PUNKT WYJŚCIA

UROCZYSTOŚĆ BOŻEGO NARODZENIA • Msza w dzień • ŚWIĘTO NAKAZANE • KOLOR SZAT: biały • KOLEKTA: Będziemy prosili, aby Bóg pozwolił nam uczestniczyć w Bóstwie Syna, który przyjął naszą ludzką naturę • CZYTANIA: Księga Izajasza 52,7–10 • Psalm 98,1–6 • List do Hebrajczyków 1,1–6 • Ewangelia wg św. Jana 1,1–18 lub 1,1–5.9–14

STO SŁÓW

Boże Narodzenie zyskuje wymiar wydarzenia ponadhistorycznego.

Gdy ktoś po raz pierwszy czyta Prolog św. Jana (EWANGELIA), dostrzega nawiązanie do pieśni o stworzeniu świata z Księgi Rodzaju, które zdumiewa wnioskami: Słowo wypowiadane wtedy przez Boga Ojca, Słowo, które miało moc stwarzania – samo było Bogiem, Życiem, źródłem życia. Drugie zdumienie wywołuje zakończenie Prologu: to Słowo stało się Ciałem, Bóg stał się człowiekiem. Jan w taki “komunikacyjny” sposób przedstawia tajemnicę Bożego Narodzenia.

Nie tylko zresztą on. Tajemnica szczególnej roli głosu i Słowa pobrzmiewa w Księdze Izajasza (PIERWSZE CZYTANIE), a już wyraźnie mówi o niej autor Listu do Hebrajczyków. Pokazując wcielenie jako ukoronowanie historii dialogu Boga z człowiekiem, gdy Bóg postanowił w końcu przemówić przez Syna (DRUGIE CZYTANIE).

Boże Narodzenie to tajemnica Słowa. Słowa, którym Bóg stwarza, a jednocześnie którym przemawia do człowieka. Słowa, które nie ma odpowiedników wśród żadnych ludzkich słów. Bo tak przemówić może tylko Bóg: Słowem, którym jest Jezus.

---

---

Czytanie z Księgi Izajasza

O jak są pełne wdzięku na górach nogi zwiastuna radosnej nowiny, który ogłasza pokój, zwiastuje szczęście, który obwieszcza zbawienie, który mówi do Syjonu: «Twój Bóg zaczął królować».

Głos! Twoi strażnicy podnoszą głos, razem wznoszą okrzyki radosne, bo oglądają na własne oczy powrót Pana na Syjon. Zabrzmijcie radosnym śpiewem, wszystkie ruiny Jeruzalem! Bo Pan pocieszył swój lud, odkupił Jeruzalem.

Pan obnażył już swe ramię święte na oczach wszystkich narodów; i wszystkie krańce ziemi zobaczą zbawienie naszego Boga.

Oto słowo Boże.

•

PIERWSZE CZYTANIE

Zobaczyć zbawienie • Iz 52,7–10

Izraelitom przebywającym na wygnaniu w Babilonii Izajasz zapowiada kres niewoli, ale jednocześnie opisuje przyszłość – Wcielenie Syna Bożego.

KSIĘGA IZAJASZA • AUTOR: Deutero-Izajasz • CZAS POWSTANIA: okres wygnania (586–538 r. przed Chr.) • KATEGORIA: wizja apokaliptyczna • KTO MÓWI: prorok (w imieniu Boga) • ADRESACI: Izraelici

---

KSIĘGA PROROCKA • Księga Izajasza jest jedną z najdłuższych i najważniejszych ksiąg prorockich. Składa się z sześćdziesięciu sześciu rozdziałów. Chociaż cechuje ją jedność teologiczna, zwykle dzieli się ją na trzy oddzielne części, którym przypisuje się różne autorstwo i czas powstania. Adresatami każdej z nich są Izraelici w różnej sytuacji swojego narodu • Pierwsza część dotyczy Izraela przed wygnaniem, bliskiego upadku z powodu niewierności – autorem jest sam Izajasz (rozdziały 1–39) • Druga skierowana jest do Izraelitów na wygnaniu (Deutero-Izajasz, rozdziały 40–55) • Trzecia powstała już po powrocie z wygnania (Trito-Izajasz, rozdziały 56–66).

