Marek, w swoim niezwykle krótkim opisie kuszenia Jezusa na pustyni, jako jedyny ujawnia pewien szczegół: Jezus żył tam wśród zwierząt. Benedykt XVI zwróci uwagę, że dzikie zwierzęta są najbardziej konkretną postacią zagrożenia cżłowieka, tymczasem tu – żyją w harmonii z Jezusem.

Dzisiejsza Liturgia Słowa najpierw prowadzi nas właśnie przez zagrożenia: są to te zewnętrzne (pierwsze czytanie dotyczy potopu, który o mało co nie zmiótł z ziemi wszelkiego stworzenia; ewangelia wspomina o dzikich zwierzętach) i wewnętrzne (Jezus zmaga się z ludzkimi pokusami). To te dwa zagrożenia niosą śmierć: ludzki grzech i kataklizmy.

Słowo idzie dalej: pokazuje, że Bóg chroni nas przed tymi zagrożeniami, chce przywrócić pierwotną harmonię. Najpierw, Bóg zawiera ze stworzeniem przymierze, że nie będzie wyniszczającego potopu. A potem Jezus przezwycięża pokusy szatana.

W wojnie ze złem Bóg się z nami sprzymierzył . Mało, że pełni rolę dowódcy. Stanął na linii ognia: walczy wraz z nami, za nas i w nas. Tęcza jest znakiem przymierza w wojnie ze złem.

PUNKT WYJŚCIA

I NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU • Rok B • KOLEKTA: Będziemy prosić Boga, abyśmy przez ćwiczenia wielkopostne postępowali w rozumieniu tajemnicy Chrystusa i dzięki Jego łasce prowadzili święte życie • CZYTANIA: Księga Rodzaju 9,8-15 • Psalm 25,4-9 • Pierwszy List św. Piotra 3,18-22 • Ewangelia wg św. Marka 1,12-15

• CHMURA SŁÓW • 

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst I czytania

Czytanie z Księgi Rodzaju

(Rdz 9,8-15)

Tak rzekł Bóg do Noego i do jego synów: Oto Ja zawieram przymierze z wami i z waszym potomstwem, które po was będzie; z wszelką istotą żywą, która jest z wami: z ptactwem, ze zwierzętami domowymi i polnymi, jakie są przy was, ze wszystkimi, które wyszły z arki, z wszelkim zwierzęciem na ziemi. Zawieram z wami przymierze, tak iż nigdy już nie zostanie zgładzona wodami potopu żadna istota żywa i już nigdy nie będzie potopu niszczącego ziemię. Po czym Bóg dodał: A to jest znak przymierza, które ja zawieram z wami i każdą istotą żywą, jaka jest z wami, na wieczne czasy: Łuk mój kładę na obłoki, aby był znakiem przymierza między Mną a ziemią. A gdy rozciągnę obłoki nad ziemią i gdy ukaże się ten łuk na obłokach, wtedy wspomnę na moje przymierze, które zawarłem z wami i z wszelką istotą żywą, z każdym człowiekiem; i nie będzie już nigdy wód potopu na zniszczenie żadnego jestestwa.

Oto Słowo Boże

[01][02]

•

PIERWSZE CZYTANIE

Pierwsze przymierze • Rdz 9,8-15

KSIĘGA: Rodzaju • AUTOR: kapłan • CZAS POWSTANIA: wygnanie w Babilonii (587-538 r. przed Chr.) i czas po powrocie

KATEGORIA: wydarzenie • BOHATEROWIE: Bóg, Noe • MIEJSCE: nieznane

O KSIĘDZE • Księga Rodzaju, pierwsza z ksiąg biblijnych, dzieli się wyraźnie na dwie części  • Pierwsza z nich to tzw. protohistoria, historia początków, obejmująca stworzenie świata i dzieje pierwszych ludzi aż do przymierza z Noem (Rdz 1-11) • Zapisano w niej koleje losów Abrahama, Izaaka i Jakuba. Część tę kończy opis śmierci Józefa, przez którego Izrael znalazł się w Egipcie • Księga Rodzaju stanowi polemikę z pogańskimi religiami Babilonii: ukazuje jedynego Boga i Stwórcę – Jahwe • Z kolei historia patriarchów tworzy zręby tożsamości narodowej Izraela, ludu Przymierza, ludu wędrującego bez ziemi, ludu wiary i obietnicy • Ostatecznie celem Księgi Rodzaju jest ocalenie wiary i odrębności Izraela w morzu pogańskiej kultury Babilonu.

