W młodych ludziach jest wielka potrzeba Pana Boga, tylko świat stara się to wykrzywić. Dlatego coraz więcej osób przychodzi na msze akademickie. Tu spotykają ludzi, którzy myślą podobnie jak oni, tu czują się swobodnie i dobrze.
Gdyby zebrać wszystkie głupstwa, fakty, statystyki i opinie na temat polskiego Kościoła, wyszłaby absurdalna mieszanka, niemająca logicznej spójności (nawet gdybyśmy pominęli głupstwa). Nie moją rolą jest zgłębianie socjo czy psychologicznych powodów odejść czy raczej zaniechania chodzenia – bo o to chodzi w większości przypadków – do kościoła.
Siedem racji, dla których część ludzi wybiera to drugie „DO” formułuję na podstawie licznych rozmów z ludźmi wierzącymi i nie tylko. Jeżeli spytasz kogoś: „dlaczego odstawiłeś Kościół na bok?”, prawdopodobnie uzyskasz odpowiedź, która łatwo zmieści się w jednej z tych siedmiu kategorii.
Najczęściej podawaną racją jest jakość naszych pasterzy – czyli księży. Długie, nudne i niezrozumiałe kazania, których musimy słuchać. Spotykamy księży aroganckich, lekceważących nas, trzymających nieludzki dystans, sztywnych, nieżyciowych, wścibskich, nie potrafiących po ludzku porozmawiać z drugim człowiekiem. Czasem postrzegamy ich jako egoistycznych i chamskich. Czujemy się przez nich osądzani, ganieni i obwiniani. Jakby tego było mało, mamy wrażenie, że czują się kimś większym od nas. Kimś, kto ma monopol na prawdę i władzę w parafii. Czujemy się traktowani jak „intelektualne karzełki”. To wszystko składa się w wielką wewnętrzną torturę, gdy zmuszamy się do słuchania i posłuszeństwa podczas gdy wszystko w nas krzyczy, że to jedna wielka hipokryzja!
Jeżeli wydaje ci się to znajome i przeżywasz czasem taką torturę – to dobrze. To znaczy, że myślisz.
Powiedzmy sobie wprost: my – jako wierni – potrzebujemy na miły Bóg! „prowadzenia na drogach wiary” – jak to się ładnie mówi na kazaniu. Potrzebujemy wskazówek, jakiegoś zrozumienia, odniesienia do życia. Czegoś co by pomogło nam żyć z Panem Jezusem w naszych konkretnych warunkach. Jeżeli nie dostaniemy tego w czasie kazania – to kiedy? Gdzie? Po drugie potrzebujemy przykładów życia chrześcijańskiego, życia miłością. Bardzo potrzebujemy takich przykładów. Mamy nadzieję znaleźć je u księży, a sytuacja wygląda często tak, jak wygląda. Potrzebujemy również kogoś, kto nas zrozumie, kto nam wytłumaczy, kto nam wskaże kierunek czy pocieszy, kiedy jesteśmy na zakręcie. Jesteśmy wtedy szczególnie delikatni, niezdolni do przyjęcia kolejnego uderzenia pseudo bożego gniewu.
I co z tym wszystkim począć? Dzięki Bogu jest dobra nowina (zawsze jakaś jest). Po pierwsze – ksiądz jest człowiekiem. A to znaczy, że tak samo jak wszyscy inni nie zawsze radzi sobie ze swoim życiem. Ty też, drogi czytelniku, czyż nie? Żyjemy w „czasach eleganckich”, gdzie tylko fajne się akceptuje, a wszystko co słabe i wybrakowane się rozdmuchuje, miesza z błotem i w końcu wyrzuca do śmieci wraz z ostatnim numerem jakiegoś brukowca. Tak robimy z innymi, tak robimy też z sobą. Jak mówił Pan Jezus – kto jest bez winy niech pierwszy rzuci kamieniem. Czy twoje powołanie jako ojca, matki, dziecka czy powołanie zawodowe wypełniasz bardziej wiernie niż twój proboszcz? To takie odwrócenie dla zmiany perspektywy, nie żeby odwracać kota ogonem. Ale przecież wspomniałem coś o dobrej nowinie.
