Trwają na modlitwie od 900 lat. Niezwykła historia zwierzynieckich norbertanek

W Krakowie na Zwierzyńcu, w pięknym, obszernym klasztorze żyje 15 biało odzianych norbertanek, kanoniczek regularnych Zakonu
Premonstrateńskiego. Jest to najdłużej i nieprzerwanie istniejąca wspólnota zakonna nie tylko w Polsce, ale i całej Europie Środkowej. Przebywając w klauzurze, siostry zajmują się samym Bogiem: adorują Go w Najświętszym Sakramencie, modlą się uroczystą liturgią godzin i swym życiem miłości wypraszają ludziom łaski. Nieustannie łączą niebo i ziemię, współpracując z Jezusem w dziele zbawiania dusz.

Kobiecy ośrodek życia duchowego i intelektualnego

W Krakowie norbertanki trwają na modlitwie, pokucie i pracy od 1146 roku. Wtedy to, na czele z magistrą Hildgundą, przybyła z czeskich Doksan pierwsza wspólnota kanoniczek. Z istniejącej od 1123 roku prepozytury norbertanek w Kolonii – Dünnwald królowa czeska Gertruda Babenberg sprowadziła w 1143 r. do Doksan grupę sióstr na czele z bł. Idą. Powstał jeden z najznakomitszych czeskich klasztorów żeńskich. Siostra Gertrudy, Agnieszka, żona princepsa Władysława II Wygnańca, także chciała na ziemiach polskich powołać prężny kobiecy ośrodek życia duchowego i intelektualnego. I tak przy kościółku Najświętszego Salwatora pod Krakowem powstał drugi polski klasztor norbertanek. Jego uposażeniem zajął się słynny komes Piotr Dunin Włostowic, o którym powiadano, że ufundował 77 kościołów, w tym słynny klasztor norbertanek w Strzelnie.

Walka o klasztor

W 1146 roku Władysław II w wyniku sporu z braćmi juniorami utracił władzę i musiał uciekać do Niemiec. Norbertanki zwierzynieckie straciły prawnego patrona. Jego obowiązki w 1162 roku podjął zięć Piotra Włostowica, Jaksa Gryfita, fundator opactwa w Miechowie. On też przeniósł siedzibę sióstr na skarpę wiślaną, gdzie pobudował im klasztor z kościołem św. Augustyna. Jego córka Weruka została pierwszą magistrą norbertanek na nowym miejscu. W XIII wieku siostry przeżyły trzy najazdy tatarskie. W tym czasie w klasztorze przebywały bł. Bronisława i jej towarzyszka bł. Judyta.

Po zniszczeniach wojennych klasztor został podniesiony z ruin – z tego czasu zachowały się dwa portale w kościele i klasztorze oraz mur na głównym korytarzu klasztornym. W 1256 roku książę krakowski Bolesław Wstydliwy potwierdził kanoniczkom wszystkie wolności i uwolnił poddanych klasztoru od sądów kasztelańskich i wojewodzińskich. Konwent rozwijał się i bogacił. W 1414 r. zakonnice obroniły się przed planami króla Władysława Jagiełły komasacji trzech polskich klasztorów norbertanek; wzmocniły klauzurę i podjęły bardziej rygorystyczny styl życia.

Odnalezione relikwie bł. Bronisławy

W 1494 roku w pożarze Krakowa spłonął także klasztor zwierzyniecki, który został odbudowany w stylu późnogotyckim, a po ponownym pożarze z 1527 roku – już w stylu renesansowym. Czasy zaburzeń protestanckich także norbertankom dały się we znaki i dopiero dyscyplinę we wspólnocie przywrócił kard. Jerzy Radziwiłł podczas wizytacji w 1597 roku. Klasztor się odrodził się dzięki tytanicznej pracy ksieni Doroty Kątskiej, najwybitniejszej z polskich przedstawicielek odnowy Kościoła doby potrydenckiej. 

Nie tylko odrodziła ona życie zakonne, przyjmując do zakonu ponad sto kandydatek, ale w latach 1600-1624 przebudowała zespół klasztorny, a następnie kościół. W 1604 roku odnalezione zostały relikwie bł. Bronisławy i rozpoczął się jej kult.

