Czy szkoła katolicka może nie przyjąć dziecka? Kto o tym decyduje?
Każda szkoła katolicka funkcjonująca na zasadach szkoły niepublicznej, uwzględniając podstawowe, formalne wymagania zawarte w Prawie oświaty, ustala własne kryteria przyjęć i realizuje je według ustalonego dla danej szkoły statutu.
Szkoły w Polsce, zarówno publiczne, jak i niepubliczne, funkcjonują w oparciu o przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. 2021 poz. 1082, z późn. zm.). Regulacje te określają zasady działania, obowiązki, prawa oraz organizację placówek edukacyjnych.
ZOBACZ>>> Wszystkie lęki rodziców przed nowym rokiem szkolnym
Obowiązki szkół publicznych i niepublicznych
Szkoły publiczne są finansowane z budżetu państwa i działają w oparciu o przepisy ustawy Prawo oświatowe oraz inne regulacje dotyczące systemu edukacji. Do najważniejszych obowiązków szkół publicznych należą: realizacja podstawy programowej, bezpłatne nauczanie (szkoły publiczne są zobowiązane do świadczenia bezpłatnej edukacji, co oznacza, że uczniowie nie ponoszą kosztów związanych z nauką), rekrutacja na zasadzie powszechnej dostępności (w szkołach publicznych obowiązuje zasada rejonizacji, która nakłada obowiązek przyjęcia ucznia zamieszkałego w obwodzie danej szkoły – art. 133. Szkoła nie może odmówić przyjęcia dziecka, jeśli spełnia ono kryteria terytorialne. W przypadku wolnych miejsc, do szkoły mogą zostać przyjęci uczniowie spoza obwodu, ale dopiero po zakończeniu naboru uczniów z rejonu), zapewnienie opieki pedagogicznej i psychologicznej, czy przeprowadzanie egzaminów państwowych.
Szkoły niepubliczne, choć funkcjonują na nieco innych zasadach niż szkoły publiczne, także podlegają regulacjom Prawa oświatowego. Szkoły te mogą być prowadzone przez osoby fizyczne, stowarzyszenia, fundacje czy organizacje religijne. Szkoły te również mają obowiązek realizacja podstawy programowej lub programu autorskiego, pod warunkiem, że są one zgodne z wymaganiami określonymi przez Ministerstwo Edukacji. Szkoły niepubliczne nie są zobowiązane do świadczenia bezpłatnej edukacji, a nauka w nich najczęściej jest płatna. Szkoły niepubliczne mają większą swobodę w ustalaniu zasad rekrutacji. Nie obowiązuje ich rejonizacja, a więc mogą przyjmować uczniów na zasadzie selekcji. Często kryteria przyjęć obejmują egzaminy wstępne, rozmowy kwalifikacyjne czy rekomendacje. W praktyce oznacza to, że szkoły niepubliczne mogą bardziej dostosowywać profil ucznia do swojego programu.
Podobnie jak szkoły publiczne, szkoły niepubliczne są zobowiązane do przeprowadzania egzaminów państwowych. Choć szkoły niepubliczne mają większą swobodę w organizacji swojej pracy, są zobowiązane do przestrzegania pewnych standardów, np. dotyczących bezpieczeństwa uczniów, liczby godzin zajęć czy kwalifikacji nauczycieli. Szkoły te muszą posiadać odpowiednie pozwolenia do prowadzenia działalności edukacyjnej, które są kontrolowane przez organy nadzoru oświatowego.
Przeczytaj również
CZYTAJ>>> Chcesz pomóc dziecku „ogarnąć” przed-szkolne emocje? Unikaj tych 3 postaw
Co różni szkoły publiczne od niepublicznych?
Podstawową różnicą między szkołami publicznymi a niepublicznymi jest sposób ich finansowania oraz związana z tym kwestia odpłatności za naukę. Szkoły publiczne są finansowane z budżetu państwa i oferują bezpłatną edukację, natomiast szkoły niepubliczne najczęściej pobierają czesne od rodziców.
Kolejną istotną różnicą jest organizacja rekrutacji. Szkoły publiczne muszą przyjmować uczniów z obwodu, podczas gdy szkoły niepubliczne mogą ustalać własne kryteria przyjęć, co pozwala im na selekcję uczniów. Dzięki temu szkoły niepubliczne mogą lepiej dopasować program nauczania do potrzeb wybranej grupy uczniów.
Szkoły publiczne są zobowiązane do realizacji podstawy programowej ustalonej przez ministerstwo, co ogranicza ich elastyczność w tworzeniu programów nauczania. Szkoły niepubliczne, choć również muszą spełniać podstawowe wymagania, mają większą swobodę w tworzeniu własnych programów edukacyjnych, co często prowadzi do bardziej innowacyjnych rozwiązań w nauczaniu.