Potrzebujemy prowadzenia, przykładów i towarzyszenia. Może twoim nieszczęściem jest to, że od dziecka nie spotkałeś tzw. „fajnego księdza” i wydaje ci się, że tak jest wszędzie.
Uwaga: tak nie jest wszędzie. Jest mnóstwo wiernych kapłanów, mądrych, bardzo oddanych Panu Bogu. Tylko… musisz takiego poszukać!
Jeśli masz słabego nauczyciela angielskiego, zmieniasz go na lepszego. Może w sąsiedniej parafii, może w centrum miasta, może w jakimś zakonnym kościele znajdziesz, kogo szukasz. Są tacy kapłani. Jeżeli potrzebujesz prawdziwego księdza, który by cię poprowadził, zainspirował i wsparł – czemu nie inwestować w to coniedzielnej rodzinnej wycieczki? Druga dobra nowina przychodzi wraz z Internetem. Jak się dobrze rozejrzeć, w sieci aż kipi od inspirujących kazań, konferencji, filmików z modlitwami, itd. Potrzebujesz prowadzenia, przykładu i wsparcia w wierze? To wszystko masz w zasięgu ręki!
Racja 2
Wchodzimy do kościoła i widzimy ludzi, którzy przyszli poplotkować, pokazać się proboszczowi, albo „odsiedzieć wyrok”. Patrzymy po twarzach, na których maluje się bezrefleksyjność, może cierpienie, które może kiedyś wypuści pączki pod tytułem: „co ja tu robię?”. Organista rozchwianym głosem próbuje wstrzelić się w melodię „Wesel się Nieba Królowo”, która w jego wykonaniu przypomina raczej marsz pogrzebowy. W kulminacyjnym momencie proboszcz odczytuje list pasterski, w którym biskupi nawołują, że „trzeba nam się radować”. Na dodatek czujemy się pod presją nieformalnego lobby starszych pań, które jak trzeba, krzyczą głośniej od księdza i traktują nas jak ludzi drugiej kategorii. O co chodzi?! Trudno oprzeć się wrażeniu, że ci ludzie żyją w jakimś zakłamaniu.
Odpycha nas pusta i bezmyślna schematyczność. Męczy nas „staroświeckość”, ciasne myślenie i dziwne tradycje, których nie rozumiemy. Myślę, że wszyscy chcemy przeżyć coś fajnego w kościele, chcemy czuć, że to jest żywe i nas obchodzi. Żeby miało to sens i coś wnosiło do naszego życia. Chcielibyśmy spotkać w kościele bliskich nam ludzi, życzliwych pracowników, zaangażowanych parafian, którzy budują razem „po prostu ludzką” wspólnotę parafialną. Zależy nam na tym, żebyśmy po Mszy czy innym nabożeństwie wrócili naprawdę „ubogaceni” – jak to się często mówi, cokolwiek by to miało znaczyć. Chcemy, żeby radość paschalna naprawdę „stała się NASZYM udziałem” a nie tylko udziałem jednego akapitu listu pasterskiego.
