Szebna strącony za arogancję, wywyższony Eliakim – bo słucha Boga (I CZYTANIE). Pan bowiem patrzy łaskawie na pokornego pyszałka zaś dostrzega z daleka (PSALM). Prosty rybak z Galilei, Piotr, powołany do władzy kluczy, władzy, która wydawała się zarezerwowana dla wielkich, możnych, władców (EWANGELIA). Wydaje się, że to przepis na karierę u Boga, strategię ostatni będą pierwszymi.

Nie, to nie jest przykład kariery u boku Boga. Wielu pokornych, którzy zostali wywyższeni w miejsce strąconych władców, zaczęło powtarzać ich błędy.

NALEŻY WIEDZIEĆ

• DWUDZIESTA PIERWSZA NIEDZIELA ZWYKŁA • Rok A • KOLEKTA: Będziemy prosili, abyśmy wznieśli nasze serca tam, gdzie są prawdziwe radości • CZYTANIA: Księga Izajasza 22,19-23 • Psalm 138,1-3.6.8 • List do Rzymian 11,33-36 • Ewangelia wg św. Mateusza 16,13-20

• CHMURA SŁÓW •

• TEMAT • Wspólny temat pierwszego czytania, psalmu i ewangelii można oddać słowami: Ostatni będą pierwszymi a pierwsi ostatnimi.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst I czytania

Czytanie z Księgi Izajasza

(Iz 22,19-23)

Tak mówi Pan do Szebny, zarządcy pałacu: «Gdy strącę cię z twego urzędu i przepędzę cię z twojej posady, tego dnia powołam sługę mego, Eliakima, syna Chilkiasza. Oblokę go w twoją tunikę, przepaszę go twoim pasem, twoją władzę oddam w jego ręce; on będzie ojcem dla mieszkańców Jeruzalem oraz dla domu Judy. Położę klucz domu Dawidowego na jego ramieniu; gdy on otworzy, nikt nie zamknie, gdy on zamknie, nikt nie otworzy. Wbiję go jak kołek na miejscu pewnym; i stanie się on tronem chwały dla domu swego ojca».

Oto Słowo Boże

[01][02]

•

PIERWSZE CZYTANIE

Strącenie • Iz 22,19-23

KSIĘGA: Izajasza • AUTOR: Izajasz • CZAS POWSTANIA: ok. 700 BC • KATEGORIA: mowa prorocka • KTO MÓWI: prorok (w imieniu Boga) • ADRESAT: Szebna

• O KSIĘDZE • Podobnie jak w zeszłym tygodniu, pierwsze czytanie pochodzi z Księgi Izajasza. Przypomnijmy, że to pierwsza spośród ksiąg tzw. “proroków większych”. Składa się z 66 rozdziałów. Chociaż całą księgę cechuje jedność teologiczna, zwykle dzieli się ją na trzy oddzielne części. Pierwsza część (rozdziały 1-39), z której pochodzi czytanie, dotyczy Izraela przed wygnaniem, bliskiego upadku z powodu niewierności. Autorem jest sam Izajasz. Chronologicznie sytuuje się ona pomiędzy rokiem 740 (powołanie Izajasza) i 701 – oblężenie Jerozolimy przez Sennacheryba. Izajasz krytykuje w niej Chronologicznie sytuuje się ona pomiędzy rokiem 740 (powołanie Izajasza) i 701 – oblężenie Jerozolimy przez Sennacheryba. Mowy prorockie w tej części, w przeciwieństwie do pozostałych, mają charakter srogich, surowych upomnień. Izajasz krytykuje niesprawiedliwości i wyzysk mnożące się w bogacącym się Królestwie Judy. W jego księdze znajdujemy też wiele proroctw mesjańskich (Iz 7-11), zapowiadających przyjście idealnego króla.

• KONTEKST • Sytuacja opisana w 22 rozdziale miała miejsce prawdopodobnie jeszcze czyli przed oblężeniem Jerozolimy przez władcę asyryjskiego Sennacheryba (701 przed Chrystusem). Izajasz w imieniu Boga zwraca się do Szebny, wysokiego urzędnika królewskiego i zarządcy pałacu. Jego imię sugeruje, że był on cudzoziemcem. Widocznie miał także duży wpływ na anty-asyryjską politykę króla Ezechiasza, która niemal doprowadziła Judę do zagłady. Pan, ustami Izajasza, zapowiada kres władzy Szebny.

