Ks. Pawlina: Celem nauki, oprócz szukania prawdy, jest służba społeczeństwu

Anna Wojtas: Czy możliwy jest jeszcze dialog w świecie, w którym rządzą emocje, a każdy jest przekonany jedynie do własnej racji? Czego zwykli śmiertelnicy mogą się uczyć od przedstawicieli świata nauki?

Ks. Krzysztof Pawlina: Świat nauki cechuje głębsza refleksja i ma też poczucie odpowiedzialności za to, co mówi i co przekazuje. Opieramy się na badaniach, na potwierdzonych przesłankach. Rozmawiamy o faktach. Nauka nie jest stanem emocjonalnych wypowiedzi czy wypowiadaniem opinii.

Tymczasem w świecie, w którym żyjemy często miesza się opinie z faktami. Rozmowa czy dialog w praktyce okazują się przepychaniem opinii i własnego sposobu myślenia, żeby przekonać kogoś drugiego. Nauka nie ma w sobie takich tendencji do walki. Nauka ma na celu poznanie drogi do prawdy i jej przedstawienie.

Moim zdaniem, jest szansa na dialog, który nie jest tylko wypowiadaniem opinii czy sądów ale przedstawieniem faktów. Mam nadzieję, że debata naukowa stanie się bazą dla tych, którzy w publicystycznych formach mieszają porządek opinii, faktów i swoich stanów emocjonalnych.

Nowa inicjatywa – cykl debat przedstawicieli różnych dziedzin nauki pod hasłem “Pro tempore. Dialog nauk” ma z założenia mieć charakter interdyscyplinarny?

Mam taką nadzieję, że bogactwo różnych dyscyplin naukowych sprawi, że naświetlą z różnych stron tę samą sprawę – tzn. prawdę. Wszyscy musimy mieć pewną pokorę wobec tajemnicy tego świata, w którym żyjemy, wobec universum. Opowiadając o świecie, każda z dyscyplin, także teologia, musi się w pewnym momencie zatrzymać się i stwierdzić: nie wiem.

Badania naukowe są tylko pewnym fragmentem ujęcia rzeczywistości, ukazują jak bardzo świat jest złożony. Ważne jest też spojrzenie na świat z perspektywy teologicznej i refleksja nad tym, co mówi Objawienie na tematy, które inni badają z innego punktu widzenia.

Nadszedł czas, żebyśmy na teologię nie patrzyli tylko jako na przedmiot, który przygotowuje ludzi do kultu czy katechezy, ale też jako odkrywanie i poznawanie rzeczywistości za pomocą właściwej sobie metodologii.

Celem nauki, oprócz szukania prawdy, jest też służba społeczeństwu. To, co poznajemy ma służyć komuś. Dlatego nazwałem te debaty, że jest to „nauka w służbie życiu”.

Nie pomniejszając całkowicie świata eksperymentów, badań i publikacji naukowej musimy przyznać, że zamknięta, nie czytana księga nikomu nie służy. Nie jesteśmy tylko stróżami ksiąg, ale tymi, którzy powinni przekazywać wiedzę.

W moim rozumieniu, bardzo potrzeba dzisiaj ostudzenia emocji i powiedzenia: spokojnie, świat jest bogatszy niż nam się wydaje.

CZYTAJ: Najpierw o wolności. Nowy cykl interdyscyplinarnych debat “Pro Tempore. Dialog nauk”

Pierwsza debata, która zainauguruje cały cykl będzie dotyczyła wolności. Obecnie ludzie w różny sposób definiują i demonstrują wolność Czy zechcą usłyszeć głos teologii?

Nie chcę mówić co teologia ma do powiedzenia, ale co mówi filozofia, świat humanistyki w ogóle o wolności. Musimy zdać sobie sprawę, że wolność nie jest pojęciem jednoznacznym, ponieważ ewoluowało ono przez wiele lat.

Wolność w czasie zaborów była inaczej postrzegana przez Polaków, wolność odzyskana w 1989 roku też była czymś innym i dzisiaj wolność wykrzykiwana na ulicy również jest inaczej rozumiana. I stąd temat dyskusji: “jak rozumieć wolność obecnie?” jest pytaniem nie o własne opinie, ale jest głębszą próbą zdefiniowania czym w ogóle jest wolność.

Wykrzykiwanie na ulicach: “moja wolność”, “twoja wolność” –  jest w gruncie rzeczy niezrozumieniem tego, czym w istocie jest wolność. Stąd nauka jako filozofia, etyka, również teologia, ale także inne dyscypliny mają coś do powiedzenia, jak dzisiaj określić to pojęcie podstawowe, którym tak lekko szastamy. Liczę na to, że nasza debata posłuży, tym którzy chcą usłyszeć.

Oczywiście wszystko dzieje się przecież na płaszczyźnie wolności i zaproszenie do udziału w takich debat interdyscyplinarnych jest na zasadzie: kto chce, kto może, kto chce posłużyć drugiemu człowiekowi swoją nauką.

Czy przedstawiciele nauki: filozofowie, teologowie mogą być autorytetami?

Nie produkujemy autorytetów, autorytety same się ujawniają i to, co wypływa z człowieka sprawia, że się go słucha lub nie. Dlatego dajmy szansę tej debacie, bo może jedna czy druga pozwoli pokazać, że są ludzie, którzy mówią o czymś o czym się normalnie nie mówi.

A po drugie, jako Kościół i teologowie zazwyczaj rozmawiamy sami z sobą. Rozmawiamy z ludźmi przekonanymi i bardzo często jest to dla nas bezpieczne. Jednak potrzeba też teologii służebnej wobec innych nauk, ale też wobec społeczeństwa.

Teologia poza granicami teologii. Te debaty to tylko początek. Cieszyłbym się, gdyby ludzie po tych debatach zechcieli rozmawiać między sobą, co sądzą na ten temat. To jest dopiero uruchomienie debaty. Ta debata jest zapalającą, która może się przełożyć na rozmowy wśród ludzi, tłumaczenie sobie, wyjaśnianie, doczytywanie. Taki jest mój cel.

Ks. prof. Pawlina, który od maja 2020 r. przewodniczy Komitetowi Nauk Teologicznych PAN podkreśla, że istotą tego projektu jest zaproszenie do dialogu przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Z zainteresowaniem odnieśli się już do tej propozycji rektorzy warszawskich uczelni. Debaty, choć adresowane przede wszystkim do środowiska akademickiego, będą dostępne dla każdego i będzie można je śledzić na specjalnej platformie.

Do wakacji zaplanowano 3 debaty, które będą toczyły się w obrębie humanistyki. Ich inicjator ma nadzieję, że z czasem dołączą również przedstawiciele nauk ścisłych.