Klasztor, szkoła dla szlachcianek i… epidemia cholery

Niestety, prosperitę konwentu przerwał potop szwedzki. Siostry w ucieczce przed wojną wyjechały ze Zwierzyńca. Podczas tułaczki zmarły trzy siostry skatowane przez żołnierzy. W 1656 roku wojska szwedzkie spaliły ograbiony klasztor, który stał się ruiną. Kolejne ksienie w znoju podniosły zespół zabudowań ze zgliszczy i tak powstał znany nam klasztor zwierzyniecki, w swej przepysznej barokowej szacie. W 1777 roku ksieni Petronela Poniatowska zmieniła aranżację kościoła, dobudowała klasycystyczne prezbiterium i świątynia przybrała formę na podobieństwo sali balowej. W 1808 r. norbertanki w swych murach otwarły koedukacyjną szkołę oraz pensję dla szlachcianek. Gdy w 1833 roku w Krakowie szalała epidemia cholery, siostry czynnie zaangażowały się w pomoc zakażonym. Po ustaniu zarazy doszło w 1839 roku do beatyfikacji bł. Bronisławy, o co bardzo zabiegała ksieni Ewa Stobiecka.

W służbie uchodźcom i młodzieży

W 1889 roku został zapoczątkowany proces wewnętrznej odnowy życia zakonnego. Wiele sióstr zasłynęło z wielkiej świętości – jedną z nich jest sługa Boża Emilia Podoska (zm. 1889), ceniona nauczycielka sześcioklasowej szkoły nieprowadzonej przez norbertanki. Wkrótce prężna wspólnota kanoniczek odpowiedziała na aspiracje norbertanów w Czechach i na Węgrzech, aby w tych krajach wskrzesić żeńską gałąź zakonu. W 1902 roku s. Michalina Andrusikiewicz wyjechała do Czech na Svaty Kopeček, a w 1927 roku s. Anzelma Wiśnicka udała się na Węgry, gdzie powstał klasztor w Külsőlvát. Podczas II wojny światowej siostry przyjęły uchodźców z Poznania i Kalisza, a potem jeszcze dwie szkoły podstawowe oraz wysiedlone z klasztorów serafitki i augustianki. Po wojnie norbertanki od razu uruchomiły szkołę, którą zamknęły władze w 1948 roku i w jej pomieszczeniach urządziły schronisko młodzieżowe. Dwa lata później siostry utraciły swe dobra, które im zarekwirowali komuniści.

Modlitwa o pokój i pomyślność

Norbertanki znalazły się bez środków do życia i podjęły wyczerpującą pracę chałupniczą przy produkcji lalek, a następnie otworzyły pieczarkarnię. W ramach odnowy życia zakonnego po Soborze Watykańskim II zmodyfikowały niektóre aspekty życia codziennego i w 1988 roku przyjęły brewiarz benedyktyński (tyniecki) oraz monastyczny antyfonarz. W 1992 roku odzyskały część zrabowanego przez komunistów dobytku. W 1998 roku zdecydowały się podjąć dzieło w refundacji macierzystej prepozytury w Doksanach, dokąd udały się dwie krakowskie siostry, Teresa Marcisz i Alberta Chrobak. W murach swojego dostojnego klasztoru norbertanki gościły trzech kolejnych papieży, którzy przybywali do Polski z pielgrzymkami apostolskimi: św. Jana Pawła II 19 sierpnia 2002 r., Benedykta XVI 26 maja 2006 r. i Franciszka 27 lipca 2016 r.

W jubileuszowym roku dziewięćsetlecia istnienia Zakonu Kanoników Premonstrateńskich, jako najstarsza na świecie żeńska prepozytura norbertańska, mimo trudnego czasu zarazy i koniecznej izolacji, pielęgnując swój charyzmat trwania na adoracji przed eucharystycznym Jezusem, wyprasza nam wszystkim wszelkie łaski, prosząc o pokój i pomyślność.

Tekst Piotra Stefaniaka pochodzi z najnowszego numeru miesięcznika dla kobiet „List do Pani”. Tytuł, lead oraz śródtytuły zostały dodane przez redakcję portalu.

„List do Pani”

Pismo ukazuje się od lutego 1993 r., a jego wydawcą jest Polski Związek Kobiet Katolickich. Miesięcznik poświęcony szeroko pojętej formacji religijnej, adresowany jest do kobiet, które pragną ogarnąć refleksją swoje życie i zadania wynikające z kobiecego powołania. Punktem odniesienia dla twórców pisma jest Ewangelia i nauczanie Jana Pawła II, Jego teologiczna wizja kobiety i jej zadań w misterium Stworzenia i Zbawienia. Wpisany w nurt tak pojętego nowego feminizmu „List do Pani” ukazuje niezwykłą rolę kobiety w rodzinie, społeczeństwie, w nowej ewangelizacji; upomina się o powszechny szacunek dla macierzyństwa, ojcostwa, rodziny, dziecka, o politykę prorodzinną; stara się wykazać, jak błędne i szkodliwe są postawy i ideologie zaprzeczające w pełni ludzkiemu i duchowemu rozumieniu rodziny, kobiety i dziecka.

Informacje o prenumeracie dostępne są na stronie internetowej miesięcznika.