Lament świętokrzyski znany jest również pod nazwą „Żale Matki Bożej pod krzyżem”. To dzieło uznawane jest za jedno z najważniejszych w epoce średniowiecza. Przypuszcza się, że „Lament świętokrzyski” mógł być w przeszłości częścią wielkopiątkowego misterium.
Utwór jest niezwykle przejmującym obrazem ukazującym Matkę Bożą Bolesną, cierpiącą z powodu widoku konającego Syna. Największy ból sprawia Maryi fakt, że nie może w żaden sposób ulżyć Chrystusowi. Gdyby mogła, wzięłaby całe cierpienie na siebie.
W pierwszej części utworu, Maryja wzywa wszystkich ludzi do współczucia i współuczestnictwa w cierpieniu Jezusa, a następnie czule zwraca się do ukochanego Syna, by mogła ulżyć Mu w jego Męce. W kolejnych strofach, w Matce Bożej odzywa się ból i złość do Anioła Gabriela, który zwiastował jej „radość wielką”, a nie wspomniał o tym, ile cierpienia ją czeka. Maryja na koniec zwraca się do wszystkich matek, aby nigdy nie zapomniały o modlitwie w intencji swoich dzieci.
Zobacz także >>> Klęcząc w Ogrójcu. Muzyczna opowieść o Męce Pańskiej
Lament świętokrzyski tekst
Posłuchajcie, bracia miła[1],
Kcęć[2] wam skorżyć krwawą głowę[3];
Usłyszycie[4] moj zamętek[5],
Jen mi się zstał[6] w Wielki Piątek.
Pożałuj mię, stary, młody,
Boć mi przyszły krwawe gody[7]:
Jednegociem[8] Syna miała
tegociem ożalała[9].
Zamęt[10] ciężki dostał się mie[11], ubogiej żenie[12],
Widzęć[13] rozkrwawione me miłe narodzenie[14];
Ciężka moja chwila, krwawa godzina,
Widzęć niewiernego Żydowina,
Iż on bije, męczy mego miłego Syna.
Synku miły i wybrany,
Rozdziel z matką swoją rany[15];
A wszakom[16] cię, Synku miły,
w swem sercu nosiła,
A takież tobie wiernie służyła.
Przemów k matce[17], bych[18] się ucieszyła,
Bo już jidziesz [19] ode mnie, moja nadzieja miła [20].
Synku, bych[21] cię nisko miała,
Niecoć[22] bych ci wspomagała:
Twoja główka krzywo wisa[23],
tęć[24] bych ja podparła[25];
Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła[26];
Picia wołasz, piciać[27] bych ci dała,
Ale nie lza[28] dosiąc[29] twego świętego ciała.
O anjele Gabryjele[30],
Gdzie jest ono[31] twe wesele,
Cożeś mi go obiecował[32] tako barzo[33] wiele[34],
A rzekęcy[35]: „Panno, pełna jeś[36] miłości!”
A ja pełna smutku i żałości.
Sprochniało we mnie ciało i moje wszytki[37] kości.
Proścież[38] Boga, wy miłe i żądne[39] maciory[40],
By wam nad dziatkami nie były takie to pozory[41],
Jele[42] ja nieboga ninie[43] dziś zeźrzała
Nad swym, nad miłym Synem krasnym[44],
Iż on cirpi[45] męki nie będąc w żadnej winie.
Nie mam ani będę mieć jinego[46],
Jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.
[1] bracia miła (starop.) — miła braci; forma wołacza od rzeczownika zbiorowego r.ż. brać.
[2] kcęć (starop.) — konstrukcja z wzmacniającą partykułą -ci, skróconą do -ć; inaczej: chcę ci.
[3] kcęć wam skorżyć krwawą głowę (starop.) — chcę się wam poskarżyć, [jaką mam] znękaną głowę (jak bardzo jestem stroskana).
[4] usłyszycie (starop.) — daw. forma wołacza: usłyszcie.
[5] zamętek (starop.) — smutek, żałość, cierpienie.