KONTEKST • Wielki potop (Rdz 6,5-9,16) był wynikiem grzechu i niegodziwości ludzi • Ustrzegł się przed nim Noe, który wysłuchał Boga • zbudował arkę, do której wprowadził po jednym gatunku zwierząt i tych, którzy słuchali ostrzeżeń Boga • Po wyjściu na ląd Bóg zawiera z Noem przymierze.

ZANIM USŁYSZYSZ • Usłyszymy dziś fragment tegoż przymierza • To pierwsze przymierze w historii zbawienia, tzw. przymierze noachickie • Przymierze szczególne, bo zawarte z całą ludzkością, a nawet z całym stworzeniem • Najważniejsza jest obietnica zawarta w przymierzu (…nigdy nie zostanie zgładzona żadna istota żywa wodami potopu)

JESZCZE O PIERWSZYM CZYTANIU

• Nowe Stworzenie. Przymierze zawarte z Noem przypomina akt nowego stworzenia. Asystują przy nim, jak za pierwszym razem, „istoty żywe”, „ptactwo”, „wszystkie zwierzęta domowe i polne” (Rdz 9,10). Zamiast pierwszych ludzi Adama i Ewy na scenie pojawia się sprawiedliwy Noe i jego potomstwo. Z „nowym światem”, który wyłania się z wód zniszczenia, Bóg zawiera bardzo szczególne przymierze. Objawia ono wspólną wszystkim przymierzom strategię działania, w której Bóg przez niewielką grupę sprawiedliwych zbawia świat.

• Łuk na obłokach. Znakiem Przymierza jest łuk, który Stwórca kładzie na obłokach. Tęcza, o której tu mowa, raczej nie oznacza gestu Boga Wojownika, który porzuca swój gniew i składa broń. To symbol Bożego Miłosierdzia, które obiecuje pokój i obejmuje cały wszechświat, spajając niebo z ziemią. W innych miejscach ST tęcza opisuje objawienie się samego Boga (por. wizja Ezechiela 1,28), a w NT w Księdze Apokalipsy otacza Boży tron (4,3; 10,1). Zawsze już ma ona przypominać o czuwającej nad światem miłosiernej ręce Boga.

CZY WIESZ, ŻE

• Przymierze noachickie • pierwsze z czterech wielkich przymierzy, które Bóg zawiera z ludzkością • Zapowiada ono: • przymierze z Abrahamem (Rdz 17,7.19) • przymierze z Mojżeszem na górze Synaj (Wj 6,4; to samo określenie berit) • oraz Nowe Przymierze zawarte przez ofiarę Jezusa Chrystusa na krzyżu.

• Stary Testament i Nowy Testament • nazwy te odnoszą się do innej niż potoczna definicji testamentu. Nie chodzi o dokument pośmiertny, lecz właśnie o przymierze: umowę między dwiema stronami, wzajemne zobowiązanie, oparte na zasadzie: jeśli… to…

• Bezwarunkowe • Przymierze z Noem i jego synami różni się znacząco od kolejnych zawartych po nim przymierzy • Bóg nie stawia swojemu stworzeniu żadnych warunków •  On jest jedynym, który w tej sytuacji podejmuje zobowiązania • Mimo, że natura człowieka nie zmieniła się i wciąż tkwi w nim wrodzona skłonność do zła, Bóg ślubuje cierpliwość i miłosierdzie w postępowaniu z ludzkimi słabościami. W ten sposób kapłan odpowiada na wielkie pytanie Izraela o to, czy po niewoli możliwe jest jeszcze odnowienie przymierza z Panem.

TRANSLATOR

• PRZYMIERZE to słowo – klucz do odczytywanego dziś biblijnego fragmentu, powtarza się w nim aż pięć razy. Hebrajskie berit (przymierze), pochodzące prawdopodobnie od akkadyjskiego burru, oznacza akt prawny, któremu towarzyszy świadectwo i przysięga. Bóg zobowiązuje się wobec Noego i jego potomstwa, lecz także wobec wszelkiej istoty żyjącej, że nie będzie już nigdy wód potopu niszczącego życie na ziemi (Rdz 9,11).