• ZANIM USŁYSZYSZ • W dzisiejszym I czytaniu poznajemy Izajasza jako proroka pełnego temperamentu, nie unikającego konfrontacji z wpływowymi postaciami dworu królewskiego. Sam Izajasz, jak się przypuszcza, miał arystokratyczne korzenie, co pozwalało mu poruszać się z dużą swobodą w tych sferach. Symboliczne “klucze domu Dawida”, władzę nad królewskim pałacem i Jerozolimą, dotąd będące w posiadaniu Szebny – Pan oddaje w ręce Eliakima.

CZY WIESZ, ŻE…

Jeszcze za życia, arogancki Szebna wykuł sobie w Jerozolimie grobowiec, ważny znak przynależności do Izraela. Jednak Bóg zapowiedział, że zostanie pozbawiony urzędu – na rzecz Eliakima. Szebna nie będzie miał działu w Izraelu, umrze w obcej ziemi.

Epilog tej historii miał miejsce w 1953. żydowski archeolog Avigad przetłumaczył inskrypcję znajdującą się w British Museum: “Oto grób Szebnajahu, który stoi ponad domem (królewskim). Nie ma tu srebra ani złota, tylko jego kości”. Grobu Szebny ani jego kości, według słowa Pana, nie znaleziono do dziś dnia w Jeruzalem.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Psalmu

(Ps 138,1-3.6.8)

REFREN: Panie, Twa łaska trwa po wszystkie wieki

Będę Cię sławił, Panie, z całego serca, bo usłyszałeś słowa ust moich. Będę śpiewał Ci psalm wobec aniołów, pokłon Ci oddam w Twoim świętym przybytku.

I będę sławił Twe imię za łaskę i wierność Twoją, bo ponad wszystko wywyższyłeś Twe imię i obietnicę. Wysłuchałeś mnie, kiedy Cię wzywałem, pomnożyłeś moc mojej duszy.

Zaprawdę Pan jest wzniosły, † patrzy łaskawie na pokornego, pyszałka zaś dostrzega z daleka. Panie, Twa łaska trwa na wieki, nie porzucaj dzieła rąk swoich.

[01][02]

•

PSALM

Wywyższenie • 138,1-3.6.8

PSALM 138 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: VI-V w. przed Chr.

O PSALME • Psalm 138 to indywiduwalna modlitwa dziękczynienia (todah). Wierzący Izraelita recytował ją w świątyni, dziękując Bogu za opiekę czy cudowne ocalenie. Modlitwa stanowiła prawdopodobnie wypełnienie ślubu, jaki składał wierzący prosząc o Bożą pomoc. Doświadczywszy jej miał powrócić do świątyni z ofiarami dziękczynnymi, publicznie chwaląc Pana. Niektórzy, ze względu na wzmiankę o królach i przypisanie jego autorstwa Dawidowi, interpretowali psalm jako królewską modlitwę dziękczynienia, Inni widzieli w nim modlitwę całej wspólnoty dziękującej za powrót z niewoli babilońskiej, na co jednak trudno znaleźć dowody w tekście.

ZANIM USŁYSZYSZ • Pan, który jest wysoko, patrzy łaskawie na pokornego, pyszałka zaś dostrzega z daleka – to właśnie te słowa psalmu 138 zdecydowały o umieszczeniu go w dzisiejszej liturgii. To ten sam temat, który pojawił się w I czytaniu: tu nijako “od drugiej strony”, wyrażony bardzo osobistym tonem: wierzący oddaje Bogu cześć wobec istot niebiańskich (elohim), składa pokłon w świątyni. Dziękuje Panu, który “pomnożył moc jego duszy”.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst II czytania

Czytanie z Listu św. Pawła do Rzymian

(Rz 11,33-36)

O głębokości bogactw, mądrości i wiedzy Boga! Jakże niezbadane są Jego wyroki i nie do wyśledzenia Jego drogi! Kto bowiem poznał myśl Pana albo kto był Jego doradcą? Lub kto Go pierwszy obdarował, aby nawzajem otrzymać odpłatę? Albowiem z Niego i przez Niego, i dla Niego jest wszystko. Jemu chwała na wieki! Amen.