Szkoły publiczne są ściśle monitorowane przez kuratoria oświaty i inne instytucje państwowe, natomiast szkoły niepubliczne, choć także podlegają kontroli, mają więcej autonomii w zarządzaniu swoimi placówkami.
ZOBACZ>>> Bp Muskus zabrał głos ws. lekcji religii. „Nie należy rezygnować”
Kryteria przyjęć do szkół publicznych i niepublicznych
Przyjęcie do szkoły publicznej odbywa się na zasadzie powszechnej dostępności, co oznacza, że każde dziecko mieszkające w obwodzie szkoły ma prawo do nauki w tej placówce. W przypadku, gdy szkoła ma wolne miejsca, może przyjmować uczniów spoza obwodu na podstawie kryteriów dodatkowych, takich jak rodzeństwo uczęszczające do tej samej szkoły czy odległość od miejsca zamieszkania.
W szkołach niepublicznych kryteria przyjęć mogą być bardziej rygorystyczne. Często odbywają się egzaminy wstępne, rozmowy kwalifikacyjne z uczniami i rodzicami, a także sprawdziany predyspozycji do nauki w danej placówce. Kryteria te są ustalane indywidualnie przez każdą szkołę i mogą znacznie różnić się od siebie.
Statut szkoły niepublicznej ustala zasady przyjmowania uczniów do szkoły lub placówki – z tym że statut uwzględnia minimalne warunki, które głównie dotyczą niezbędnych formalności. Mowa o art. 134 ust. 1 (w przypadku rekrutacji do szkoły ponadpodstawowej – posiadanie świadectwa ukończenia szkoły podstawowej), art. 135 ust. 1 i 2 (przepisy dotyczące szkoły branżowej), art. 136 ust. 1 (przepisy dotyczące szkoły policealnej), art. 143 ust. 1 i 2 (szkoły prowadzone przez Ministra Obrony Narodowej albo oddziału przygotowania wojskowego) oraz art. 150 ust. 2 pkt 4 lit. e–fd (w przypadku szkoły ponadpodstawowej, w tym dwujęzycznej, sportowej, mistrzostwa sportowego i z oddziałami przygotowania wojskowego), art. 141 ust. 1, 6 i 7 – w przypadku szkół dla dorosłych.
CZYTAJ>>> Ks. prof. Stanisz: obie Panie Minister mijają się z prawdą w sprawie lekcji religii
Szkoły prywatne, społeczne, katolickie – jakie są zasady funkcjonowania?
Określenie „szkoła prywatna” jest często spotykanym terminem, jednak w regulacjach ustawowych nie istnieje jednak takie pojęcie. Szkoły dzielą się wyłącznie na szkoły publiczne albo niepubliczne. W praktyce można jednak dokonać dalszego podziału placówek niepublicznych – wyróżniając szkoły prywatne i szkoły społeczne. Placówki, które określamy jako „prywatne” mogą zostać założone i prowadzone przez osoby fizyczne lub prawne (najczęściej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne). Z kolei jednostki oświatowe, które potocznie nazywamy „społecznymi” prowadzą zazwyczaj osoby prawne, takie jak stowarzyszenia, fundacje lub związki wyznaniowe, wpisane najczęściej do rejestru stowarzyszeń KRS.
Na jakich zasadach działają szkoły katolickie? Szkoły katolickie są placówkami edukacyjnymi prowadzonymi najczęściej przez instytucje Kościoła katolickiego, takie jak diecezje, zgromadzenia zakonne, stowarzyszenia czy fundacje katolickie. Mogą mieć one różne poziomy edukacji – od przedszkoli, przez szkoły podstawowe, aż po szkoły średnie. Ważnym elementem ich działalności jest integracja edukacji z wychowaniem w duchu katolickim.
Szkoły te działają na podstawie przepisów Prawa oświatowego, podobnie jak inne szkoły niepubliczne. Zgodnie z ustawą o systemie oświaty i ustawą Prawo oświatowe, szkoły katolickie muszą spełniać pewne standardy edukacyjne, jednak mają pewną autonomię w kształtowaniu swojego programu wychowawczego, który obejmuje elementy formacji religijnej.
Statut szkół niepublicznych. Co można w nim określić?
Statut szkoły to podstawowy dokument regulujący jej funkcjonowanie, prawa i obowiązki uczniów, nauczycieli, a także zasady organizacyjne i wychowawcze placówki. Statuty szkół społecznych, prywatnych i katolickich, choć różnią się szczegółami, podlegają regulacjom wynikającym z przepisów oświatowych w Polsce. Zapisy określają m.in. misję i cele szkoły, zasady współpracy z rodzicami czy metody nauczania.
