„ Kto jest bez winy niechaj pierwszy rzuci kamień, niech rzuci…” – śpiewał Stanisław Soyka. I zdawać by się mogło, że w tej miłej dla ucha nucie o ponadczasowej treści chodzi wyłącznie o tytułową tolerancję. „…daleko raj, gdy na człowieka się zamykam” – dalsza część utworu nieoczekiwanie skręca na inny tor. I może słusznie, bo biednej tolerancji należy się chwila wytchnienia. Jest przecież tematem eksploatowanym na wszelkie możliwe sposoby. Nie to, co raj. On zalicza się już chyba do zagadnień wyeksploatowanych, które zasługują na wieczny odpoczynek. W końcu „daleko Raj”…
Niebo w lewym górnym rogu
Niebo to relikt przeszłości, który można odnaleźć w muzeach. Muzeum Narodowe w Gdańsku. Strome schody prowadzą na pierwsze piętro, gdzie znajduje się tryptyk niderlandzkiego malarza Hansa Memlinga. „Sąd Ostateczny”– taki jest tytuł dzieła, które przyciąga największą uwagę zwiedzających. Może ze względu na artystyczny kunszt, a może za sprawą jeszcze jednej z tych katastroficznych wizji, które inspirowały reżyserów z Hollywood w ostatnim dziesięcioleciu? Nie da się ukryć, że XV-wiecznemu artyście było nie po drodze z Los Angeles. W swoich apokaliptycznych fantazjach Memling pozostał tradycjonalistą. Z centralnej części dzieła spoglądają na widza dwie postacie: Chrystus – władca i sędzia o poważnym wyrazie twarzy oraz Archanioł Michał, który beznamiętnie oddziela sprawiedliwych od grzeszników. Potępieni spadają w ogień piekielnych czeluści, a po lewej stronie ustawiła się już kolejka przed portykiem symbolizującym bramy Niebios. Goście odwiedzający muzeum w skupieniu podziwiają trzyczęściowy ołtarz. Czasami któremuś z obserwatorów uda się ukradkiem zrobić zdjęcie, bo zawsze miło mieć taką pamiątkę. Znawcy sztuki schyłku średniowiecza pewnie zanotują coś w swoich notesikach. Kierunek zwiedzania nakazuje opuścić salę „Sądu Ostatecznego” i przejść do kolejnych ekspozycji. A co z Niebem? Ono jest jednym z wielu motywów sztuki na dobre zadomowionym w historii. Popularnym obrazem zza szyby, który można podziwiać w starych galeriach. A od podziwu do posiadania daleka droga. Niebo pozostaje w lewym górnym rogu tryptyku Hansa Memlinga.
Paradise lost
Innym, idealnym miejscem dla „dalekiego Raju” jest biblioteka. Pierwsze strony starej Biblii informują, że człowiek już dawno temu pożegnał się z Rajem. Adam i Ewa pod drzewem w towarzystwie węża – kolejny, obok Sądu Ostatecznego, popularny motyw w sztuce. O jego popularności świadczą biblioteczne katalogi. M jak John Milton i jego „Raj utracony”. Angielski poemat jest cennym głosem w debacie na temat dobra i zła, a momentami bywa nawet próbą wczucia się w motywy działania Stwórcy, który stanął przed dramatyczną koniecznością wygnania swojego stworzenia z Ogrodu Eden. Dzieło życia Miltona wyraźnie pokazuje człowiekowi, gdzie jego miejsce. Poza Rajem. Widząc jego wschodnią granicę Adam i Ewa „kilka prostych łez wylali, lecz je otarli. Gdyż oto przed nimi świat cały leżał i mogli wybierać…”. Człowiek otarł „kilka prostych łez” z powodu utraconego Nieba i niepewnym krokiem ruszył w świat, jednak pytanie o możliwość powrotu nie dawało spokoju twórczym umysłom przyszłych pokoleń. Nie trzeba długo wertować katalogów, aby się o tym przekonać. Clive Staples Lewis i „Podział ostateczny”. Chrześcijański autor zaprasza swojego czytelnika na wycieczkę autobusem do Nieba przypominającego baśniową Narnię. W Raju Lewisa, do którego można powrócić po śmierci, człowiek staje się kimś zupełnie nowym. Nawet jego stopy muszą w odpowiedni sposób przystosować się do twardej powierzchni „nowej ziemi”. Cóż, pofantazjować zawsze można, ale skoro autor chrześcijański, to pewnie i jego baśnie mają mocne oparcie w teologii. W jednym z opasłych tomów pewnego słownika można odnaleźć enigmatycznie brzmiący termin: „eschatologia”. Nauka o rzeczach ostatecznych, których nikt nigdy nie widział i tym bardziej nie potrafi empirycznie udowodnić… Niebo znajduje się więc także w bibliotecznych katalogach. Mówi się o nim hermetycznym językiem teologii, a czasem językiem fantazji. Jednak znaki zapytania nie znikają. Gdzie znaleźć choćby cząstkę prawdy o Raju, skoro wciąż poruszamy się w królestwie hipotez? Czy nie tracimy Raju także i przez to, że zbyt dużo się o nim teoretyzuje?
Przeczytaj również
-
Nowi rekruci w Papieskiej Gwardii Szwajcarskiej. Wkrótce złożą przysięgę
-
Prezent na Komunię. Co kupić dziecku komunijnemu?
-
10. rocznica kanonizacji św. Jana Pawła II. Jak będą wyglądały obchody?
-
Pójdź za mną drogą miłości! Wzruszający film powołaniowy kleryków WSD w Rzeszowie
-
Jan Kobuszewski: To Bóg daje najważniejsze wsparcie
-
Kościół na terenie getta. Niezwykła historia kościoła Wszystkich Świętych w Warszawie
-
Abp Jędraszewski: żadne poczęte dziecko nie jest własnością ani matki, ani ojca
-
„Wybrali skromnego pracownika winnicy Pańskiej”. To były pierwsze słowa Benedykta XVI
-
„Nie było żadnej nadziei”. 81. rocznica Powstania w Getcie Warszawskim
-
Wszystkie zapowiedzi Starego Testamentu prowadzą ku tej przełomowej chwili
-
Choć sam tego nie chciał, był absolutnym faworytem
-
Sprawdź, kiedy relikwie Ulmów będą w twojej diecezji [TERMINARZ]
-
„Dzieci nie wolno zabijać”. To zapisała Stanisława Leszczyńska w raporcie z Auschwitz
-
Wiadomo, jaką drogą będzie prowadzony proces beatyfikacyjny Heleny Kmieć. Postulator wyjaśnia
-
Jakie parafie nawiedzą relikwie bł. Rodziny Ulmów w Warszawie? Zobacz program
Raj pełen ludzkich twarzy
Zostawmy bibliotekę i muzeum. My ludzie nowocześni częściej odwiedzamy galerie handlowe i kina. Pełno nas w zatłoczonych centrach miast, w oknach biurowców, w kolejkach do sklepowych kas. Te miejsca pozornie nie sprzyjają refleksjom na temat Nieba. A jednak właśnie tam roi się od ludzi i ich twarzy. Każda twarz to oddzielna historia, czasem utrzymana w konwencji dramatu, czasem bardziej przypominająca romantyczną komedię. Raj na zawsze pozostanie daleko – na drugich planach malarskich dzieł i w ogniu żarliwych intelektualnych debat – jeśli przestaniemy zauważać człowieka. „Daleko raj” – śpiewa Stanisław Soyka. „Daleko Raj, gdy zamykam się na człowieka, dla którego ów Raj został przed wiekami stworzony.” Nie tak do końca wyrwane z kontekstu.
