Spowiedź online „budzi poważne obawy dotyczące prywatności, anonimowości i ochrony”

Natura spowiedzi, podobnie jak wszystkie sakramenty, obejmuje osobiste i wspólnotowe spotkanie z Jezusem Chrystusem, który jest Słowem, które stało się Ciałem. Rzeczywistość wirtualna nigdy nie zastąpi rzeczywistości wcielenia - mówił w rozmowie z portalem CNA o. James Bradley, profesor prawa kanonicznego na The Catholic University of America.

Dla wielu katolików okres pandemii koronawirusa ubiega pod hasłem dylematu związanym z możliwością przystąpienia do sakramentu pokuty, by w okresie Wielkanocnym przyjąć Komunię Świętą, jak mówi jedno z Przykazań Kościelnych.

Sakrament pokuty wymaga szeregu praktycznych warunków. Pokutnik musi wyjawić grzechy kapłanowi działającemu w osobie Chrystusa, wyrazić prawdziwą skruchę i postanowić poprawę. Wymaga także otrzymania rozgrzeszenia – przebaczenia przez kapłana, zgodnie z sakramentalną formułą Kościoła. A ważna spowiedź sakramentalna wymaga, aby wszystkie te rzeczy miały miejsce w jednym miejscu i czasie.

Podczas dzisiejszej Mszy św. w kaplicy Domu św. Marty papież Franciszek przypomniał, że wielu wiernych przystępuje w okresie Wielkiego Postu do spowiedzi wielkanocnej, ale w tym roku, ze względu na ograniczenia kwarantanny nie będzie to możliwe. 

Nawiązując do nauki Katechizmu Ojciec Święty zachęcił: „Jeśli nie znajdziesz kapłana, aby się wyspowiadać, powiedz Bogu, On jest twoim ojcem i powiedz mu prawdę: «Panie, popełniłem to, i to, i tamto … Wybacz mi» i proś Go o przebaczenie całym sercem, z aktem żalu i obiecaj Jemu: «Później się wyspowiadam, ale przebacz mi już teraz». I od razu powrócisz do łaski Bożej. Sam możesz przystąpić, jak uczy nas Katechizm, do przebaczenia Boga nie mając w pobliżu kapłana. Pomyślcie o tym: nadszedł czas! To jest właściwa chwila, odpowiedni czas. Dobrze dokonany akt żalu, dzięki czemu nasza dusza stanie się biała jak śnieg”

– powiedział papież.

Niektórzy wskazują, że w tym kontekście Franciszek przywołał 1483 punkt Katechizmu Kościoła Katolickiego, który mówi: „W przypadku szczególnych okoliczności można zastosować wspólnotową celebrację pojednania z ogólną spowiedzią i ogólnym rozgrzeszeniem. Taka szczególna konieczność może zaistnieć, gdy zachodzi bliskie niebezpieczeństwo śmierci, a kapłan lub kapłani nie mieliby czasu wysłuchać spowiedzi każdego penitenta. Może ona zaistnieć również wtedy, gdy jest dużo penitentów, a mało spowiedników, tak że nie mieliby oni możliwości należytego wyspowiadania wszystkich w odpowiednim czasie i wielu penitentów bez własnej winy zostałoby pozbawionych przez dłuższy czas łaski sakramentalnej lub Komunii świętej. W takim przypadku wierni dla ważności rozgrzeszenia muszą postanowić wyspowiadać się indywidualnie ze swoich grzechów, gdy tylko będą mieli do tego okazję”.

W miarę trwania pandemii koronawirusa pojawiają się pomysły związane ze zdalnym przeprowadzaniem sakramentu pokuty przy pomocy komunikatorów internetowych lub telefonów. O te kwestie został zapytany przez CNA o. James Bradley, profesor prawa kanonicznego na The Catholic University of America. Zauważył on, że „duszpasterskie potrzeby wiernych” muszą zostać zaspokojone  w sposób szczególny „w tym niezwykłym czasie”. Duchowni muszą więc poszukać nowych sposobów świadczenia opieki duchowej, w tym sakramentów.

Prawo kanoniczne jest jasne: wierni mają prawo do sakramentów, a duchowni Kościoła powinni zrobić wszystko, co w ich mocy, aby je zapewnić.

– mówi. 

Co się tyczy przeprowadzania spowiedzi za pośrednictwem łącza internetowego, ostrzegł, że innowacjom w służbie Kościoła musi towarzyszyć zrozumienie i szacunek dla natury sakramentów.

Natura sakramentów nie jest po prostu prawna. Prawo reguluje sprawowanie sakramentów, ale dzieje się tak z uwagi na naturę samych sakramentów

– twierdzi.