• Arka (hebr. teba), na której przetrwali wybrani, oznacza także prostokątną skrzynię, w której odnaleziony zostanie w wodach Nilu mały Mojżesz (Wj 2,3.5). Dzięki jednemu sprawiedliwemu, który wart był ocalenia (Noe, Mojżesz), znajdzie swoje ocalenie cała rzesza (świat, Izrael).

CYTATY

Obietnica Boga: nigdy już nie zostanie zgładzona wodami potopu żadna istota żywa

Tęcza znakiem przymierza: Łuk mój kładę na obłoki

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst psalmu

(Ps 25,4-9)

REFREN: Drogi Twe, Panie, to łaska i wierność

Daj mi poznać Twoje drogi, Panie,

naucz mnie chodzić Twoimi ścieżkami.

Prowadź mnie w prawdzie według Twych pouczeń,

Boże i Zbawco, w Tobie mam nadzieję.

Wspomnij na swe miłosierdzie Panie,

na swoją miłość, która trwa na wieki.

Tylko o mnie pamiętaj w swoim miłosierdziu,

ze względu na dobroć Twą, Panie.

Dobry jest Pan i prawy,

dlatego wskazuje drogę grzesznikom.

Pomaga pokornym czynić dobrze,

uczy pokornych dróg swoich.

[01][02]

•

PSALM

Przewiny młodości • Ps 25,4-9

PSALM 25 • AUTOR: lewita • CZAS POWSTANIA: po wygnaniu (po 538 r. przed Chr.)

O PSALMIE • Psalm 25 jest psalmem alfabetycznym (następujące po sobie hebrajskie wersety rozpoczynają się od kolejnej litery hebrajskiego alfabetu) • Niestety, tej prawidłowości nie przekazuje już tłumaczenie • Psalm jest zatytułowany: Modlitwa w niebezpieczeństwie. To połączenie uwielbienia Boga z prośbą o wybawienie z trudnej sytuacji • Psalm, choć dominuje w nim bardzo osobisty ton, jest prawdopodobnie modlitwą, którą zanosiła w świątyni wspólnota Izraela po wygnaniu • Pośród piętrzących się niebezpieczeństw i otaczających zewsząd wrogów Izraelici ufają w miłosierdzie Tego, który odpuszcza im grzechy i uczy ich chodzić Jego ścieżkami.

ZANIM USŁYSZYSZ • Usłyszymy sześć wersetów wyjętych z Psalmu 25, które kontynuują modlitwę ufności zawartą w początkowych strofach • Zawierają prośbę psalmisty, by Pan nie wspominał grzechów i przewin młodości.

CYTATY

Psalmista o danej nam obietnicy: Wspomnij na swe miłosierdzie Panie

O miłości Bożej: miłość, która trwa na wieki

Czytanie z I Listu św. Piotra Apostoła

”

’

nawet duchom zamkniętym w więzieniu, niegdyś nieposłusznym, gdy za dni Noego cierpliwość Boża oczekiwała, a budowana była arka, w której niewielu, to jest osiem dusz, zostało uratowanych przez wodę. Teraz również zgodnie z tym wzorem ratuje was ona we chrzcie nie przez obmycie brudu cielesnego, ale przez zwróconą do Boga prośbę o dobre sumienie, dzięki zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. On jest po prawicy Bożej, gdyż poszedł do nieba, gdzie poddani Mu zostali Aniołowie i Władze, i Moce.

Oto Słowo Boże

‘]

[01][02]

•

DRUGIE CZYTANIE

Triumfalny pochód • 1 P 3,18-22

1 List św. Piotra • AUTOR: św. Piotr •  CZAS POWSTANIA: ok. 64 r. • SKĄD: Rzym •   DO KOGO: wspólnoty chrześcijan w Azji Mniejszej

O KSIĘDZE •  Pierwsze czytanie, to jeden z dwóch listów napisanych przez św. Piotra (z pomocą, rzecz jasna, któregoś z sekretarzy), skierowany do nawróconych właśnie chrześcijan zamieszkujących Azję Mniejszą. Miał na celu podtrzymanie ich wiary w obliczu wielu prób, których doświadczali. To krótki, składający się z 5 rozdziałów tekst, pełen zachęt i apeli.

