Papież Franciszek, Cypr i św. Barnaba

Papież Franciszek rozpocznie 2 grudnia swoją wizytę apostolską na Cyprze. W logo podróży papieskiej, w jego centralnej części widnieje postać patrona Cypru, św. Barnaby. Papież wspomina o nim także w zapowiedzi swojej podróży: „Przybywam z radością, właśnie w imię Ewangelii, śladami pierwszych wielkich misjonarzy, zwłaszcza apostołów Pawła i Barnaby. Dobrze powrócić do źródeł i ważne, aby Kościół na nowo odkrył radość Ewangelii” – powiedział papież w przesłaniu wideo wystosowanym do mieszkańców Cypru i Grecji przed pielgrzymką. Kim był święty Barnaba i w jaki sposób przyczynił się do rozwoju chrześcijaństwa na tej niezwykłej wyspie?

Ten, który przygarnął św. Pawła

Tak naprawdę miał na imię Józef – przydomek Barnaba (dosłownie: Syna Pocieszenia) nadali mu apostołowie. Miał należeć do grona 72 uczniów Jezusa. Był także krewnym św. Marka, dlatego św. Paweł nazywał go “kuzynem Ewangelisty” (Kol 4, 10). Jak czytamy w Dziejach Apostolskich, to właśnie Barnaba jako pierwszy przygarnął św. Pawła po jego nawróceniu i dopiero wraz z nim św. Paweł mógł pójść do pozostałych apostołów (Dz 9, 26-27). 

Barnaba urodził się na Cyprze w żydowskiej rodzinie z pokolenia Lewiego. Nazywano go człowiekiem dobrym, pełnym Ducha Świętego i wiary (Dz 11, 22-24). Początek działalności Barnaby opisany jest w Dziejach Apostolskich: „Józef, nazwany przez Apostołów Barnabas, to znaczy Syn Pocieszenia, lewita rodem z Cypru, sprzedał ziemię, którą posiadał, a pieniądze przyniósł i złożył u stóp Apostołów” (Dz 4, 36-37). 

Pierwsza działalność, spór i św. Piotr

Na początku swojej publicznej działalności Barnaba udał się, zapewne razem ze św. Pawłem, do Jerozolimy, aby u stóp Gamaliela, tamtejszego rabina – uczonego żydowskiego, pogłębić swoją wiedzę w zakresie religii mojżeszowej. W roku 42 po narodzeniu Pana Jezusa, Paweł i Barnaba udali się do Antiochii, gdzie pozyskali wielką liczbę wiernych dla Chrystusa. Swoje nauczanie kierowali najpierw do Żydów, a kiedy ci ich odrzucili, poszli do pogan. Aby nie zrazić swoją działalnością neofitów, apostołowie nie nakładali na pogan żadnych obowiązków prawa mojżeszowego, a żądali jedynie, by dawali świadectwo Chrystusowi przez przyjęcie chrztu i życie zgodne z Ewangelią. 

Wieść o tym dotarła jednak do gminy jerozolimskiej, która pilnie przestrzegała prawa mojżeszowego. Barnaba po raz pierwszy wprowadził Pawła do gminy żydowskiej. Obaj apostołowie bronili tam swojego kierunku działania wobec nawróconych z pogaństwa. Ich stanowczymi przeciwnikami byli natomiast nawróceni Żydzi. W spór wkroczył sam św. Piotr, którego poparł św. Jakub Młodszy – rozstrzygnął on, że wolno nawracać pogan, kiedy w danym mieście Żydzi nie przyjmą nauki Chrystusa Pana, oraz że nawróconym z pogaństwa nie należy narzucać obowiązku zachowania prawa mojżeszowego (Dz 15, 1-35).

Zawiedziony tłum

Kolejnym etapem działalności Barnaby była pierwsza podróż misyjna na Cypr, a stamtąd do Azji Mniejszej. Barnaba towarzyszył w podróży św. Pawłowi, dołączył do nich także św. Marek. Na Cyprze apostołowie dokonali nawrócenia namiestnika wyspy, Sergiusza Pawła. W miasteczku Perge św. Paweł uzdrowił człowieka chromego. Wydarzenie to wywołało ogromne poruszenie wśród tamtejszych mieszkańców, tak, że wzięli ich za… bogów greckich. „Na widok tego, co uczynił Paweł, tłumy zaczęły wołać po likaońsku: «Bogowie przybrali postać ludzi i zstąpili do nas» (Dz 14, 11-12). Barnabę nazwali Zeusem, a Pawła Hermesem, gdyż głównie on przemawiał. 

Reakcję apostołów na poruszenie tłumu szczegółowo opisują Dzieje Apostolskie. Czytamy w nich, że na wieść o chęci złożenia im ofiary przez kapłana Zeusa, apostołowie rozdarli szaty i zwrócili się do tłumu: «Ludzie, dlaczego to robicie! My także jesteśmy ludźmi, podobnie jak wy podlegamy cierpieniom. Nauczamy was, abyście odwrócili się od tych marności do Boga żywego, który stworzył niebo i ziemię, i morze, i wszystko, co w nich się znajduje. Pozwolił On w dawnych czasach, że każdy naród chodził własnymi drogami, ale nie przestawał dawać o sobie świadectwa czyniąc dobrze. Zsyłał wam deszcz z nieba i urodzajne lata, karmił was i radością napełniał wasze serca». Tymi słowami ledwie powstrzymali tłumy od złożenia im ofiary. Jednak po tych wydarzeniach tłum poczuł się zawiedziony i od entuzjazmu przeszedł do wściekłości. Pobudzeni przez Żydów z Ikonium poganie omal nie pozbawili apostołów życia, św. Pawła ukamienowali, ale cudem wyszedł z ich rąk (Dz 14, 1-21).

Zmiana planów

Barnaba zamierzał wraz z Pawłem udać się w drugą podróż misyjną. Doszło jednak do konfliktu, gdyż Paweł stanowczo sprzeciwił się, by w tej podróży brał udział również Marek, który w czasie pierwszej wyprawy samowolnie ich opuścił. Barnaba w tej sytuacji wycofał się i powrócił z Markiem na Cypr, gdzie kontynuowali pracę apostolską (Dz 15, 39-40). 

Odtąd giną wszelkie informacje o Barnabie. Według podania miał pozostać na Cyprze jako pierwszy biskup i pasterz tej wyspy. Miał także działać w Rzymie, Aleksandrii, Mediolanie. Około 60 r. na Cyprze, w mieście Salaminie, poniósł wedle tego przekazu śmierć męczeńską przez ukamienowanie. Rozwój chrześcijaństwa na Cyprze został zahamowany aż do V wieku. Wtedy to, jak mówi podanie, za cesarza Zenona w roku 488 odnaleziono relikwie św. Barnaby. Miał on na piersiach Ewangelię św. Mateusza, którą sam własnoręcznie przepisał. Odkrycie grobu św. Barnaby podniosło rangę wyspy i pozwoliło jej osiągnąć niezależność polityczną i wyznaniową.

KAI,brewiarz.pl,zś/Stacja7