„Oblicze ojczyzny” według Różewicza

Z czym Wam się kojarzy słowo „ojczyzna”? Mi z napisem na koszulkach i frazą „Śmierć zdrajcom ojczyzny”. Kiedyś nawet spytałem starego dobrego kolegę, który na FB użył tejże frazy, komu mianowicie chciałby zadać tę śmierć i jak to się ma do jego chrześcijańskiego poglądu na świat.

Kolega wpis usunął, okazało się więc, że był prawdziwym chrześcijaninem i że poważnie traktuje przykazanie „nie zabijaj”. Bez wyjątków. Nawet dla mnie.

Czymże jest ojczyzna? – zadał sobie pytanie Różewicz. Zadał je, bo to szczególarz, którego wojna nauczyła, żeby we wszystko zwątpić i wszystko od nowa próbować zrozumieć. Zwróćcie uwagę na bliskie położenie słów ojczyzna i ojciec. Podmiot liryczny chyba to zrobił, bo pisze po prostu, że „Ojczyzna to kraj dzieciństwa” oraz „Miasto miasteczko wieś/Ulica dom podwórko”. Logiczne prawda?

Twierdzi potem, że ojczyzna rośnie wraz z dzieckiem, a właściwie to raczej dziecko więcej postrzega: las, pola (wybaczcie mu to dawno temu było;-) ), groby. Bo jak zgrabnie zauważa podmiot liryczny:

„Na początku ojczyzna
Jest blisko
Na wyciągnięcie ręki”

A później?

„Dopiero później rośnie
Krwawi
Boli”.

Rosły Wam nogi? Bolało prawda? Kiedy (myślący) człowiek zaczyna rosnąć, to ojczyzna musi go boleć. Przynajmniej i podmiotowi lirycznemu i mnie się tak wydaje. Musi boleć tym, co w niej jest nie tak, co jest do zmiany. Co jest głupie, parszywe, okropne, wstydliwe. Boli, bo ojczyzna jest nam bliska, zdążyliśmy w nią wrosnąć poprzez dom, ulicę, pole, cmentarz, ale już nie umiemy nie widzieć jej innego oblicza. W dzisiejszych czasach, ale w sumie nie tylko, na ból reaguje się ucieczką. Łykamy pigułeczki, idziemy do specjalisty, odrzucamy ból jak najdalej od siebie. Jednak to nie jest jedyna postawa z możliwych. W buddyjskich medytacjach na przykład możemy spotkać podejście, że jeśli mnie coś boli, uwiera, męczy, to należy sobie to uświadomić. Skoro boli, to niech to przynajmniej naprawdę poczuję. Odnoszę wrażenie, że to właśnie o ojczyznie chce nam powiedzieć ten wiersz.