Przykładowe zapisy ze statutów szkół:
Społeczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. Władysława Grabskiego Społecznego Towarzystwa Oświatowego:
“Głównym celem Szkoły jest zapewnienie uczniom możliwości pełnego rozwoju intelektualnego i fizycznego w warunkach poszanowania ich godności oraz wolności światopoglądowej i wyznaniowej”
“Uczniowie, ich rodzice oraz nauczyciele i pracownicy Szkoły tworzą społeczność szkolną dbającą o interes Szkoły i jej dobre imię”
“Szkoła organizuje w ramach planu zajęć szkolnych naukę religii i/lub etyki dla uczniów, których opiekunowie prawni wyrażą chęć uczestnictwa w tych zajęciach”
Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Piłsudskiego w Krakowie:
“Nadrzędną ideą Szkoły jest dobro ucznia.”
“Głównym celem Szkoły jest zapewnienie uczniom ich pełnego rozwoju.”
“Opiekę duszpasterską nad Szkołą pełni jej każdorazowy kapelan w porozumieniu z Władzami Klasztoru Ojców Kapucynów w Krakowie.”
Katolicka Szkoła Podstawowa nr 109 Fundacji Na Rzecz Rodziny im. Świętej Rodziny w Warszawie:
“Dyrektor szkoły przy zatrudnianiu nauczycieli i innych pracowników szkoły zobowiązany jest dobierać osoby, które utożsamiają się z misją wychowawczą szkoły i dają temu wyraz przez pracę i osobisty przykład w szkole i poza nią oraz poprzez realizowanie zadań edukacyjnych zgodnie z charakterem szkoły określonym w niniejszym statucie.”
“Szkoła jest dostępna dla uczniów, których rodzice akceptują jej statut, a ich wizja wychowania i edukacji dziecka jest spójna ze statutem i innymi dokumentami szkoły.”
“Szkoła kształci i wychowuje uczniów w oparciu o zasady i wartości chrześcijańskie głoszone przez Kościół katolicki – do odpowiedzialności za siebie i za innych oraz za dobro wspólne w życiu rodzinnym i społecznym.”
“Ksiądz prefekt, którego powołuje dekretem Arcybiskup Metropolita Warszawski sprawuje opiekę duchową nad wspólnotą szkolną, troszczy się o formację duchową uczniów, rodziców i nauczycieli”
Katolicka Szkoła Podstawowa im. św. Stanisława Kostki w Poznaniu:
“Szkoła może prowadzić działalność innowacyjną i eksperymentalną dotyczącą kształcenia, wychowania i opieki, stosownie do potrzeb psychofizycznych uczniów oraz możliwości bazowych, kadrowych i finansowych szkoły, na zasadach i warunkach określonych w ustawie – Prawo oświatowe.”
“Całokształt działalności szkoły opiera się na systemie wartości chrześcijańskich głoszonych przez Kościół katolicki.”
“Wychowanie i nauczanie w szkole oparte jest na koncepcji człowieka jako osoby, głoszonej przez Kościół katolicki, w szczególności na myśli i nauce św. Jana Pawła II o godności osoby.”
“Nauka religii katolickiej stanowi podstawę działania szkoły i jest obowiązkowa w ramach planu zajęć.”
“Szkoła jest dostępna dla wszystkich, którzy pragną w niej kształcić swoje dzieci; nie jest szkołą elitarną ze względu na przynależność do Kościoła katolickiego lub ze względu na status materialny kandydata.”
“Rodzice i uczniowie poprzez dobrowolny wybór szkoły katolickiej akceptują kształcenie i wychowanie w duchu nauczania Kościoła katolickiego.”
Publiczna Katolicka Szkoła Podstawowa im. św. Joanny Beretty Molli w Krakowie:
“Podstawowym celem szkoły jest kształcenie i wychowywanie uczniów w oparciu o zasadę personalizmu chrześcijańskiego do odpowiedzialności za siebie i za innych oraz za dobro wspólne w życiu rodzinnym i społecznym.”
“Zadania systemu oświaty w zakresie szkoły publicznej szkoła realizuje zgodnie ze swoją misją zawartą w słowach: BÓG, HONOR, OJCZYZNA, NAUKA I CNOTA. W realizacji tych zadań kieruje się słowami Karola Wojtyły: „Na szkołę patrzymy jak na poszerzony dom rodzinny, w którym treści ważne dla całego narodu są stale gruntowane w coraz to nowych pokoleniach”.
“W szkole podejmowane są starania mające na celu udzielanie pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.”
“Szkoła prowadzi rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności; podstawę prawną stanowi ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59). “
“Do klasy pierwszej dyrektor szkoły przyjmuje dzieci na podstawie wyników postępowania rekrutacyjnego, które przeprowadza powołana przez niego komisja.”
auxilia-oswiata.pl, isap.sejm.gov.pl/Stacja7