Nasze projekty

Religijność Polaków. Większość badanych zalicza się do grona wierzących i praktykujących

W pierwszym roku pandemii udział osób identyfikujących się jako wierzące oraz głęboko wierzące (łącznie) przestał przewyższać 90% i od tego czasu widocznie spada. Jednak według deklaracji badanych to nie pandemia stoi za odejściem ludzi z Kościoła.

fot. iKlick/pixabay.com

W Polsce następuje powolny spadek deklaracji wiary, a także szybszy spadek praktyk – podaje Centrum Badań Opinii Społecznej (CBOS). Z ogłoszonego dziś raportu nt. religijności Polaków w ostatnich dziesięcioleciach wynika, że spadek praktyk najszybciej postępuje wśród osób najmłodszych (w wieku 18–24 lata) oraz mieszkańców wielkich miast i osób lepiej wykształconych. 

Za odejściem ludzi z Kościoła – przynajmniej według deklaracji badanych – nie stoi głównie pandemia czy afery pedofilskie, ale brak potrzeby, obojętność i strata zainteresowania. W drugiej kolejności za spadek praktyk religijnych Polaków odpowiada (wg badań z 2022 roku) ogólna krytyka Kościoła jako instytucji: jego zaangażowanie w politykę, hipokryzja, nieaktualny przekaz, a także krytyka jego przedstawicieli, księży i biskupów. 

“Wobec braku znaczących zmian w działaniach Kościoła katolickiego w Polsce można przypuszczać, że ta diagnoza pozostaje aktualna i wyjaśnia postępujący spadek zaangażowania religijnego Polaków” – czytamy w analizie CBOS.

Reklama

Deklaracje wiary

Zdecydowana większość Polaków deklaruje się jako wierzący. Od końca lat 90. do 2019 roku udział osób identyfikujących się jako wierzące oraz głęboko wierzące (łącznie) przekraczał 90%. W pierwszym roku pandemii przestał przewyższać 90% i od tego czasu widocznie spada. Dzieje się to za sprawą malejącego odsetka osób wierzących, a udział głęboko wierzących utrzymuje się na poziomie 8–9% przez ostatnie 15 lat.

Jednocześnie rośnie – w ostatnim czasie wyraźnie – odsetek Polaków zaliczających się do raczej lub całkowicie niewierzących: od 8% w 2019 roku do 14% obecnie. Podsumowując autodeklaracje wiary Polaków, aktualny pozostaje wniosek, że większość z nich jest wierząca, ale odsetek osób niewierzących systematycznie rośnie, podczas gdy udział osób głęboko wierzących jest dosyć stały.

Potwierdza to tezę o polaryzacji religijności w polskim społeczeństwie – nadal ubywa postaw „letnich”, a rośnie udział „zimnych” – zauważa CBOS.

Reklama

Udział w praktykach religijnych

W zakresie praktyk religijnych od końca lat 90. do 2019 roku obserwujemy bardzo powolne zmiany, które w świetle ostatnich kilku lat można nawet nazwać stabilizacją. Od początku pomiarów do 2009 roku odsetek praktykujących co niedzielę oscylował wokół 50%, by na kolejną dekadę spaść do około 45%. Następnie udział osób praktykujących co tydzień zmniejszał się bardziej gwałtownie: na początku pandemii wynosił 39% (2020 rok), w latach 2021–2023 wahał się między 36% a 37%, a obecnie spadł do 34%. 

“To najniższy odsetek praktykujących co niedzielę w historii naszych pomiarów” – zauważa CBOS. Dodaje przy tym, że dane za ten rok obejmują wyłącznie miesiące od stycznia do kwietnia, a dane na koniec 2024 roku mogą odbiegać (na plus lub na minus) od tego wyniku.

Udział Polaków praktykujących kilka razy w tygodniu spada wolniej – najwyższy ich odsetek odnotowano w 2005 roku (wiosną tego roku zmarł papież Jan Paweł II) i wówczas, jak i rok później wynosił 8%. Przez kolejną dekadę oscylował wokół 6%, a od 2015 roku pozostaje niezmiennie na poziomie 5%. Podobnie więc jak w przypadku autodeklaracji głębokiej wiary udział praktykujących najczęściej utrzymuje się w ostatnich latach na stabilnym poziomie.