Oto Słowo Boże

[01][02]

•

DRUGIE CZYTANIE

O Bogu niezmierzonym • Rz 11,13-15.29-32

KSIĘGA: List do Rzymian · NADAWCA: św. Paweł · SKĄD: Korynt · DATA: 57–58 r. · ADRESACI: mieszkańcy Rzymu

• O KSIĘDZE • Kontynuujemy lekturę Listu do Rzymian. Przypomnijmy: Paweł pisze do wspólnoty znajdującej się w stolicy imperium, w Rzymie, w sercu antycznego świata – i  głosi jej ewangelię. Rzym ma być kołem zamachowym dla głoszonej przez Pawła nowiny o usprawiedliwieniu z wiary w Chrystusa.

• KONTEKST • Dzisiejsze drugie czytanie zamyka rozdział 11 Listu do Rzymian. Jego głównym tematem było zbawienie i przyszłość Izraela, który odrzucił Mesjasza. Bóg w swoim miłosierdziu, po przyjęciu do Kościoła pełni pogan, sprawi także, że powróci do Niego naród wybrany. Na końcu rozważań nad skutecznością Słowa Bożego i nad nieskońcozną kreatywnością Bożych planów, Paweł intonuje hymn – stając w zachwycie nad tajemnicą dróg Bożego miłosierdzia, konkluduje rozważania dziękczynieniem.

• ZANIM USŁYSZYSZ • Hymn “do głębokości” jest dobrze znany tym, którzy odmawiają Liturgię Godzin – jest używany jako jeden z kantyków z Nowego Testamentu. Św. Paweł sławi w nim Bożą Mądrość, która prowadzi historię ludzką ku jej szczęśliwemu finałowi tylko sobie znanymi drogami. Ostatecznie wszystko, także upadek i niewiarę włącza ona w historię zbawienia.

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Ewangelii

Słowa Ewangelii według św. Mateusza

(Mt 16,13-20)

Gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał swych uczniów: «Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?» A oni odpowiedzieli: «Jedni za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego z proroków». Jezus zapytał ich: «A wy za kogo Mnie uważacie?» Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego». Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr, czyli Opoka, i na tej opoce zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie». Wtedy surowo zabronił uczniom, aby nikomu nie mówili, że On jest Mesjaszem.

Oto Słowo Pańskie

[01][02]

•

EWANGELIA

Rybak, który został papieżem • Mt 16,13-19

EWANGELISTA: św. Mateusz • CZAS POWSTANIA: po 70 r.

KATEGORIA: wydarzenie • MIEJSCE: Cezarea Filipowa • CZAS: 30-33 r. • BOHATEROWIE: Jezus, Piotr, uczniowie

O KSIĘDZE • Pozostajemy w czwartej części Ewangelii św. Mateusza. Przypomnijmy: podział Ewangelii Mateusza, według wielu naukowców, poza wstępem i epilogiem odpowiada Pięcioksięgowi Mojżesza. Jezus przedstawiony jest jako Nowy Mojżesz, ustanawiający na Górze Błogosławieństw Prawo Królestwa Bożego:  • księga pierwsza: Program królestwa (Mt 3-7) • księga druga: Przepowiadanie królestwa (Mt 8-10) • księga trzecia: Tajemnice królestwa (Mt 11,1-13,52) • księga czwarta: Kościół jako zaczątek królestwa (Mt 13,53-18,35) • księga piąta: Wypełnianie się królestwa (Mt 19-25).

KONTEKST • W czwartej części Ewangelii Mateusza Jezus urzeczywistnia Królestwo Niebieskie: czyniąc cuda, dając chleb głodnym, domagając się od uczniów żywej wiary. To pierwsza nić, która wiedzie nas do dzisiejszego fragmentu Ewangelii. Druga to dzieje Piotra, rybaka, który poszedł za Jezusem. To od niego Mistrz przede wszystkim domaga się wiary, jemu zwraca uwagę za patrzenie oczami ludzkimi. 

ZANIM USŁYSZYSZ • Powierzenie misji Piotrowi: Tobie dam klucze królestwa niebieskiego to nie tylko historia prymatu Piotra, którą kontynuuje dziś papiestwo, to nie tylko historia budowania odpowiedzialności za Kościół wśród ludzi. To też historia Piotra, prostego rybaka, który stał się pierwszym.

