Bogiem w świątyni, dziękując za dar wolności i wyzwolenia z Egiptu • Jezus wchodzi w kontakt ze świątynią dzięki Józefowi. Kiedyś stanie się ona jego ulubionym miejscem nauczania. 

• Ojciec ziemski obok Ojca w niebie • Jezus, tak jak Izrael, który jest pierworodnym Boga, staje przed Ojcem w świątyni jako jego pierworodny Syn. Łukasz sugeruje, że, kiedy Jezus był małym dzieckiem, jego rodzice nie wykupili go, ale ofiarowali Bogu (Łk 2,22-24) • Jezus bardziej należy do Ojca niebieskiego niż do swojej ziemskiej rodziny. Józef jest tego w pełni świadom, kiedy prowadzi swojego syna do świątyni. Wie, że to dziecko, jak każde z naszych dzieci, należy bardziej do Boga niż do niego. 

• Zagubienie • Maryja i Józef dają Jezusowi przestrzeń wolności i samodzielności. Pozostawiają go w drodze powrotnej z krewnymi • Nie orientują się, kiedy Jezus zostaje w świątyni, aby rozprawiać tam z nauczycielami. Taka jest czasem konieczna cena przestrzeni wolności i zaufania, jakie daje się dzieciom. Józef nie chce wszystkiego kontrolować. 

• Ojciec i uczucia • Oboje, Józef i Maryja, szukają Jezusa, komunikując mu swój niepokój i ból serca (PATRZ: Translator) Józef nie pozostawia Maryi ani swojego syna w trudnym, kryzysowym momencie. Nie zrzuca także wychowania Jezusa na Maryję. To ojciec odpowiadał za to w starożytności • Równocześnie Józef nie boi się mówić Jezusowi o swoich uczuciach – cecha nie tak częsta u starożytnych i współczesnych ojców. Dzięki Józefowi także Jezus nie będzie miał problemów z okazywaniem swoich uczuć.

• Milczenie Józefa • Józef i Maryja milczą, słysząc odpowiedź Jezusa, że jego miejsce jest w domu Ojca i że powinni go łatwo i bez niepokoju znaleźć w świątyni. Łukasz szczerze dodaje, że nie rozumieli tych słów, a jednak zachowali wobec nich powagę i szacunek • Józef szanuje tajemnicę, jaką noszą w sobie jego żona i Jezus. Milczenie jest tego najlepszym wyrazem. Józef nie krzyczy, nie wylewa swoich frustracji i żalu, nie narzuca siłą swojej ojcowskiej i małżeńskiej władzy. Wie że jest tylko i aż reprezentantem Boga, nie może zająć jego miejsca w życiu swojej rodziny. Milczący Józef kontempluje działanie Boże i Bożą miłość w życiu swoich ukochanych. Sam nie boi się być drugim. 

STO SŁÓW

Liturgia Słowa pokazuje św. Józefa w perspektywie dwóch wspomnianych w Biblii obietnic.

Pierwsza dotyczy Abrahama (DRUGIE CZYTANIE), któremu Bóg obiecał potomstwo liczne jak gwiazdy. Nawet autor natchniony, tym bardziej Abraham, nie przypuszczał, jak doniosłe to proroctwo i obietnica, bo potomstwo to nie tylko Lud Boży, ale i Jezus Chrystus, jego Zbawca.

Druga dotyczy Dawida (PIERWSZE CZYTANIE), któremu Bóg obiecał potomka, który na wieki utwierdzi tron. To, co w tamtej perspektywie miało dotyczyć jego syna, dziś odczytujemy jako zapowiedź Jezusa.

Nie wiemy, czy św. Józef od początku miał świadomość, w jakieś tajemnicy Boga uczestniczy i jakie znane proroctwa uruchamia historią, którą Bóg rozpoczynał w jego życiu. Wiemy, że ostatecznie uwierzył nadziei, wbrew nadziei.  

Dzięki temu w tym Bożym planie miał wielki udział. Dla Tego, który utwierdzi tron Dawida, którego przeczuwały proroctwa od Abrahama – jemu przypadło w udziale być ojcem.