Reklama

Inaczej jest z niepraktykowaniem wiary. Od początku pomiarów do 2011 roku odsetek osób deklarujących, że w ogóle nie uczestniczą w mszach, nabożeństwach lub spotkaniach religijnych, wynosił 9% lub 11%. Następnie wzrósł do 12–13% i utrzymywał się na tym poziomie do 2018 roku. W trakcie pandemii był najwyższy – 23% w 2021 i 2022 roku. Potem obserwuje się zahamowanie trendu, ale nie powrót do praktykowania. 

W ostatnim czasie udział Polaków deklarujących, że w ogóle nie uczestniczą w praktykach religijnych, nadal przekracza jedną piątą. Sporadyczne praktykowanie, 1-2 razy w miesiącu, wydaje się najbardziej stabilne w czasie, choć można przypuszczać, że w stałym w czasie wyniku mieści się napływ osób, które wcześniej praktykowały regularnie, i odpływ praktykujących rzadziej lub wcale.

Od 1997 do 2024 roku udział uczestniczących w mszach, nabożeństwach lub spotkaniach religijnych raz lub dwa razy w miesiącu waha się od 13% do 16%. Z kolei odsetek Polaków praktykujących kilka razy w roku był najniższy w latach 2005-2007 (17%), a następnie powoli wzrósł do 21% w 2011 roku i od tamtej pory oscyluje wokół 22%. “Być może 2024 rok będzie pierwszym przynoszącym większą zmianę tego wskaźnika, bo dane do kwietnia wskazują na 24% praktykujących kilka razy w roku” – analizuje CBOS.

Typologia religijności Polaków

Z połączenia deklaracji wiary i praktyk religijnych wyłania się typologia religijności Polaków. Większość badanych zalicza się do grona wierzących i praktykujących (regularnie lub nieregularnie), a mniejszość stanowią niepraktykujący lub niewierzący. 

Analizując dane od początku pomiarów, można dostrzec dwa okresy stabilizacji i dwa okresy spadku religijności. Do roku 2005 udział respondentów wierzących i praktykujących wynosił 57–58%, a niewierzących i niepraktykujących – 3%. W okresie 2006–2014 udział tej pierwszej grupy zmniejszył się do 50%, a odsetek drugiej – wzrósł do 6%. W tym czasie nieznacznie przybyło też osób wierzących i praktykujących nieregularnie (z 32% do 35%).

W latach 2015–2018 odsetki poszczególnych grup znów utrzymywały się na niemal niezmienionym poziomie, ale ostatnie lata ponownie świadczą o spadku zaangażowania religijnego – tym razem bardziej gwałtownym. Udział wierzących i regularnie praktykujących spadł w pierwszym roku pandemii do 45% (o 5 punktów procentowych w stosunku do 2018 roku), a potem o kolejne 6 punktów w ciągu dość krótkiego okresu (do 39% obecnie). 

Zwiększył się natomiast odsetek wierzących i niepraktykujących – z 7% przez niemal całą drugą dekadę XXI wieku do 13% w drugim roku pandemii. Od 2022 roku wynosi jednak 10–11%, co może oznaczać stabilizację tego wskaźnika. 

Udział niewierzących i niepraktykujących wzrósł ponad dwukrotnie: z 5% w latach 2011–2017 do 11% obecnie. Na stałym poziomie 2% pozostaje udział osób niewierzących i praktykujących. 

Wyznania religijne Polaków w 2024 roku

CBOS zapytało też respondentów, do jakiego wyznania religijnego lub Kościoła się zaliczają. Niemal dziewięciu na dziesięciu dorosłych mieszkańców Polski czuje przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego (88,8%). Drugą najczęściej wskazywaną odpowiedzią jest brak przynależności do jakiegokolwiek wyznania – wybrało ją 7,3% ankietowanych. Prawie 2% nie chciało podać, z jakim wyznaniem się utożsamia, a pozostałe religie lub wyznania były wybierane przez mniej niż 1% badanych.

Największy odsetek identyfikujących się z Kościołem rzymskokatolickim jest wśród osób z wykształceniem podstawowym (99%), rolników i osób pracujących w prywatnych gospodarstwach rolnych (100%), a także w gronie praktykujących co niedzielę (98%) lub 1–2 razy w miesiącu (99%). 

***

Badanie przeprowadzono w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL.

KAI,pa/Stacja7

Reklama

SKLEP DOBROCI

Reklama

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ

WIARA I MODLITWA
Zatrudnij nas - StacjaKreacja