Sama nazwa Exsultet wywodzi się od pierwszego słowa tego uroczystego hymnu pochwalnego w języku łacińskim: „Exsultet iam angelica turba caelorum…” „Weselcie się już zastępy aniołów w niebie…”. Łacińskie słowo Exsultet możemy przetłumaczyć na różne sposoby poprzez takie określenia jak: cieszyć się, radować; a także wyskakiwać w górę. A więc pierwsze słowo tego śpiewu jest wezwaniem do paschalnej radości z powodu zmartwychwstania Chrystusa. Łacińska nazwa wywodząca się od pierwszego słowa jest nazwą pierwotną używaną szczególnie w starożytności chrześcijańskiej. W księgach liturgicznych znajdziemy nazwę „Orędzie Wielkanocne”.
Śpiewany od setek lat
Pierwsze i najstarsze wzmianki mówiące o zwyczaju wykonywania Exsultetu przy okazji błogosławienia lub poświęcenia świecy paschalnej pochodzą z IV w. Nie świadczy to jednak o tym, że taka praktyka w Kościele rozpoczęła się od tego momentu, ale że już wtedy była obecna. Autorstwo tego dzieła przypisywano na przestrzeni dziejów najpierw św. Augustynowi ze względu na jego wielki autorytet, ale z czasem po przeprowadzeniu analizy porównawczej stylu i struktury tekstu, autorstwo zaczęto przypisywać św. Ambrożemu z Mediolanu.
Istnieją również hipotezy mówiące o tym, że autorstwo hymnu wywodzi się z kręgów monastycznych. Trzeba zaznaczyć, że Exsultet miał wiele wersji. Do dziś zachowało się osiem, mających jednak wspólne motywy: temat światła, nawiązanie do starotestamentalnych wydarzeń, oczekiwanie na powtórne przyjście Pana, a także symbolikę wody odradzającej do życia. Do liturgii rzymskiej Exsultet został dołączony dopiero na początku IX w. Obecnie używany tekst w liturgii po reformie Soboru Watykańskiego II nieznacznie odbiega od tekstu pierwotnego.
Orędzie może zostać zaśpiewane przez świeckiego
Dzisiaj zaśpiewanie Exsultetu powierza się diakonowi, jednak, jeśli nie jest on obecny na liturgii „Orędzie Wielkanocne” może wykonać ksiądz lub nawet świecki, opuszcza wtedy fragment „A zatem proszę was…” i wezwanie „Pan z wami”.
Ten hymn ma w sobie ogromną treść teologiczną mówiącą o sensie i znaczeniu całej liturgii paschalnej. Ogłasza on zwycięstwo światła nad ciemnością, którego symbolem jest zapalona świeca paschalna – paschał. Ta woskowa kolumna symbolizuje również Chrystusa zmartwychwstałego, który tego zwycięstwa dokonał. Exsultet ma zasadniczo trzy części.
Pierwsza część wzywa do powszechnej radości wynikającej ze zwycięstwa Chrystusa. Owa radość obejmować ma zarówno niebo jak i ziemię. Do radości wezwani są: zastępy aniołów w niebie, słudzy Boga, cała ziemia oraz Kościół święty – nazwany naszą Matką. Kolejno kantor, który jest diakonem lub prezbiterem zachęca zebranych do wzywania miłosierdzia wszechmogącego Boga, a także prosi go o udzielenie łaski, aby godnie wyśpiewał pochwałę świecy.
Druga część rozpoczyna się od dialogu znanego z prefacji. Następnie godnym
i sprawiedliwym nazwane jest wychwalanie śpiewem z całego serca i z całej duszy niewidzialnego Boga. Śpiewem wychwalany jest również Chrystus, który spłacił za nas swoją krwią dług Adama.. W zasadniczej części tego fragmentu przywołane zostało wiele wydarzeń ze Starego Testamentu, które odczytywane były w Kościele jako zapowiedź męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.
W uobecniający sposób ukazana zostaje ofiara baranka paschalnego, oznaczenie odrzwi jego krwią, a także wyjście Izraelitów z Egiptu, przejście przez Morze Czerwone oraz ich wędrówka przez pustynię. Kolejno mowa jest o „grzechu Adama, który został zgładzony śmiercią Chrystusa, a także o wymowie i uświęcającej sile tej nocy która: „oddala zbrodnie, z przewin obmywa, przywraca niewinność upadłym, a radość smutnym, rozprasza nienawiść, usposabia do zgody i ugina potęgi”.
Ostatnia, trzecia część Exsultetu, rozpoczyna się od prośby skierowanej do Boga Ojca
o przyjęcie „wieczornej ofiary uwielbienia”, którą składa Kościół święty, a którą jest Paschał – „owoc pracy pszczelego roju”. Ta część ujmuje nas fragment mówiącym o połączeniu tej nocy, nieba z ziemią. W Misterium Paschalnym „łączą się sprawy boskie ze sprawami ludzkimi”. Sama końcówka przypomina nam prawdę, że Chrystus jest Słońcem nieznającym zachodu, Które oświeca ludzkość swoim światłem, Które żyje wiecznie i przyjdzie w chwale.