Jaka jest dobra nowina tutaj? Nie różni się wiele od poprzedniego punktu. Kościół dwoi się i troi w prowadzeniu najróżniejszych współczesnych dzieł i spotkań katolickich. Koncerty naprawdę dobrych zespołów chrześcijańskich (od metalu, reggae, przez rap aż po gospel); spotkania modlitewne, na których można naprawdę doświadczyć Boga; wspólnoty szczerze modlące się razem i pełne ludzi znających się, przyjaźniących i wspierających; kursy, sesje, warsztaty dotykające niemal każdego tematu z dziedziny życia duchowego, psychologii, itd. Jest nowe pokolenie chrześcijan, które nie tylko pragnie, ale i ożywia Kościół. Jeżeli drażni cię, drogi czytelniku, obraz Polskiego Kościoła, to znaczy że nie miałeś do tej pory szczęścia spotkać takich ludzi. Może więc warto się rozejrzeć i zaryzykować wycieczkę tu i tam? To również znaczy, że zaliczasz się do grona tych, którzy mogą odmienić oblicze Kościoła. Możesz. Ale możesz się też sfrustrować i rzucić to wszystko…
Racja trzecia
Sprawy Płciowe
Ostatnio jeden z najbardziej gorących tematów. Mamy wrażenie, że Kościół trzyma się kurczowo pewnych zasad, które są przeciw szczęściu człowieka. W dodatku nie rozumiemy na jakiej podstawie mielibyśmy te zasady w ogóle akceptować. Nie chcemy się zgodzić, że seks przedmałżeński, mieszkanie ze sobą przed ślubem czy antykoncepcja są czymś złym. Buntujemy się, gdy słyszymy, że związki niesakramentalne lub ludzie po rozwodzie nie mogą w pełni uczestniczyć we wspólnocie Kościoła (tzn. osoby w nich pozostające nie mogą przyjmować Komunii św.). Nie rozumiemy dlaczego osoby homoseksualne nie mogą zawierać małżeństw według swoich upodobań. Boli surowe traktowanie kobiet, które chcą usunąć dziecko. Wydaje nam się niesłuszne potępienie metody in vitro. Do tego dochodzą tematy celibatu, święcenia kobiet, ponownego zawierania związków małżeńskich, itd.
Bardzo fajnie, że zależy nam na dobru i szczęściu innych i te wszystkie troski pewnie z tego wynikają. Problemy te pojawiają się nie tylko w Kościele, ale w ogóle w świecie. Nagły skok w rozwoju medycyny i technologii otworzył mnóstwo możliwości. Cały świat dywaguje na temat współczesnej etyki – odpowiedzi nigdy nie są jednoznaczne. Ale dlaczego nam się wydaje, że kierunek jest jasny i trzeba na wszystko pozwolić, a to „staroświecki” Kościół żyje w innym świecie?
Myślenie na zasadzie „wszystko co nowe jest lepsze” jest śmiesznie proste i bezrefleksyjne. Myślę, że przede wszystkim musimy wrócić do fundamentu. Porządnie zastanowić nad tym, o co tak na prawdę chodzi i co jest najlepsze. Naprawdę „porządnie”. Nie na podstawie gorących dyskusji w internecie, ale jakichś sesji, konferencji, spotkań, itd. Znowu – dużo jest propozycji z tej dziedziny, wystarczy się rozejrzeć. Zechcieć pójść głębiej, nie ślizgać po powierzchni.
Żeby ochrzcić dziecko trzeba przeprowadzić swoich bliskich przez jakiś proces spotkań, rytuałów i zebrać ileś podpisów. Podobnie ze ślubem, choć wtedy więcej nerwów. Ale prawdziwa jazda zaczyna się przy Pierwszej Komunii a tym bardziej przy Bierzmowaniu. Trzy lata kursu, egzamin jak do prawa jazdy (no bo z reguły pytania i odpowiedzi są wcześniej podane), kilka wierszy do wyrecytowania. Do tego kolekcjonowanie podpisów różnych księży z diecezji w ramach akcji „odwiedzamy kościół na różne okazje.” Pieczątka za spowiedź, kolekcja pierwszych piątków, dwunasty odpust zupełny za babcię (tak na wszelki wypadek), karteczki, obrazki, itd., itp. Za pogrzeb stówka, bo za pięć dyszek to może pomyli drzwi i nie trafi do Nieba. Jak karnet na opłatek w kościele się przeterminował, to trzeba go jeszcze raz podbić w konfesjonale. Jedna, wielka, przenajświętsza biurokracja.
Nasze życie jest mocno przeładowane sprawami urzędowymi. Może nawet chcielibyśmy żyć w Kościele i żeby zależało nam na wierze. Ale kiedy nakładają na nas różne wymagania i warunki, „robią nam problemy” i wykorzystują swoją władzę, żeby nas zmusić do chodzenia do kościoła – serdecznie nam się wszystkiego odechciewa. Kościelna biurokracja jest zmorą zarówno ludzi zaangażowanych w Kościele jak i tych, którzy tylko korzystają z różnych jego „usług” (tj. ślub, pogrzeb, itd.).