KONTEKST • W czytanym dziś fragmencie listu, św. Piotr, tłumaczący znaczenie, jakie dla chrześcijan posiada zwycięstwo Chrystusa. Podobnie jak wspólnota, do której pisał Piotr, także Chrystus znosił cierpienie i prześladowania. Jego życie jest nie tylko wzorem (2,21-25; 3,10-12), ale także źródłem nadziei, nie kończy się bowiem na śmierci, ale na chwale i radości zmartwychwstania (3,18-22).

ZANIM USŁYSZYSZ • Piotr odnosi się dziś do najważniejszych momentów dzieła zbawienia dokonanego przez Jezusa: • umarł za nasze grzechy, aby nas przyprowadzić do Boga • zabity na ciele został wskrzeszony Duchem • w Duchu poszedł ogłosić swój triumf wszystkim zamkniętym w więzieniu, którzy czekali tam od czasów Noego. • Dalej, na zasadzie skojarzenia z wodami potopu, Piotr przechodzi do chrztu, który dziś dzięki zmartwychwstaniu Chrystusa ratuje nas od potępienia. • Czytanie kończy się obrazem Jezusa Zbawcy zasiadającego po prawicy Ojca.

CZY WIESZ, ŻE…

• Obraz duchów zamkniętych w więzieniu na wyżynach, którym posługuje się Piotr, znajduje swoje potwierdzenie w judaizmie I w., który przedstawiał niebo jako system kręgów, z których jeden stał się więzieniem dla zbuntowanych mocy niebieskich (por. 2 Cor 12,2; Ap 12,7; 2 Księga Henocha 7,1-3).

• Związek „duchów” z czasami Noego naprowadza nas także na ważną paralelę z Księgą Henocha, w której mówi się o gigantach, których dusze po potopie jako „duchy” nieczyste wypełniają ziemię (1 Henocha 15,8-10). „Nieposłuszne duchy” z czasów Noego to potomkowie aniołów i ludzi (Rdz 6,1-4), giganci, którymi wypełnia się ziemia, a którzy po śmierci w wodach potopu zamieniają się w demony. Boża opatrzność z cierpliwością, lecz bez skutku, oczekiwała na ich nawrócenie. Tradycje rabiniczne mówią nawet o 120 latach, pod koniec których rozpoczyna się budowa arki dającej schronienie i ocalenie zaledwie ośmiu osobom (Rdz 7,13).

CYTATY

Św. Piotr o Nowym Przymierzu: Chrystus raz umarł za grzechy, sprawiedliwy za niesprawiedliwych

Wybierz 02, aby zobaczyć tekst Ewangelii

Słowa Ewangelii według św. Marka

(Mk 1,12-15)

Zaraz też Duch wyprowadził Go na pustynię. Czterdzieści dni przebył na pustyni, kuszony przez szatana. żył tam wśród zwierząt, aniołowie zaś usługiwali Mu. Gdy Jan został uwięziony, Jezus przyszedł do Galilei i głosił Ewangelię Bożą. Mówił: Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię.

Oto Słowo Pańskie

[01][02]

•

EWANGELIA

Kuszenie • Mk 1,12-15

EWANGELISTA: Marek • CZAS POWSTANIA:  ok. 60-70 r.

KATEGORIA: wydarzenie • CZAS AKCJI: ok. 30 r. • MIEJSCE AKCJI: pustynia • BOHATEROWIE: Jezus, szatan • WERSJE: Mt 4,1-11; Łk 4,1-13

KSIEGA • Ewangelia według św. Marka to zdaniem badaczy najstarsza z Ewangelii, z której korzystać mieli także Łukasz i Jan. Jezus zostaje w niej ukazany jako Syn Boży. Napisana przez Jana Marka, towarzysza podróży misyjnych św. Pawła, który oparł się na relacjach i katechezie św. Piotra (świadectwo Papiasza). Według Hieronima Marek napisał swoją Ewangelię na prośbę braci w Rzymie.