Przywołał też zdanie Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu. Jej zdaniem: „Rzeczywistość wirtualna nie zastąpi prawdziwej obecności Chrystusa w Eucharystii, rzeczywistości sakramentalnej innych sakramentów i wspólnego kultu w ludzkiej społeczności z krwi i kości. W Internecie nie ma sakramentów”.

Bradley zauważył też w rozmowie z CNA, że istnieją ograniczenia tego, co można zrobić online.

Niektóre przepisy dotyczące sakramentów są elastyczne, na przykład forma składania zeznań w kościele lub kaplicy. Inni nie twierdzą, na przykład, że rozgrzeszenie wymaga kapłana ważnie wyświęconego

– powiedział.

Zwrócił uwagę też na fakt, iż innowacyjne podejście do posługi musi opierać się na nauczaniu Kościoła. Powiedział, że podstawą prawa kanonicznego jest zasadnicza teologia sakramentów, często zakorzeniona w koniecznym spotkaniu międzyludzkim.

Natura spowiedzi, podobnie jak wszystkie sakramenty, obejmuje osobiste i wspólnotowe spotkanie z Jezusem Chrystusem, który jest Słowem, które stało się Ciałem. Rzeczywistość wirtualna nigdy nie zastąpi rzeczywistości wcielenia. Możemy pogłębić naszą wiarę, oglądając transmisję na żywo z Mszy, ale wszyscy wiemy: to nie to samo, co obecność fizyczna.

Prawnik kanoniczny zwrócił również uwagę na inne obawy, które należy wziąć pod uwagę przy omawianiu nowych lub dostosowanych do obecnej sytuacji na świecie form posługi sakramentalnej.

Istnieją również kwestie praktyczne związane z naturą sakramentu spowiedzi. Rozmowa telefoniczna lub spotkanie online budzi poważne obawy dotyczące prywatności, anonimowości i ochrony

– powiedział Bradley.

Ks. Thomas Weinandy, członek Watykańskiej Międzynarodowej Komisji Teologicznej, powiedział portalowi CNA, że „fizyczna obecność jest absolutnie ważna z punktu widzenia ważności sakramentu”. Weinandy twierdzi, że wszystkie sakramenty mają wymiar fizyczny. W małżeństwie ten wymiar wyraża się w związku seksualnym męża i żony. Powiedział, że w innych sakramentach wyraża się to w samych obrzędach i rytuałach.

Nie możesz chrzcić osoby, która nie jest obecna, nie możesz uczestniczyć w ofierze Mszy – kapłan nie może odmówić Eucharystii – nie będąc fizycznie obecny – dodał teolog.

Weinandy z całą stanowczością podkreślił, że spowiedź jest „wymianą międzyludzką”. Fizyczna obecność spowiednika i penitenta wskazuje na znaczenie Wcielenia Jezusa Chrystusa. W XVII wieku Kościół oświadczył, że spowiedź listowa będzie nieważna. Ostatnio, w 2011 r., Papieski rzecznik ks. Federico Lombardi, SJ, odpowiedział na propozycję, aby pewnego dnia spowiedź sakramentalna mogła odbyć się za pomocą aplikacji na iPhone’a.

Ważne jest, aby dobrze zrozumieć, że sakrament pokuty wymaga z konieczności nawiązania osobistego dialogu między pokutnikiem i spowiednikiem oraz rozgrzeszenia przez obecnego spowiednika

– powiedział wówczas Lombardi.

Kapłani starają się dostosować do warunków, jakie spowodowała pandemia koronawirusa. Jako jeden z pierwszych w Europie w tym temacie głos zabrał węgierski episkopat. Powołując się na odpowiednie kanony prawa kanonicznego i list apostolski papieża Jana Pawła II „Miłosierdzie Boże” z 2002 r., zezwolił on, by biskupi poszczególnych diecezji zamiast tradycyjnej spowiedzi wprowadzili tzw. absolucję generalną. 

Oznacza to, że wierni, bez przystępowania do konfesjonałów i bez wyznawania grzechów przed kapłanem, będą mogli otrzymać zbiorowe rozgrzeszenie spełniając warunki dobrej spowiedzi. Muszą również po ustaniu zagrożenia przystąpić do spowiedzi indywidualnej.

Penitencjaria Apostolska opublikowała dziś dwa ważne dokumenty dotyczące sytuacji osób dotkniętych koronawirusem. Jeden z nich to dekret pozwalajacy chorym na COVID-19 uzyskać odpust zupełny, drugi – Nota regulująca kwestie dostępu do spowiedzi sakramentalnej. 

CNA, KAI