Wszyscy gdzieś tam czujemy, że biurokracja zabija ducha. Że liczy się człowiek a nie prawo. I słusznie.
Chciałem jednak wskazać dwa inne punkty spojrzenia na tę sprawę. Po pierwsze ta cała biurokracja wyrosła z czegoś, co było w historii Kościoła bardzo ważne. Na przykład misją kapłana jest pomoc duchowa dla ludzi, którymi się opiekuje. Ma ich pocieszać, wspierać, pomagać odnaleźć Boga w trudnych sytuacjach, pojednać z Bogiem i bliskimi, itd. Jeżeli ktoś autentycznie jest pochłonięty taką misją – nie ma czasu ani sił na dodatkową pracę, z której mógłby się utrzymać. A taka misja dochodów żadnych nie przynosi. Dlatego wspólnota ludzi sama utrzymywała swojego kapłana, jego dom, kościół, itd. Przy dzisiejszej liczebności parafian taki mechanizm jest możliwy tylko przy pomocy biurokracji.
Nie czujemy się odpowiedzialni za Kościół i nie zależy nam tak bardzo na nim. Wewnątrz wspólnoty parafialnej panuje duża anonimowość.
Nie czujemy się związani z księdzem. Po co go utrzymywać? Podobnie jest z kursami. Pierwotna zasada jest prosta: Komunia święta, bierzmowanie, ślub – to kolejne etapy wtajemniczenia w życie chrześcijańskie. Jak można w nie wejść bez przygotowania? Skąd ksiądz ma wiedzieć, jakie życie duchowe prowadzą ludzie, którzy proszą o przyjęcie tych sakramentów? Jedynym narzędziem, które pomaga to zweryfikować, jest biurokracja. To przykre. Ale w takim świecie żyjemy. Kiedyś czyn miłosierdzia polegał na przyjęciu chorego, bezdomnego i nakarmieniu go. Dziś to jest przelanie kilku cyfr z konta na konto, bez jakiejkolwiek świadomości pomocy komukolwiek. Wszyscy jesteśmy sobie anonimowi. Tylko nasze papiery mówią coś o nas. A co mówią to inna sprawa – sami wiemy jak to wygląda na maturze.
Nie dajmy się zniechęcić biurokracji ale sami czujmy się odpowiedzialni za to, żeby nasz Kościół wyglądał inaczej. Zastanówmy się jak wprowadzić pierwotne idee chrześcijańskie we współczesne realia.
Racja piąta
Tajemne praktyki Mnichów
Liturgia, nabożeństwa, Sakramenty, katechezy – o co, po co i dlaczego? Wielu z nas te wszystkie nazwy nie tylko się mieszają, ale i nie widzimy sensu praktyk, jakie za nimi się kryją. Msza jest nudna. Piątkowy post to takie coś, co zwykle się odzywa po tym, jak już zamówimy kebaba. Chrzest to okazja, żeby cała rodzinka i znajomi zobaczyli, jakie śliczne jest nasze dziecko. Ślub kościelny to taki piękny „nasz start”, najlepiej w barokowym wnętrzu. Spowiedź to chwila upokorzenia i gwałtu psychicznego, którą trzeba po prostu przetrwać, żeby móc potem przyjąć biały wafelek. Problem pojawia się, bo te praktyki nas dużo kosztują, a nie wiemy w ogóle po co ktoś każe nam robić dziwne, nudne i męczące rzeczy, których sensu nie widzimy.
