Nasze projekty
fot. Unsplash

Nie tylko Duch Święty, czyli gołąb jako symbol w Biblii

Czy wiesz, że imię “Jonasz” w rzeczywistości oznacza “gołąb”? Symbol gołębia związany jest nie tylko z Duchem Świętym, ale także z biblijnymi prorokami. Porównań z gołębicą używano też, by podkreślić piękno kobiety. Jakie jest znaczenie symbolu gołębia w Biblii?

Reklama

Jeśli zapytamy przypadkową osobę na ulicy o to, co jest symbolem pokoju to prawdopodobnie większość będzie umiała wymienić dwie rzeczy – pacyfę oraz gołębicę niosącą w dziobie gałązkę. Pierwszy z nich został zaprojektowany przez Brytyjczyka Geralda Holtoma w 1958 jako logo nuklearnego rozbrojenia, a później stało się międzynarodowym symbolem pokoju, kojarzonym przede wszystkim z ruchem hipisowskim. Natomiast gołębica ma dłuższą historię, sięgającą według tradycji już XIII w. p.n.e. Pojawia się na kartach Starego Testamentu w Księdze Rodzaju w historii o Arce Noego (Rdz 8, 8 – 12). Św. Hieronim powiedział, że Nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością Chrystusa. Można by dodać, że dzisiaj nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością niektórych elementów współczesnego świata. Dlaczego tak uważam? Bo nie wszyscy posługując się symbolem gołębia wiedzą, że pochodzi on z Biblii. Spróbujmy zatem przyglądnąć się, co na temat gołębi znajdziemy w Słowie Bożym. 

Gołębie należą do tzw. zwierząt czystych. Żydzi uznali ptaki, które są aktywne nocą, za takie, które spółkują z mocami ciemności, tak samo te, które plują lub syczą, a nadto te, które zamieszkują ruiny, czyli miejsca przeklęte, mają związek z mrocznymi siłami. Ptaki żywiące się padliną były uznane za wysłanników krainy ciemności. Gołębie odróżniają się od wyżej wspomnianych ptaków, i choć są symbolem pokoju, to w rzeczywistości nie są pokojowo nastawione do innych przedstawicieli swojego gatunku, czasem nawet są bardzo agresywne. W starożytności jednak zwracano uwagę przede wszystkim na ich łagodny głos oraz, że ciągle odnawiają swoje więzi z partnerami.

Gołąb jako ofiara składana Bogu

Gołębie najczęściej kojarzone są w Biblii z ofiarą całopalną, czyli znakiem łączności człowieka z Bogiem i całkowitemu posłuszeństwu Jego woli. Młode gołębie lub synogarlice ofiarowali ludzie biedni, których nie było stać na zakup większego bydła, ale nie była to domena najbiedniejszych, bo tych było stać jedynie na ofiarowanie odpowiedniej ilości mąki. Ofiarodawca przynosił ptaki do świątyni, tam kapłan łamał im kark, ich krew wylewał na ołtarz, nadrywał skrzydła, a później dokonywał całkowitego spalenia na odpowiednio przygotowanym ołtarzu (Kpł 1, 14 – 17). Księga Kapłańska wspomina również o innych ofiarach składanych z gołębi, takich jak ofiara za grzechy, ofiara po ustąpieniu trądu lub różnych wycieków, ofiara oczyszczenia po porodzie, czego mamy wyraz w Ewangelii św. Łukasza, gdy jest mowa o ofiarowaniu Jezusa w świątyni (Łk 2, 22 – 24).

Reklama

Gołąb jak… Jonasz

Sama hebrajska nazwa gołębia – יוֹנָה (yônā) oznacza opłakujący. Nie trudno zauważyć podobieństwo do imienia proroka Jonasz, którego hebrajskie imię rzeczywiście oznacza gołąb. Imię to stanowi zarazem istotny elementów tej biblijnej historii. W Starym Testamencie odwoływano się do tego skojarzenia kilkukrotnie. W Księdze Izajasza uzdrowiony z choroby Ezechiasz mówi, że wzdychał jak gołębica (Iz 38, 14), w innym miejscu Izajasz widząc ogrom grzechów ludzi mówi, że ciągle jęczą jak gołębie (Iz 59, 11). W ten sam deseń woła również prorok Ezechiel (Ez 7, 16), a prorok Nahum mówiąc o Niniwie porównuje uprowadzone niewolnice do wzdychających żałośnie gołębi (Na 2, 8).