KONTEKST • W związku z początkiem Wielkiego Postu wracamy w lekturze Ewangelii św. Marka do jej początku • Często kuszenie Jezusa mylimy z modlitwą Jezusa w Ogrójcu, tuż przed Jego męką. Tymczasem kuszenie następuje na samym początku publicznej działalności Jezusa. Scenę tę opisują wszyscy autorzy Ewangelii synoptycznych. Potwierdza ona człowieczeństwo Jezusa oraz wyraźnie zapowiada jego przyszłą misję. Mesjasz nie zbawi tego świata bez wysiłku, używając swej boskiej mocy, lecz uczyni to przez ludzkie życie, walkę, cierpienie, a ostatecznie śmierć. W ten sposób kuszenie Jezusa na pustyni przygotowuje również jego Drogę Krzyża.

ZANIM USŁYSZYSZ • W krótkim opisie kuszenia, jaki znajdujemy u Marka, czytamy, że Jezus zostaje wyprowadzony przez Ducha na pustynię, gdzie przebywa 40 dni i gdzie jest kuszony przez Szatana. • Żyje wśród zwierząt i aniołów, którzy Mu usługują • Marek nie opisuje samego kuszenia ani jego wyniku, przechodząc po tym bezpośrednio do misji Jezusa. W następnej scenie widzimy już Pana głoszącego Ewangelię, obwieszczającego bliskie Królestwo Boże i wzywającego do nawrócenia.

JESZCZE O EWANGELII

• Pustynia. Pustynia w Starym Testamencie, to uprzywilejowane miejsce spotkania Izraela z Bogiem (Wj; Oz) to równocześnie miejsce niebezpieczne, zamieszkałe przez dzikie zwięrzęta, nawiedzane przez demony i złe duchy. Dla Jezusa jest to najpierw miejsce próby, która następuje po czterdziestu dniach (Mk 1,13). Mogą one nawiązywać do czterdziestu dni, które Mojżesz spędził na świętej górze (Wj 24,18), do podróży Eliasza w to samo miejsce (1 Krl 19,8) i pouczeń, których Jezus udzielał swoim uczniom (Dz 1,3). Wreszcie przywodzą one na myśl czterdzieści lat pobytu Izraela na pustyni, w trakcie których naród także był kuszony, wystawiany na próbę (Pwt 8,2). Jezus to początek Nowego Izraela, który nie będzie się na pustyni buntował, lecz okaże Ojcu swoją miłość i posłuszeństwo.

• Życie jako zmaganie. Marek nie wspomina ani szczegółowego przebiegu kuszenia Jezusa, ani jego pozytywnego finału. Dla ewangelisty całe życie Pana będzie walką z Szatanem i duchami nieczystymi, walką, która swe zwieńczenie znajdzie w śmierci na krzyżu i zmartwychwstaniu.

• Powrót do raju. Aniołowie usługujący Jezusowi i dzikie zwierzęta, pośród których żyje (Mk 1,13), to nawiązanie do czasów mesjańskich wypełniających się wraz z jego obecnością na ziemi (Iz 11). To aluzja do ogrodu Eden i historii pierwszych rodziców. Posłuszeństwo Jezusa to lekarstwo na nieposłuszeństwo Adama i Ewy. Ono otwiera znów ludziom drogę do raju.

WERSJE

Kuszenie opisane przez Marka jest najkrótszym opisem. Wersja Mateusza, jak i Łukasza zawierają szczegółowy opis. Pojawiają się w nim trzy propozycje Szatana:  • zamiana kamieni w chleb  • rzucenie się w dół z narożnika świątyni  • oddanie pokłonu Złemu w zamian za bogactwa i władzę.

CYTATY

Harmonia życia: żył tam wśród zwierząt, aniołowie zaś usługiwali Mu

1/5

Kuszenie Chrystusa, XII w. mozika z bazyliki św. Marka w Wenecji, Włochy

2/5

Kuszenie Chrystusa, Bracia Limbourg, miniatura z Bardzo bogatych godzinek księcia de Berry, XV w., Muzeum Kondeuszy, Chantilly, Francja

3/5

Kuszenie Chrystusa, Juan de Flandes, 1500-1504 r., Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie, USA

4/5

Kuszenie Chrystusa, Simon Bening, XVI w.

5/5

Noe i tęcza, Joseph Anton Koch, XVIII/XIX w.

poprzednie

następne