I znowu nasz bunt pojawia się jak najbardziej słusznie. Napotykamy na pewną trudność, bo wchodzimy w pewne propozycje, których po prostu nie rozumiemy, i do których nikt nas nigdy nie wprowadził. A jeżeli nawet wprowadzał to w taki sposób, jaki już dyskutowaliśmy przy pierwszej racji. Myślę, że mamy trudność z połączeniem naszego wewnętrznego przeżywania relacji z Bogiem z zewnętrznymi formami wyrażania wiary, proponowanymi przez Kościół. Mogę czuć żal za grzechy i potrzebę przebaczenia, ale nie potrafię się z tym odnaleźć w sakramencie pokuty.
Mogę czuć, że Bóg jest dla mnie ważny, ale nie potrafię tego połączyć z coniedzielną Eucharystią. Mogę współczuć Chrystusowi, który umarł na krzyżu – ale co to ma wspólnego z mięsem w piątek?
Oczywiście możesz to wszystko przekreślić i wyrzucić przez okno. To jest jedna z opcji. Łatwo coś zakwestionować, zwłaszcza wtedy, gdy nie potrafimy tego ogarnąć. Ale czemu nie spróbować trochę się wysilić, poszukać i zastanowić na czym to wszystko polega? Jak ma mi to pomóc w wyrażaniu mojej wiary? W jaki sposób to wszystko przeżywać? Dlaczego taka a nie inna forma jest przyjęta? Przecież gros ludzi z tego korzysta i, co najlepsze, okazuje się, że pomaga im to w bardzo głębokim przeżywaniu swojej wiary. Ba! Pomaga im w stawaniu się lepszymi ludźmi, kochać bardziej i budować prawdziwie szczęśliwe życie.
Racja szósta
Wkurza nas, że księża są zamieszani w politykę i że kładą duży nacisk na kasę. Politycy, którzy utożsamiają swoje poglądy z Kościołem katolickim, księża, którzy na swoich kazaniach wałkują w kółko te same polityczne tematy, o których słyszymy na co dzień we wszystkich mediach. Nie chcemy tego słuchać w kościele, nie po to tu przychodzimy.
Dalej, drażni nas ksiądz, który ma dużo w portfelu. Mamy wrażenie, że „im” zależy tylko na forsie i każde ich działanie (pogrzeb, kazanko, święcenie jajek) zmierza do jednego: dać więcej na tacę, do skarbony lub jakiegoś innego nośnika gotówki. Mamy wrażenie, że finanse Kościoła to jakaś tajemnicza, zagmatwana i niejasna sfera.
Po raz kolejny – mamy rację. Wiara to rzecz relacji mojej, mojej rodziny, mojej wspólnoty do Pana Boga. Wiara jest i musi być poza opcjami politycznymi, subkulturami, klubami piłkarskimi i różnymi innymi preferencjami. Chrześcijaństwo ma jednoczyć, uczyć kochać i szanować. Wszyscy doskonale to czujemy, bo tak się wychowaliśmy. Podobnie z finansami. Chcemy, żeby Kościół był dla nas przykładem i kierunkowskazem w życiu moralnym. Chcemy, żeby był strukturą przejrzystą finansowo, sprawiedliwą, charytatywną, której członkowie potrafią dzielić się tym, co mają z innymi, szczególnie z ubogimi.
Nic dziwnego, że boli nas każdy skandal w tej dziedzinie.
Ale co z tym zrobić? Po pierwsze sami wiemy, że nie to jest najważniejsze w wierze. Dlaczego więc i my tak bardzo się na tym skupiamy? Te sprawy i tak są w świetle reflektorów, dużo się o nich słyszy, ale to nie znaczy, że cały Kościół żyje tylko tymi tematami. Znowu, podobnie jak w poprzednich punktach: masz możliwość żyć innymi treściami Kościoła, doświadczyć innej wspólnoty ludzi, spotkać innego kapłana – takiego, który nie żyje polityką a Słowem Bożym, który nie szuka kasy, ale służy bezinteresownie dając wszystko, co ma. Po raz kolejny – to jest w zasięgu reki. Chcesz poznać prawdziwy, duchowy Kościół czy wolisz z tego zrezygnować, dając się zniechęcić?