KSIĘGA POCIESZENIA • Czytanie będzie pochodziło z drugiej księgi, zwanej także Księgą Pocieszenia. To tu znajdziemy między innymi cztery Pieśni Sługi Jahwe. Księga mogła powstać nawet dwieście lat po pierwszej części napisanej przez Izajasza. Autorem jest nieznany nam prorok, nazwany umownie Deutero-Izajaszem • O ile proroctwa samego Izajasza mają charakter przestrogi, były przecież kierowane do Izraela, który cieszył się jeszcze wolnością, o tyle w drugiej części znajdujemy już słowa otuchy, pocieszenia i zapowiedzi uwolnienia. Izrael bowiem przebywał w niewoli babilońskiej, odczuwał swą klęskę, spotęgowaną zburzeniem Świątyni i zrujnowaniem Jerozolimy.

POWRÓT KRÓLA • Usłyszymy pełną nadziei i radości zapowiedź proroka powrotu Izraela do Jerozolimy i powrotu do niej króla. To nie tylko zapowiedź końca niewoli babilońskiej i powrotu Izraelitów do Miasta Świętego • W wizji proroka Izajasza możemy odczytać zapowiedź przyjścia Króla-Mesjasza, która spełniła się wraz z narodzeniem Jezusa.

---

 REFREN: Ziemia ujrzała swego Zbawiciela

Śpiewajcie Panu pieśń nową, 

albowiem uczynił cuda. 

Zwycięstwo Mu zgotowała Jego prawica 

i święte ramię Jego.

Pan okazał swoje zbawienie, 

na oczach pogan objawił swoją sprawiedliwość. 

Wspomniał na dobroć i wierność swoją 

dla domu Izraela.

Ujrzały wszystkie krańce ziemi 

zbawienie Boga naszego. 

Wołaj z radości na cześć Pana, cała ziemio, 

cieszcie się, weselcie i grajcie.

Śpiewajcie Panu przy wtórze cytry, 

przy wtórze cytry i przy dźwięku harfy. 

Przy trąbach i przy dźwięku rogu, 

na oczach Pana i Króla się radujcie.

•

PSALM

Ujrzeć zbawienie • Ps 98,1-6

Choć psalm powstał przed narodzeniem Jezusa, celnie „opowiada” o przyszłości. „Ujrzały wszystkie krańce ziemi zbawienie Boga naszego”.

PSALM 98 • AUTOR: anonimowy lewita • CZAS POWSTANIA: czasy powygnaniowe, po 538 r. przed Chr.

---

ZBAWIENIE BOGA NASZEGO • Psalm 98 zaliczany jest do gatunku tehillah. To modlitwa bezinteresownego uwielbienia. Utwory te sławią działanie Boga w świecie stworzonym oraz w historii Izraela. Psalm prawdopodobnie wykonywany był podczas celebracji w Świątyni Jerozolimskiej, gdzie wspólnota uwielbiała Zbawcę, Boga Przymierza, który po wygnaniu znów zgromadził swoje dzieci na Syjonie • Psalm nosi wiele cech wspólnych z teologią Deutero-Izajasza: psalmista uwielbia Boga sprowadzającego swój naród po okresie wygnania do ziemi obiecanej.

STROFY • W pierwszej strofie psalmista wzywa swoich rodaków, aby zaintonowali nową pieśń na cześć Boga, który czyni cuda • Język cudów oraz wzmianka o wyciągniętej prawicy i ramieniu Boga nawiązują do wydarzenia wyjścia z Egiptu. Przed oczyma wierzących dokonują się rzeczy przewyższające wielkością cuda z zamierzchłej przeszłości Izraela • W strofie drugiej słyszymy, że Pan na oczach pogan objawił swoje zbawienie i sprawiedliwość. To nawiązanie do cudu wyjścia z niewoli babilońskiej, który dokonuje się na oczach narodów pogańskich i w którym Bóg okazuje swoją wierność Przymierzu zawartemu z Izraelem • Wreszcie w strofach trzeciej i czwartej cała ziemia, będąca świadkiem Bożych dzieł, wezwana jest do uwielbienia Boga poprzez grę na różnych instrumentach.