“Oczy twe jak gołębice”

Bardzo piękne porównanie do gołębi, a zarazem zupełnie inne niż wspomniane wyżej znajdują się w Księdze Pieśni nad Pieśniami. Już w pierwszym rozdziale czytamy słowa oblubieńca O jak piękna jesteś, przyjaciółko moja, jak piękna, oczy twe jak gołębice! (Pnp 1, 15). Autor używa na określenie oblubienicy słowa יָפֶה (yāp̄āh). Oznacza ono, że dziewczyna jest piękna, ale zarazem również i dobra. Można by powiedzieć, że oblubieniec dostrzega piękno zewnętrzne, ale ważne jest dla niego również piękno jej wnętrza, czemu daje wyraz dodając, że jej oczy są jak gołębica, czyli jest w nich nieskazitelność, delikatność, niewinność i prostota. Oczy stały się dla niego zwierciadłem jej duszy, co potwierdzi nieco dalej mówiąc: przyjaciółko moja, gołąbko moja, ty moja nieskalana (Pnp 5, 2). To, co jest w górze symbolizuje sferę duchową, więc gołębica posiadając skrzydła niejako automatycznie nas do tego odsyła.

W ukryciu

Obraz gołębia pojawia się również, gdy mowa o ukryciu, ponieważ zakładają one gniazda w miejscach ustronnych i na skalnych urwiskach. Mówi o tym oblubieniec prosząc by jego ukochana wyszła do niego, nazywając ją  przy tym gołąbką ukrytą w zagłębieniach skały (Pnp 2, 14). Do tego samego nawiązuje również prorok Ezechiel i Jeremiasz porównując do gołębi ludzi uciekających przed Bożym gniewem  (Ez 7, 16 oraz Jr 48, 28).

Reklama

Duch Święty i gołębica

Przechodząc do Nowego Testamentu nasze pierwsze skojarzenia z gołębiem na pewno połączone jest z chrztem Jezusa w Jordanie. Na samym początku Ewangelii św. Marka czytamy, że w chwili gdy (Jezus) wychodził z wody, ujrzał rozwierające się niebo i Ducha jak gołębicę zstępującego na siebie (Mk 1, 10). Tekst ten nie mówi jednoznacznie, że Duch św. ma postać gołębia, większość komentujących skłania się ku porównaniu raczej do sposobu zstępowania z wysokości i samego lotu. W Księdze Rodzaju  czytamy, że Duch Boży unosił się nad wodami (Rdz 1, 2). Autor używa tam słowa מְרַחֶ֖פֶת (məraḥep̄eṯ), które używane jest też na określenie lotu ptaka.

Choć gołębie już w Starym Testamencie  kojarzono z Bogiem, to w ikonografii chrześcijańskiej jako symbol Ducha św. pojawił się on dość późno. Do XVI wieku przedstawiany był najczęściej jako mężczyzna. Papież Urban VII (1521 – 1590) zakazał używania takiego przedstawienia, a jego późniejszy następca Benedykt XIV w XVIII w. nakazał, by Ducha św. w sztuce przedstawiać wyłącznie jako gołębicę. Jeśli chcielibyśmy się cofnąć do pierwszych przedstawień gołębia to możemy je znaleźć m. in. w rzymskich katakumbach, ale tam przede wszystkim symbolizują duszę zmarłego człowieka, która osiągnęła już pokój w Bogu.

Reklama
Reklama

Dołącz do naszych darczyńców. Wesprzyj nas!

Najciekawsze artykuły

co tydzień w Twojej skrzynce mailowej

Raz w tygodniu otrzymasz przegląd najważniejszych artykułów ze Stacji7

SKLEP DOBROCI

Reklama

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
WIARA I MODLITWA
Wspieraj nas - złóż darowiznę