Już wspominałem wcześniej o spowiedzi w ramach tajemnych praktyk, ale myślę, że temat jest na tyle ważny, że warto się mu jeszcze przyjrzeć. Spowiedź czyli chwila gwałtu i kolejna konieczna formalność przed świętami, ślubem czy innymi miłymi wydarzeniami. W dodatku wielkie koło fortuny. Zbliżasz się do pudełka i nie wiesz co się stanie. Może wyskoczy smok i zmiesza cię z błotem, może jakiś śpioch, który zignoruje wszystkie twoje problemy. Otworzysz się i powiesz o kilku swoich świństwach i sam nie wiesz, czy ksiądz w ogóle to słyszał i czy przypadkiem nikt inny obok nie podsłuchiwał. Potem moment na kalkulator i otrzymujesz paragon na odpuszczenie grzechów. Czasami nie dosłyszysz co masz zrobić albo usłyszysz coś w stylu „odmów hymn Veni Sanctus Spiritus”. Po czym wytężasz wszystkie swoje siły żeby zapamiętać ten zlepek słów i znaleźć odpowiedni tekst w książeczce. I oczywiście chyba go tam nie ma. A może pomyliłeś nazwę? I co teraz? Pokuta ważna? Grzechy odpuszczone?
Sami czujemy, że otwieranie serca, zwierzanie się ze swoich porażek to sprawa bardzo delikatna i ważna. Wymaga szczególnych warunków, szczególnego podejścia i jakiegoś komfortu psychicznego. A już na pewno zaufania. To tak jak z bólem zęba – nie chcemy zabiegu w warsztacie samochodowym tylko na wygodnym, dentystycznym fotelu.
Ponadto czujemy, że wyrecytowanie stałej listy grzechów i odklepanie zdrowasiek trochę mija się z celem. No bo się mija.
Najchętniej wyrzucilibyśmy z kościoła drewniane pudła i zapomnieli o tych stresujących i gwałcących psychikę rytuałach.
W średniowieczu był taki zwyczaj, że żołnierze podczas bitwy (jeżeli nie mieli w pobliżu żadnego kapłana) – zwierzali się swojemu towarzyszowi broni, kumplowi z oddziału, ze wszystkich swoich grzechów i świństw. Jeżeli potrafimy sobie wyobrazić taką sytuację, to chyba czujemy różnicę, że taka forma – rozmowy – ma większy sens. Teraz chwila na świadectwo: pamiętam jak kiedyś byłem na jakimś czuwaniu modlitewnym. Takie klasyczne: ciemno, świeczki, smętne piosenki, i inne takie. Ale w czasie tego czuwania poczułem tak po prostu, że mistrzem świata to ja nie jestem. Że coś mi jednak kiepsko idzie z niektórymi sprawami. I tak spontanicznie postanowiłem iść do spowiedzi.
Nie było konfesjonału, więc usiedliśmy z księdzem w małym pokoju na podłodze. Wtedy poczułem się jak taki żołnierz przed bitwą. Powiedziałem, co myślałem. Bez formułek.
Ot – szczerze, dlaczego mistrzem świata to ja jednak nie jestem. To był dla mnie taki „turning point” w sakramencie pokuty.
Myślę, że każdy z nas prędzej czy później poczuje, że sam nie ma siły nosić swojego bagażu świństw i warto go gdzieś wyrzucić. Spowiedź może być dla nas uwalniająca.
Co więcej, jest to sakrament i działa tam sam Jezus. To najlepszy towarzysz broni, przed którym można wszystko wypowiedzieć. Twoja spowiedź jest w twoich rękach
– możesz ją wyrzucić razem z konfesjonałem. Ale możesz też znaleźć takiego księdza i miejsce, które pomogą Ci odnaleźć to COŚ i dać siłę, by z tym coś sensownego zrobić.
I co z tego wynika? Wniosek, jaki się na koniec nasuwa: warto o swoją wiarę zawalczyć. Można dość łatwo przełamać stereotypy i doświadczyć prawdziwego, duchowego Kościoła, który jest wsparciem, przewodnikiem i pomaga znaleźć sens.