KRAŃCE ZIEMI UJRZAŁY ZBAWIENIE • Psalm ten został uwzględniony w Liturgii Słowa Bożego Narodzenia, gdyż ogłasza zbawcze działanie Boga. Tak jak Izrael (a z nim wszystkie narody) wezwany był do radowania się z dzieł potęgi Boga, których doświadczył podczas wyjścia z Egiptu i powrotu z niewoli babilońskiej, tak i my dziś jesteśmy wezwani do uwielbienia Zbawiciela, który właśnie przychodzi na ziemię.

---

Czytanie z Listu św. Pawła Apostoła do Hebrajczyków

(Hbr 1,1–6)

Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców naszych przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna. Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy, przez Niego też stworzył wszechświat.

Ten Syn, który jest odblaskiem Jego chwały i odbiciem Jego istoty, podtrzymuje wszystko słowem swej potęgi, a dokonawszy oczyszczenia z grzechów, zasiadł po prawicy Majestatu na wysokościach. On o tyle stał się większy od aniołów, o ile odziedziczył dostojniejsze od nich imię.

Do którego bowiem z aniołów powiedział Bóg kiedykolwiek: «Ty jesteś moim Synem, Ja Cię dziś zrodziłem»? I znowu: «Ja będę Mu Ojcem, a On będzie Mi Synem»? A skoro ponownie wprowadzi Pierworodnego na świat, powie: «Niech Mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży».

Oto Słowo Boże.

•

DRUGIE CZYTANIE

Bóg przemówił przez Syna • Hbr 1,1–6

Narodzenie Jezusa Chrystusa pokazane z perspektywy komunikacji Boga z człowiekiem: „W tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna”.

LIST DO HEBRAJCZYKÓW • NADAWCA: anonimowy, chrześcijanin pochodzenia żydowskiego • ADRESACI: chrześcijanie w Azji Mniejszej • CZAS POWSTANIA: 70–95 r. • MIEJSCE POWSTANIA: nieznane

---

JEZUS – OSOBA I DZIEŁO • List do Hebrajczyków to jedyny spośród listów, który w nazwie nie zawiera autora. Przez wieki przypisywany był Pawłowi, ale różnice w stylu i tematach teologicznych wskazują na innego, nieznanego bliżej autora. Podejrzewano, że mogli nim być: Łukasz, Apollos, Barnaba, Klemens Rzymski bądź inny uczeń Pawła • Autor to prawdopodobnie Żyd ze środowiska aleksandryjskiego, należący do drugiego pokolenia uczniów Jezusa. Swoje pismo kieruje do chrześcijan pochodzenia żydowskiego i pogańskiego w Azji Mniejszej.

STRUKTURA • W Liście do Hebrajczyków znajdziemy kilka tematycznych wywodów: Syn wyższy od aniołów (👁 Hbr 1,5–2,18), • Jezus – wierny i współczujący Arcykapłan (👁 Hbr 3,1–5, 10), • wieczne kapłaństwo Jezusa (👁 Hbr 5,11–10,39). Wieńczą list • wskazania i przykłady (👁 Hbr 11,1–12,29) oraz • końcowa zachęta i pozdrowienia (👁 Hbr 13,1–25) • Głównym tematem listu jest osoba i dzieło Jezusa, Arcykapłana i Ofiary Nowego Przymierza, które wypełnia i przewyższa Przymierze Mojżeszowe.

BÓG, KTÓRY PRZEMAWIA • Usłyszymy pierwsze wersety listu, wprowadzenie, które jest refleksją nad historią Bożego objawienia. Zwróćmy uwagę, że autor wskazuje na przełomowy moment historii zbawienia, jakim jest wcielenie Syna Bożego • Zauważmy, że podobnie, jak w Prologu św. Jana, przyjście na świat Zbawiciela zostaje opisane poprzez komunikację Boga z człowiekiem, metaforą i rzeczywistością Słowa.