TRANSLATOR

• “Ty jesteś Piotr – Opoka, i na tej opoce zbuduję mój Kościół” (Mt 16,18)

• Piotr-Opoka • Po grecku jedno słowo: Ty jesteś Skała (Petros). Imię Piotra oznaczało po prostu skałę. Dotąd nie istniało takie imię własne ludzi. To Jezus po raz pierwszy użył słowa oznaczającego skałę (gr. Petros, aram. Kefa) i nazwał tak Piotra. Z tego powodu, aby dobrze oddać sens tego zdania, pierwsi tłumacze Pisma Świętego na język polski uciekali się do zmiany imienia Piotra na: Skałosz.

• Kościół • W języku greckim brak warownych konotacji, które brzmią w polskim słowie: Kościół. Pochodzi od łacińskiego słowa castel, oznaczającego budynek, klasztor, zamek warowny • Greckie słowo Ecclesia (rodzaj żeński, tak korespondujący z teologiczną Oblubienicą Chrystusa) oznacza dosłownie zwołanie, coś zwołanego, społeczność zwołanych.

• Dosłownie: Ty jesteś Skała i na tej skale zbuduję moje zwołanie

LINKI

• “I tobie dam klucze królestwa niebieskiego: cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 16,19)

Iz 22,22: Położę klucz domu Dawidowego na jego ramieniu: gdy on otworzy, nikt nie zamknie, gdy on zamknie, nikt nie otworzy

Ap 3,7: To mówi Święty, Prawdomówny, Ten, co ma klucz Dawida, Ten, co otwiera, a nikt nie zamknie, i Ten, co zamyka, a nikt nie otwiera

WERSJE

• W wersji Marka i Łukasza wyznanie Piotra jest o wiele krótsze: Ty jesteś Mesjasz. Brak też odpowiedzi Jezusa, w której ustanawia go pierwszym z apostołów. Jezus od razu przechodzi do upomnienia, aby nie mówili o tym nikomu.

JESZCZE O EWANGELII

Piotr w planach Jezusa ma być potężną skałą, na której wznosić się będzie gmach Kościoła • Władza kluczy, które pan domu powierzał wiernemu słudze, a król najwyższemu urzędnikowi, oznacza moc otwierania i zamykania bram Królestwa Bożego w oparciu poznanie prawdy o Jezusie • Władza związywania lub rozwiązywania przywodzi na myśl władzę sądowniczą, którą sprawowali rabini przez interpretację Pisma. W rękach Piotra została  złożona władza, która ściśle wiąże się z Ewangelią. Piotr, głowa Kościoła, ma prawo i obowiązek w autorytecie samego Pana tłumaczyć ją braciom. W oparciu o Ewangelię o Jezusie pierwszy z apostołów otwierać będzie bramy Królestwa i sądzić wszystkich, którzy staną przed Bożym tronem.

CZY WIESZ, ŻE…

Powierzenie Piotrowi misji bycia głową Kościoła dokonuje się w szczególnym miejscu. Cezarea Filipowa wznosi się tam, gdzie w starożytności wznosiło się miasto Dan • To północna granica Izraela, na której krzyżują się wpływy pogańskie, greckie i żydowskie • Tam znajdują się źródła Jordanu • Tam wreszcie przed oczyma patrzących wyrasta ogromna ściana skalna, w której do dziś można oglądać wykute nisze, niegdyś mieszczące w sobie posągi pogańskiego bóstwa Pana.

1/6

Bazylika św. Piotra, fot. Ricardo André Frantz

2/6

św. Piotr na tronie, Anton Rafael Mengs, 1728-1779 r., Galleria Sabauda w Turynie, Włochy

3/6

Jezus daje klucze św. Piotrowi, Ingres, 1820 r., Musée Ingres, Francja

4/6

Ukrzyżowanie św. Piotra, Caravaggio, 1600-1601 r., Bazylika Santa Maria del Popolo, Rzym

5/6

Wręczenie kluczy świętemu Piotrowi, Perugino, 1480-1482, Kaplica Sykstyńska, Watykan

6/6

Ukrzyżowanie św. Piotra, Guido Reni, 1604-1605 r., Muzea Watykańskie, Rzym

poprzednie

następne