[6] jen mi się zstał (starop.) — który przydarzył mi się.
[7] krwawe gody (starop.) — krwawe święto; czas cierpienia.
[8] jednegociem syna miała — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci oraz przestawną końcówką czasownika; inaczej: jednego ci syna miałam.
[9] ożaleć (starop.) — opłakać kogo (po jego stracie, w wyniku żałoby).
[10] zamęt (starop.) — smutek; cierpienie.
[11] zamęt ciężki dostał się mie (starop.) — spotkało mnie ciężkie nieszczęście.
[12] ubogiej żenie (starop.) — forma C.lp r.ż.; dziś: biednej kobiecie.
[13] widzęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć.
[14] narodzenie (starop.) — tu: potomstwo, dziecko.
[15] rozdziel z matką swoją rany (starop.) — podziel się ranami ze swoją matką.
[16] wszakom (…) nosiła — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika, inaczej: wszak nosiłam; przecież nosiłam.
[17] k matce (starop.) — ku matce, do matki.
[18] bych (starop.) — bym, abym; bych się ucieszyła: ucieszyłabym się.
[19] jidziesz (starop.) — forma 3.os. lp: idziesz, odchodzisz. [przypis edytorski]
[20] moja nadzieja miła (starop.) — forma W.lp, dziś: moja nadziejo miła. [przypis edytorski]
[21] bych (starop.) — bym, gdybym; bych cię nisko miała: miałabym cię nisko; gdybym cię miała nisko. [przypis edytorski]
[22] niecoć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; niecoć bych ci wspomagała: nieco wspomagałabym cię.
[23] wisać (starop.) — tu: zwisać.
[24] tęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć.
[25] tęć bych ja podparła (starop.) — tę podparłabym; podparłabym ją.
[26] utrzeć (starop.) — obetrzeć, przetrzeć, wytrzeć.
[27] piciać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; piciać bych ci dała: dałabym ci picia.
[28] nie lza (starop.) — nie sposób; nie można.
[29] dosiąc (starop.) — dziś popr. forma: dosięgnąć.
[30] anjele Gabryjele (starop.) — forma W.lp; dziś: aniele Gabrielu.
[31] ono (starop.) — to, owo. [przypis edytorski]
[32] obiecował (starop.) — dziś popr. forma: obiecywał.
[33] barzo (starop.) — bardzo.
[34] tako wiele (starop.) — tak wiele.
[35] rzekęcy (starop.) — daw. forma imiesłowowa; dziś: mówiąc.
[36] pełna jeś (starop.) — jesteś pełna.
[37] wszytki (starop.) — wszystkie.
[38] proścież (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż.
[39] żądny (starop.) — proszący, potrzebujący; wnoszący żarliwą, gorącą prośbę.
[40] maciora (starop.) — macierz, matka.
[41] by wam nad dziatkami nie były takie to pozory, jele ja (…) dziś zeźrzała (…) nad swym (…) synem (starop.) — żebyście nie zobaczyły dzieci w takim stanie, w jakim ja dziś ujrzałam swego syna.
[42] jele (starop.) — tu: które, jakie.
[43] ninie (starop.) — teraz.
[44] krasny (starop.) — piękny, urodziwy.
[45] cirpi (starop.) — dziś popr. forma 3.os.lp: cierpi.
[46] jinego (starop.) — innego.
Źródła: wolnelektury.pl , lektury.gov.pl
Modlitwy przy Grobie Pańskim
“Modlitwy przy Grobie Pańskim” to modlitewnik, w którym można znaleźć wybrane modlitwy, które można odmawiać przy Grobie Chrystusowym. Na początku znajduje się tekst dwóch modlitw: Gorzkie Żale (często śpiewane przez wiernych po zakończeniu Liturgii Męki Pańskiej) oraz Godzinki o Grobie Chrystusowym. Zamieszczamy także kilka krótszych modlitw na ten dzień. Większość z nich to modlitwy mało znane – w końcu Wielka Sobota zdarza się tylko raz w roku.