---

Słowa Ewangelii według Świętego Jana (J 1,1–18)

Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, z tego, co się stało.

W Nim było życie, a życie było światłością ludzi, a światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła.

Pojawił się człowiek posłany przez Boga, Jan mu było na imię. Przyszedł on na świadectwo, aby zaświadczyć o światłości, by wszyscy uwierzyli przez niego. Nie był on światłością, lecz został posłany, aby zaświadczyć o światłości.

Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi.

Na świecie było Słowo, a świat stał się przez Nie, lecz świat Go nie poznał. Przyszło do swojej własności, a swoi Go nie przyjęli. Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego – którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili.

A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy.

Jan daje o Nim świadectwo i głośno woła w słowach: «Ten był, o którym powiedziałem: Ten, który po mnie idzie, przewyższył mnie godnością, gdyż był wcześniej ode mnie».

Z Jego pełności wszyscy otrzymaliśmy – łaskę po łasce. Podczas gdy Prawo zostało dane za pośrednictwem Mojżesza, łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa.

Boga nikt nigdy nie widział; ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, o Nim pouczył.

Oto słowo Pańskie.

•

EWANGELIA

Słowo • J 1,1–18

Łukasz i Mateusz opisują przyjście na świat Jezusa Chrystusa w perspektywie ludzkiej, historycznej. Święty Jan wychodzi natomiast poza ramy czasu i miejsca.

EWANGELISTA: św. Jan • CZAS POWSTANIA: między 80 a 90 r. • KATEGORIA: hymn • WERSJE: brak

---

EWANGELIA ŚW. JANA • Najmłodszy z apostołów oprócz Ewangelii stworzył również Apokalipsę i trzy listy. Choć autorem jest Jan, wiadomo, że tekst w Efezie ok. 90 r. opracowali później jego uczniowie. Ewangelia jest więc jednym z najpóźniej powstałych pism Nowego Testamentu • Ewangelia ta bardzo różni się od pozostałych trzech. Synoptycy kładą nacisk na chronologiczne przedstawienie faktów z życia Jezusa, natomiast dla Jana ukazanie sensu Jego misji stanowi kryterium budowy tekstu. Jan nie posługuje się przypowieścią, zamiast tego świetnie operuje opowiadaniem i buduje dialogi. O ile w każdej z Ewangelii synoptycznych zawarte są opisy tych samych wydarzeń, o tyle u św. Jana znajdziemy najwięcej wydarzeń wyjątkowych, których w innych Ewangeliach nie ma.

WCIELENIE WEDŁUG JANA • Ewangelię św. Jana rozpoczyna znany prolog, Hymn o Logosie. Opisuje on misję przychodzącego z wysoka Chrystusa, Bożego Słowa. Prolog św. Jana przedstawia historię Wcielenia inaczej, niż to robią Łukasz czy Mateusz, którzy sytuują ją w historii powszechnej, przenosi ją w perspektywę kosmiczną • Droga Jednorodzonego rozpoczyna się przed ziemskim czasem, w przestrzeni nieba. Pod tym względem przypomina hymn św. Pawła o kosmicznym Chrystusie z Listu do Kolosan (👁 Kol 1,15–20).

SŁOWO I GŁOS • Usłyszymy prolog, rozpoczęcie Ewangelii św. Jana. Będzie się składało z dwóch części. Jego pierwsza część to • hymn o Logosie, wczesnochrześcijański utwór opisujący misję przychodzącego z wysoka Chrystusa, Bożego Słowa. Charakteryzuje się szczególnymi obrazami i poetyckim charakterem. Druga część to • narracja o Janie Chrzcicielu. Jan wskazuje nadchodzącego Mesjasza i sprawia, że idą za Nim jego dotychczasowi uczniowie • Zwróćmy uwagę, że Jezus to
Słowo Boże, zstępujące z nieba, a Jan jest głosem, który Je zapowiada.

---