Jeden z pierwszych cmentarzy przeniesionych poza teren kościoła
Stary Cmentarz położony między ul. Wysocką a Wrocławską ma powierzchnię 1,256 ha. O jego powstanie zabiegał w końcu XVIII wieku proboszcz parafii pw. św. Stanisława Biskupa ks. Franciszek Chrzanowski. Duchowny zwrócił się z taką prośbą do Radziwiłłów, którzy byli właścicielami miasta. Przeniesienie cmentarza poza teren kościoła było jednym z pierwszych tego typu rozwiązań w Polsce.
Cmentarz kilkakrotnie narażony był na likwidacje m.in. w 1820 r. przez władze pruskie i w czasie II wojny światowej. W 1962 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrowie, powołując się na zarządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej, zamknęło cmentarz dla celów grzebalnych. Wówczas nekropolia uległa dewastacji. Dopiero w 1984 r. cmentarz ponownie otwarto. Najpierw zarządzała nim parafia farna, a obecnie jest pod nadzorem Miejskiego Zakładu Zieleni. Nekropolia została wpisana do rejestru zabytków w 1987 r.
Miejsce wiecznego spoczynku wybitnych osobistości
Najstarszy z zachowanych nagrobków pochodzi z 1842 r., gdzie spoczywa Juliane Handke z Domaszewskich. Z ok. 2800 osób pochowanych tu od początku istnienia cmentarza udało się zidentyfikować 1250. Ostrowski cmentarz jest miejscem wiecznego spoczynku wielu ludzi wpisanych na trwałe w dzieje miasta. Znajdują się tutaj groby wybitnych osobistości, m.in. weteranów powstania listopadowego, Wiosny Ludów i powstania styczniowego, działaczy narodowych i społeczników w czasach zaborów, osobistości z II Rzeczypospolitej, ludzi kultury, członków starych ostrowskich rodów.
Przeczytaj również
W jednym z grobów spoczywają rodzice i siostra kard. Edmunda Dalbora, pierwszego prymasa Polski Odrodzonej. Pochowani zostali tutaj m.in. ks. Augustyn Szamarzewski, proboszcz, uczestnik powstania styczniowego, organizator polskiej spółdzielczości kredytowej w zaborze pruskim, ks. Jan Kompałła, proboszcz, inicjator budowy Królewskiego Katolickiego Gimnazjum Męskiego, Gustaw Bojanowski, pisarz, autor książek o Fryderyku Chopinie i Adamie Mickiewiczu, Witold Leitgeber, księgarz, wydawca, pisarz, Wincenty Broniwój-Orliński, prawnik, działacz emigracyjny.
,,Mnie żyć jest Chrystus, a umrzeć zysk’
Niektóre nagrobki są wysokiej artystycznej klasy, można znaleźć formy klasyczne, neoromantyczne, secesyjne, kubistyczne. Niewątpliwie najpiękniejszym pomnikiem cmentarnym jest rzeźba „Pielgrzym” z 1890 r. dłuta Władysława Marcinkowskiego, która stała niegdyś na grobie ks. Konstantego Chiżyńskiego, a obecnie znajduje się w krużganku ostrowskiej konkatedry.
Na cmentarzu na wysokich cokołach stoją figury Matki Bożej i św. Józefa. Aleje wysadzono grabami i lipami – dziś drzewa te należą do pomników przyrody. W 1833 r. nekropolię opasano murem, który zachował się do obecnych czasów. Nad bramą umieszczono wymowny napis: ,,Mnie żyć jest Chrystus, a umrzeć zysk’’.
KAI,zś/Stacja7